Reizen met autisme: ‘Toeristische trekpleisters laat ik met plezier links liggen’

Vakantie staat meestal gelijk aan zorgeloze vrijheid, maar voor mensen met een autismespectrumstoornis (ASS) is die vrijheid net stresserend. Onverwacht geuren, geluiden en situaties kunnen een reis volledig verknallen. ‘Op een druk strand in Spanje zal je mij nooit zien.’

Wakker worden zonder wekker en leven volgens het ritme van je eigen lichaam: voor de gemiddelde kantoorknechten is vakantie de ideale manier om aan de dagelijkse sleur te ontsnappen. Voor mensen met een autismespectrum is die afwisseling net beangstigend. Ook zij leren graag bij over andere landen en culturen, maar die nieuwsgierigheid gaat ter plekke vaak gepaard met stress omdat alles anders ruikt, proeft, klinkt en voelt. Toch hoeft dat niet per se problematisch te zijn, getuigen autisme-expert Sien Depoortere en ervaringsdeskundige Hendrik Mees (27).

‘Een ontspannen reis begint voor mensen met een autismespectrumstoornis met een goede, gedetailleerde reisplanning’, legt Sien Depoortere uit. Zij werkt voor Toerisme voor Autisme, een organisatie die zich inzet om de toeristische sector toegankelijk, gestructureerd en aangenaam te maken voor mensen met een autismespectrumstoornis.

Grote stap

‘Reizen is een grote stap voor autisten omdat ze weggerukt worden uit hun dagelijkse structuur. Het kan helpen om vooraf samen foto’s van de bestemming te bekijken en duidelijk uit te leggen wat je reisgezel ter plekke kan verwachten. Hoe warm is het? Welke taal wordt er gesproken? Met welke munteenheid betaal je je aankopen? Als het cultuurverschil heel groot is, kan het helpen om al wat scenario’s in te oefenen met de plaatselijke gebruiken’, aldus Depoortere. Ook een goede, gedetailleerde planning is cruciaal.

‘Al voor de reis kreeg ik een overzicht van mogelijke activiteiten om uit te kiezen. Voor mensen zonder ASS kan dat misschien heel beklemmend en té gepland overkomen, maar voor mij was die structuur net heel belangrijk’, vertelt ervaringsdeskundige Hendrik Mees. In het dagelijkse leven werkt hij als animator, maar door zijn autismespectrumstoornis heeft hij moeite om oogcontact te maken en gesprekken aan te gaan met onbekenden. Hij reisde naar Oostenrijk met een organisatie die zich specialiseert in reizen voor mensen met ASS.

‘De week in Oostenrijk was pure ontspanning. Ik kon ontsnappen aan de drukte en het lawaai en er was een duidelijke structuur en planning. Die ervaring staat lijnrecht tegenover sommige andere vakanties die ik vroeger deed, waarbij de begeleiding zich niet aan de planning hield, of “wel zou zien wat de dag zou brengen”. Er waren wel vrije momenten, maar het grootste deel van de reis lag vast. Als er toch een activiteit wegviel, dan werd daar goed over gecommuniceerd en was er altijd een back-upplan. Ik vond het natuurlijk wel spijtig als er iets niet door kon gaan, maar omdat de begeleiding op voorhand had gezegd dat zoiets kon gebeuren, had ik er minder problemen mee.’

Strategisch plannen

‘Als je een bezoek aan een populaire trekpleister gepland hebt, probeer je moment dan zo strategisch mogelijk te kiezen’, vult Sien Depoortere aan. ‘Indien mogelijk reis je het best in het laagseizoen. Als dat niet kan, probeer dan de momenten uit te kiezen waarop het net iets minder druk is. Een grote mensenmassa betekent immers veel lawaai, onverwachte aanrakingen en onvoorziene interacties. Dat is heel stresserend. Het kan helpen om bijvoorbeeld een geluiddempende koptelefoon mee te nemen, zo elimineer je al veel prikkels.’

‘De reisorganisatie koos bewust voor activiteiten die niet te druk waren. We zijn veel gaan wandelen in de natuur, maar we hebben ook indrukwekkende kastelen en musea bezocht. Meestal gingen we op stap in kleine groepjes, veel aangenamer dan met een grote bende. Ik zal nooit vergeten dat we gingen zwemmen in het zoutwaterzwembad. We zaten buiten in het dampende water, omringd door de bergen. Echt fantastisch en super rustgevend’, vertelt Hendrik enthousiast.

Rust is de sleutel tot succes

Dat soort rustmomenten is voor mensen met ASS erg belangrijk, benadrukt Sien Depoortere. ‘Reizen is voor iedereen vermoeiend door de vele nieuwe indrukken, maar voor mensen met ASS is het dubbel zo zwaar. Daarom is het belangrijk om voldoende rustmomenten in te plannen. Wissel een stadswandeling af met een uurtje koffiedrinken in een bibliotheek of een bezoek aan een kerk, waar het veel stiller en rustiger is.’

‘Stil’ en ‘rustig’ zijn de ook twee sleutelwoorden voor het uitkiezen van een geschikt hotel. ‘Opteer indien mogelijk voor een kamer die zo hoog mogelijk ligt, zodat je weinig last hebt van straatlawaai. Ook een goede verduistering is belangrijk. Het kan ook helpen als je reisgezel met een autismespectrumstoornis zijn eigen kussen meeneemt: dat voelt vertrouwd en maakt het inslapen gemakkelijker’, legt Sien Depoortere uit. Het helpt ook om de hele vakantie op hetzelfde adres te verblijven.

‘We logeerden heel de week in hetzelfde hotel: een hele geruststelling. Bij vorige reizen trokken we soms van jeugdherberg naar jeugdherberg, maar tegen de tijd dat ik aangepast was, moesten we al vertrekken. Twee dagen ergens blijven is te kort voor mij. Eén keer uitpakken, één keer inpakken: dat heb ik het liefst. Het enige nadeel aan het hotel was dat het zo groot was, maar gelukkig was het ’s nachts wel heel stil’, aldus Hendrik.

”s Avonds had ik het moeilijker omdat ik de gewoontes van thuis miste. Als ik in een andere kamer in een vreemd bed moet liggen, slaap ik altijd heel slecht. In het midden van de vakantie ben ik dus een voormiddag in het hotel gebleven omdat ik slaaptekort had. Gelukkig was de begeleiding heel begripvol en bekwaam. Ze stonden altijd klaar, waardoor het nooit echt tot een stresssituatie kon komen.’

Hendrik is lang niet de enige die graag een stukje van de wereld ziet. ‘De nood aan autismevriendelijk toerisme is groot. Steeds meer mensen krijgen de diagnose en willen – net als mensen zonder ASS – een ontspannende vakantie doorbrengen. Het is niet de bedoeling dat je helemaal overprikkeld terug naar huis gaat. Dat kan best gebeuren als je voor populaire bestemmingen kiest. Daarom laat ik toeristische trekpleisters met plezier links liggen. Het is er te druk, te luidruchtig en te warm. Mijn droom is om naar Zweden te reizen. Daar door de ongerepte en uitgestrekte natuur stappen, dat lijkt me echt geweldig.’