Klaar voor een kleine cultuurschok in Parijs ? Achter de Eiffeltoren ontdek je de Unescotuin van Isamu Noguchi : een Japans ‘wabi sabi’-eiland vol ruwe stenen, bloemen en bomen.
Kom je van de Eiffeltoren, dan loop je eerst over de enorme grasvlakte van het Champs de Mars voor Les Invalides, een stadslandschap vol Franse pronk en staatsie. Net daarachter ligt de intieme Vredestuin van het Unescogebouw : een wereld van verschil. Zelfs de wijk rond het Unescogebouw is door en door Frans. Maar deze oosterse tuin, ontworpen door de Amerikaans-Japanse beeldhouwer, designer en tuinontwerper Isamu Noguchi, is ongetwijfeld een van de meest meditatieve plekken van de Franse grootstad, ontroerend mooi en mysterieus, vooral in het voorjaar als de Japanse kerselaar bloeit. Toch blijft het voor velen een onbekend parkje.
Isamu Noguchi (1904-’88) werd in de States geboren. Zijn vader was een bekend Japans dichter en zijn moeder een Amerikaanse schrijfster. Hij groeide op in Japan en de States en was amper de twintig voorbij toen hij een tijdje assistent werd van de beroemde Roemeense beeldhouwer Constantin Brancusi. In Parijs leerde hij ook Alexander Calder kennen. Noguchi trok van Oost naar West, verbleef in de jaren dertig even in Mexico, realiseerde er enkele grote werken en had er een passionele verhouding met Frida Kahlo.
Na de oorlog ontwierp hij voor Herman Miller de beroemde koffietafel en een bijzettafel voor Knoll. Tussendoor bedacht hij papieren lampen, een collectie die nog altijd populair is. Na de oorlog gooide hij zich op het ontwerpen van tuinen, eerder als beeldhouwer dan als tuinarchitect. Noguchi vond trouwens dat elk object of idee dat zonder enige hindernis in de ruimte geboren wordt, een beeldhouwwerk is.
Het Unescogebouw opende zijn deuren in 1958. Het Y-vormige gebouw is een creatie van het trio Marcel Breuer, Pier Luigi Nervi en Bernard Zehrfuss. De site groeide uit tot een parel voor de naoorlogse kunst en architectuur. Er zijn trouwens veel kunstwerken te zien, onder meer van Miro, Picasso, Le Corbusier, Calder, Moore en Giacometti. Maar de parel op de kroon is de Garden of Peace van Isamu Noguchi die hiervoor dwergbomen en tachtig ton rotsblokken liet aanvoeren uit Japan. Elke steen werd op zijn schoonheid geselecteerd. Voorts zorgen het water, de stenen en het groen voor een kronkelend droomlandschap dat niets, maar dan ook niets meer gemeen heeft met zijn omgeving. Noguchi riep ook de hulp in van Japanse tuinmannen die magnolia’s, kerselaars, pruimbloesems en bamboe meebrachten.
BEWEGING
Vooral in het lagere gedeelte, de verzonken tuin, waan je je in Japan. De waterpartijen, rotsblokken en het groen zijn er gestileerd als op een Japanse houtsnede. Sommige grote rotsblokken lijken op menhirs. De vergelijking klopt wel als je weet dat in de traditionele Japanse cultuur stenen net zo verheerlijkt worden als hier in de prehistorie. Dit is de meest Japanse tuin die Noguchi ooit creëerde. Zijn latere tuinen zijn strakker en liggen niet in Europa.
Deze 7000 vierkante meter grote tuin (of 0,7 hectare) was ook een keerpunt in zijn carrière, want tot dan had hij zich vooral geprofileerd als beeldhouwer, maar nu ontdekte hij ook de ruimte rond zijn werk. Noguchi had al eerder die confrontatie gezocht, want hij ontwierp sets en kostuums voor dansvoorstellingen van Martha Graham. Hij werkte trouwens ook ooit samen met John Cage en Merce Cunningham. Ruimte en beweging waren hem dus niet vreemd, twee elementen die in Parijs zeker een rol spelen, zoals in de beweging van het water in de vijvers en het spel van licht en schaduw.
Eerst zou Noguchi enkel het terras vormgeven, maar hij stelde zelf voor om ook de lager gelegen, verzonken tuin te ontwerpen met het water en de rotsen. Voor het grillige grondplan van de hele tuin, met het spel van niveaus, met de stenen en de bomen en een afwisseling van gladde en ruwe elementen, verdiepte hij zich ook in het idee van wabi sabi – wat staat over de schoonheid van het onvolmaakte, onvoltooide en onvolledige. De ruwe rotsblokken en de asymmetrische opbouw maken deze tuin bijzonder fascinerend en ietwat surreëel. Dat past bij de geest van de tijd : toen de tuin tot stand kwam, maakten de surrealisten in de kunst furore. Daarom lijkt het terras vol stenen, onder en rond de palen van het gebouw, een beetje op een tableau van De Chirico.
De Unescotuin en kunstcollectie kunt u bezoeken na een eenvoudige afspraak : www.unesco.org of +33 1 45 68 10 00. Adres : 7 Place Fontenoy, 75007 Parijs.
DOOR PIET SWIMBERGHE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
