Quinta do Noval betekent ‘wijndomein van de vallei’, waarbij Noval verwijst naar een klein valleitje dat dwars door het domein loopt. Christian Seely, directeur van de quinta: “We maken ongeveer 1 miljoen flessen per jaar, wat overeenkomt met 1 procent van de totale portproductie van Portugal. Met 66 hectaren wijngaard op een totaal van 120 hectaren, behoren we tot de grote. De 40.000 hectaren van de Dourovallei waar port wordt gemaakt, zijn immers verdeeld over wel 10.000 eigenaars: piepkleine eigendommetjes waarvan er trouwens 150 met ons langlopende leveringscontracten hebben. Met deze aangekochte druiven maken we de meer gewone Ruby en Tawny onder de merknaam Noval. De naam Quinta do Noval gebruiken we enkel voor de producten van de quinta zelf. Meer dan 60 procent van wat we maken, hoort thuis in de categorie Speciale Port. Daartoe behoort onder meer de tawny met gewaarborgde lagerduur ( 10 years old, 20 years old en over 40 years old) en natuurlijk de fameuze Vintage, port van één enkel geselecteerd uitzonderlijk jaar dat dan ‘gedeclareerd’ wordt na hoogstens twee jaar vatlagering.”

Noval stond altijd in de voorlinie van de vooruitgang. Zij waren het die als eerste tawny’s met gewaarborgde ouderdom op de markt brachten en kwamen in 1954 als eersten met een Late Bottled Vintage, een vintage-kwaliteit met enkele jaren meer vatlagering. En toen in 1986 de Portugese regering het monopolie van de stad Vila Nova de Gaia voor botteling, opslag en uitvoer van port afschafte, was Noval de eerste om uit Gaia weg te trekken en alles op de quinta in de Dourovallei zelf te concentreren.

In 1993 verkocht de Van Zeller-familie het domein aan AXA millésimes, de wijnholding van de grote Franse verzekeringsmaatschappij onder leiding van Jean-Michel Cazes van Lynch Bages in Pauillac, en werd Christian Seely tot directeur benoemd.

Het meest intrigerend gedeelte van de Noval-wijngaard is zeker het Nacional-perceel met de 2 hectaren niet-geënte druivenstokken. Terwijl heel de wijnwereld op Amerikaanse onderstammen staat, de enige waarvan de wortels resistent zijn tegen de gevaarlijke druivenluis, de Phylloxera vastatrix, staan de planten van deze twee hectaren op eigen wortelstellen. Christiano Van Zeller, de vorige eigenaar, vertelde ooit: “Mijn over-overgrootvader, António José da Silva, kocht Noval in 1894 toen er geen enkele druivenstok was: de Philloxera had alles vernietigd. Hij begon te herplanten met geënte soorten en mijn overgrootvader, Luis de Vasconcelos Porto, plantte voort tot in 1930. Hij was het die de fameuze twee hectaren van Nacional herplantte ‘zoals vroeger’: op eigen wortels. Een klein fantasietje.” Hoe de wijnstokken kunnen overleven is niet helemaal duidelijk. Als alle wijnstokken echter staan op Amerikaanse onderstammen heeft de druivenluis niets meer om te leven en verdwijnt ze vanzelf. De olmenziekte is in België en Nederland op een gelijkaardige manier verdwenen. Op de twee hectaren Nacional maakt de quinta 200 tot 250 kisten port onder de naam Quinta do Noval Nacional en de naam Nacional staat voor ‘origineel Portugees’. Het rendement is er systematisch lager: 15 tot 20 hectoliter per hectare, overal elders op de quinta is dat haast het dubbele.

De Nacional is zeker de meest collectible van alle Vintage Port. De legendarische 1931 is ooit geveild voor 600 dollar per fles, de hoogste prijs ooit voor een fles Vintage Port. Ten gevolge van de wereldrecessie op dat moment, en ook omdat zoveel 1927 gedeclareerd werd, waren er slechts drie shippers om de 1931 als vintage uit te brengen. De 1931 Nacional is dus dubbel zeldzaam. “Maar hij is daarom niet altijd veel beter dan onze ‘gewone’ vintage”, geeft Christian Seely ruiterlijk toe. “Het is de zeldzaamheidsfactor die hem in de ogen van schatrijke verzamelaars zo begerenswaardig maakt.”

Recent kwam hij naar Brussel met een proefronde van port in zijn korf, en al gauw blijkt in het glas dat peperduur en excellent niet altijd samengaan. De 1982 Nacional is dun van kleur en smaak met een frisse punt in de zwakke mondevolutie, de Nacional 1975 is uiterst simpel met een zure opstoot juist voor hij wegvalt. De 1970 ten slotte, is volkomen ontwikkeld met fris fruit zoals men van een vintage moet verwachten, maar wat ‘gewoon’: het type kleine vintage. Maar er is ook verbijsterende grootheid: 1963, 1994 en 1996.

De Nacional 1996 heeft de kleur van zwarte inkt met een ultra smal randje van rijp tegen de glaswand, de neus is gesloten maar met grote eenheid en ‘koele meren’ vol diep zwart fruit bij opschudden, de smaak is getekend door kracht en frisheid samen, zonder de vervelende glijdende glycerol-vlakheid, maar goed en zelfs fijngestructureerd. Moderne vintage port met uitgesproken wijnkwaliteiten.

De Nacional 1994 is ook inktzwart maar met een iets bredere rand van rijp tegen de glaswand, de neus is ook iets opener, met een kleine vegetale toets en elementen van amandel, goed geknoopte smaak met een accent op elegantie.

En dan de Nacional 1963 met zijn jonge, onnatuurlijke, verraderlijke kleur van rijp en fris samen. Na opschudden blijft de neus volkomen geknoopt met ruim openspreidende diepte, ook de smaak excelleert door grote eenheid en een perfecte balans tussen friszuur en krachtige tannines, volgehouden in een haast eindeloze lengte. Port met een grote persoonlijkheid die aan alle categorieën van jong of oud en van krachtig (1996) of elegant (1994) ontsnapt.

De ‘gewone’ Quinta do Noval Vintages 1994 en 1995 zijn echter ook erg interessant. De 1994 is het broertje van de Nacional 1994: zachtrijp, smakelijk fruit en volkomen evenwichtig en geknoopt. De 1995 heeft een strenger accent. De wat versleten 1966, typisch ‘oude stijl’, maakt duidelijk dat er met AXA op Noval veel veranderd en verbeterd is.

(Uiterst kleine hoeveelheden Nacional gaan naar de Noval-verdelers over heel de wereld. Altijd het proberen waard bij: Werco in Oostende, Tel. 059/703322; De Clerck in Kortrijk, Tel. 056/356511; Clovis Six in Ieper, Tel. 057/200545; Vanden Bussche in Gent, Tel. 09/2250036; Cavens in Antwerpen, Tel. 03/2378767; De Pallet in Aarschot, Tel. 016/571297; Van Geyseghem in Tienen, Tel. 016/817327.)

HERWIG VAN HOVE