Samenzweringstheorieën worden in New Yorks museum verheven tot kunst

In het New Yorkse Met Breuer is de eerste grote overzichtstentoonstelling over samenzweringstheorieën geopend.

De moord op Kennedy, Watergate, de aanslagen van 9/11, de oorlog in Irak, de macht van de internationale oliekartels: over al die heikele kwesties bestaat, naast de officiële versies, een resem kwalitatief erg uiteenlopende samenzweringstheorieën. Die worden soms ook in de kunst uit (of op) de doeken gedaan.

Momenteel loopt in het Met Breuer , een filiaal van het Metropolitan Museum aan de New Yorkse Upper East Side, onder de naam ‘Everything is Connected: Art and Conspiracy’ de eerste grote aan dit thema gewijde overzichtstentoonstelling.

Volgens officieel bevestigde bronnen bevat de expo een zeventigtal foto’s, schilderijen, installaties en films van dertig kunstenaars uit de voorbije halve eeuw. Veel van hen hielden zich aan (de) feiten, sommigen laten volkomen nieuwe theorieën op de toeschouwer los.

De expo, die nog loopt tot 6 januari, hoopt de ’tijdsgeest’ te kunnen vatten van een periode in de geschiedenis – het nu – waarin alternatieve theorieën over grote gebeurtenissen en twijfels over de ‘machinaties van de elite’ schering en inslag zijn.

De moord op John F. Kennedy

Samenzweringstheorieën zijn zo oud als de straat, maar museumdirecteur Max Hollein en curator Ian Alteveer beperkten zich bewust tot moderne en hedendaagse kunstwerken over dito gebeurtenissen.

Over de moord op JFK wordt niet gefocust op de daad zelf, maar ingezoomd op de behandeling van de zaak door de commisies Church en Warren, die de acties van de Amerikaanse spionage-agentschappen nagingen.

Een voorbeeld van hoe dat op de collectieve artistieke psyche inwerkte, vond Alteveer in ‘The Lee Harvey Oswald Interview’, een werk uit 1976 van de Amerikaanse veteraan Lutz Bacher. Zij gebruikte een pseudoniem en heeft nooit haar echte naam onthuld. In het denkbeeldige interview voelt zij de veronderstelde dader van de moord aan de tand, vergezeld van een montage van foto’s van Oswald. Ook schilder Wayne Gonzales boog zich, in het meer dan levensgrote schilderij ‘Peach Oswald’, over de zaak-JFK.

Fenomeen Trump is nog geen kunst

De expo bestaat uit twee delen. Het eerste behandelt werken van kunstenaars die zich op feitenmateriaal baseerden en die de burger wilden waarschuwen voor bedenkelijke acties van de Amerikaanse regering, grote bedrijven en wapenhandelaars. Die sectie omvat een fotoreeks van Trevor Paglen over geheime CIA-gevangenissen en werk van Alfredo Jaar over de steun van Nixons raadgever Henry Kissinger voor de voormalige Chileense dictator Augusto Pinochet.

In deel twee komen kunstenaars aan bod die inspiratie zochten bij samenzweringstheorieën om abstracte, soms fantaisistische, kunst te maken die een licht werpt op hoe een maatschappij door alternatieve theorieën wordt beïnvloed. Die werken drukken een urgentie uit om de wereld rondom ons meer te bevragen.

De tentoonstelling bevat geen werken over huidig president Donald Trump, die bekend staat als een fervent aanhanger van samenzweringstheorieën en een al even fervent tegenstander van het zogenaamde ‘fake news’ van de massamedia. Het fenomeen Trump is nog te recent om al in de kunstwereld opgenomen te worden.