De voordelen van een goede vakantie zijn voelbaar nog voor je op reis vertrekt, blijkt uit onderzoek. Alleen al het uitkijken naar een toekomstige beloning kan meer voldoening geven dan de beloning zelf – met dank aan dopamine.
Eerst en vooral: er valt in de wetenschappelijke literatuur weinig terug te vinden over de voordelen van vakantie voor onze hersenen. Uit een onderzoek van 2016 waaraan 46 werknemers van een Nederlands bedrijf deelnamen, blijkt wel dat mensen na drie weken vakantie een grotere ‘cognitieve flexibiliteit’ hebben: ze zijn creatiever. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is stressvermindering.
“We ervaren allemaal dat werk stress genereert, maar stress op zich hoeft niet slecht te zijn. Een beetje stress af en toe kan zelfs gunstig zijn omdat het mechanismen activeert die ons helpen om de dagelijkse handelingen van ons werk uit te voeren, zoals een deadline halen”, stellen neurowetenschappers Juan Pérez Fernández en Roberto de la Torre Martínez, respectievelijk verbonden aan de Universiteit van Vigo in Spanje en het Zweedse Karolinska-instituut.
Chronische stress is een ander verhaal. Die treedt op wanneer we constant onder druk staan of door situaties die we niet aankunnen. Ze veroorzaakt vermoeidheid, hogere niveaus van angst, prikkelbaarheid en woede.
Chronische stress
“Het belangrijkste dat vakantie kan doen voor onze geestelijke gezondheid is het verminderen van chronische stressniveaus”, zeggen de wetenschappers in een bijdrage op de wetenschappelijke website The Conversation. “Als we dagenlang niets doen, kunnen onze hersenen de negatieve effecten van stress – in ieder geval tijdelijk – omkeren.”
Waarom maakt alleen al het wachten op onze vakantie ons dan gelukkig? Dat heeft alles te maken met dopamine. “Deze kleine molecule wordt aangemaakt in de neuronen van twee hersengebieden die bekend staan als de substantia nigra (vanwege de donkere kleur onder de microscoop) en het ventrale tegmentale gebied (gelegen in het midden van onze hersenen, min of meer achter de oren)”, leggen ze uit.
“Beide gebieden, waar zich bij mensen tussen de 400.000 en 600.000 neuronen bevinden, sturen axonen naar talloze delen in de hersenen. Door het vrijkomen van dopamine spelen ze een sleutelrol in de aangename gevoelens die nieuwe ervaringen en beloningen opwekken. Zo verhoogt de idee dat onze vakantie eraan komt het dopamineniveau in onze hersenen. Vandaar dat gevoel van plezier”, aldus de neurowetenschappers.
Receptoren
Dit systeem dat plezier genereert, wordt ook beïnvloed door chronische stress. Hoge of chronische stressniveaus, zoals die waaraan we het hele jaar door worden blootgesteld tijdens onze werkdag, kunnen de hoeveelheid dopamine die vrijkomt verminderen.
“Het ergste is dat de veranderingen niet alleen optreden in de substantia nigra of in het ventrale tegmentale gebied. Er is ontdekt dat chronische stress zelfs in staat is om het aantal dopaminereceptoren te veranderen in de gebieden die deze projecties ontvangen. Wanneer dit gebeurt, ontwikkelt zich vaak depressief gedrag”, waarschuwen Fernández en Martínez.
Ze besluiten: “Een vakantie die ons bevrijdt van stress helpt om de aanmaak van dopamine weer in balans te brengen.”
