Ongesteld op de Olympische Spelen: taboe doorbreken of stereotype bevestigen?

Wanneer atleten toegeven dat ze minder presteren omdat ze ongesteld zijn, wat voor impact heeft dat op het beeld dat we van vrouwelijke topsporters hebben? En waarom hangt er nog steeds zo’n taboe om iets waar de gemiddelde vrouw zo’n 3000 dagen in haar leven last van zal hebben?

Toen de Chinese zwemster Fu Yuanhui zich na de 4 x 100 m wissel uit het Olympisch zwembad hees, de zuignappen rond haar ogen die sommige sadisten wel eens “duikbril” durven noemen verwijderde en richting de camera’s stapte had ze waarschijnlijk geen idee dat ze iets nieuwswaarsdigs zou zeggen. “Ik denk niet dat ik zo goed gepresteerd heb vandaag”, vertelde ze de reporter van CCTV. “Ik heb het gevoel alsof ik mijn teamgenoten teleurstel. Maar mijn maandstonden zijn gisteren begonnen, dus ik voelde me echt wel uitgeput.”

Yuanhui is niet de eerste topatleet die zich uitspreekt over ongesteld zijn. Tennisspeelster Heather Watson zei in 2014 al dat ze de eerste ronde van haar Australian Open allicht verloren had omwille van “girl things” en ook Wimbledonkampioene Petra Kvitova gaf in een interview toe dat trainingen en wedstrijden moeizamer verliepen wanneer ze haar maandstonden had. Maar is dat wel echt zo? Kunnen je maandstonden werkelijk een negatieve invloed hebben op je sportresultaten?

Fu Yuanhui tells the world she’s on her period after mediocre performance in swimming relay https://t.co/YG0pdX7nTN pic.twitter.com/uYBjxm5q5i

— Shanghaiist.com (@shanghaiist) August 15, 2016

Geen sluitend bewijs

Er is in ieder geval nog niet voldoende onderzoek naar het onderwerp gevoerd. (Naar vrouwelijke atleten in het algemeen trouwens)Een studie uit 2011 onderzocht vrouwelijke roeiers en nam hun hartslag, zuurstofverbruik, inspanning, bloeddruk en andere sportieve pijlers onder de loep, maar de wetenschappers vonden geen variaties in de resultaten afhankelijk van waar de vrouwen zich bevonden in hun menstruele cyclus, terwijl onderzoek van Women’s Health van datzelfde jaar het tegendeel beweerde: vrouwen die ongesteld zijn, zijn vaker duizelig, vermoeider en lopen sneller blessures op. Ook gerenommeerd sportwetenschapper John Brewer geeft toe dat – hoewel er nog geen sluitend bewijs geleverd werd dat maandstonden rechtstreeks een impact hebben op sportieve resultaten – een ijzertekort door bijvoorbeeld bloedverlies uiteraard wel je sportieve vermogen aantast. Bovendien heeft je oestrogeenlevel ook impact op de elasticiteit van je spieren, zegt Brewer.

Ook de Female Athlete Health Group nam het onderwerp al meermaals onder de loep maar concentreerde zich op het mentale welzijn en de persoonlijke mening van de in het totaal meer dan 1700 ondervraagde sportvrouwen. De helft van deze atleten schreef op dat hun menstruele cyclus hun training en hun resultaten beïnvloedde, 36% van de ondervraagden zei zelfs last te hebben van heel onregelmatige of zelfs hevige maandstonden.

Onregelmatig

Dit is niet zo abnormaal voor vrouwen die heel intens sporten: het is een automatische lichamelijke reactie wanneer je lijf merkt dat je een te laag vetpercentage hebt om op een gezonde wijze een zwangerschap te kunnen uitzitten. Wanneer maandstonden in dit soort gevallen dan toch plots doorkomen gebeurt dat heel onregelmatig en kan de bloedstroom soms bijzonder hevig zijn.

Er zijn natuurlijk wel maatregelen die vrouwelijke atleten kunnen ondernemen om de kans dat ze menstrueren op zo’n belangrijk moment in hun professionele carrière te beperken. Ze kunnen bijvoorbeeld hun anticonceptie doornemen (je maandstonden een aantal keer niet doorkrijgen kan immers heus geen kwaad) of een speciale injectie laten zetten die het hele circus uitstelt, maar dan nog is er geen honderd procent zekerheid dat ze bloedeloos aan de start verschijnen. Bovendien willen steeds minder vrouwen hormonen in hun lijf, reageren ze slecht op verschillende soorten anticonceptie of hindert een koperspiraal hun bewegingen. Naast het feit dat vrouwen nog altijd zelf beslissen wat ze met hun lichaam doen kan hormonale anticonceptie zelfs nadelig werken voor topatleten omdat je vaker vocht vasthoudt, waardoor je gewicht verandert.

Niet doodzwijgen

Maar hoewel je nooit met zekerheid kan zeggen dat je niet ongesteld zal zijn bij aanvang van een groot sportevent, zou het vrouwelijke atleten al heel wat vooruithelpen als het onderwerp niet doodgezwegen zou worden. Het vrouwelijke Britse hockeyteam bijvoorbeeld praat er openlijk over, en hun coach houdt een kalender bij van de cyclus van al zijn speelsters en wist ook perfect welke meisjes er last hadden van pijnlijke krampen en rugpijn, en welke gewoon een beetje humeurig en koortserig waren. Op die manier kon hij de opstelling en de intensiteit van de trainingen daaraan aanpassen.

Deze methode is uiteraard niet waterdicht, maar houdt tenminste wel rekening met het vrouwelijke lichaam van de betrokken atleten – iets wat Heather Watson aangaf te missen in de topsportwereld. “Je vertrekt als piepjong meisje op buitenlands trainingskamp of naar een toernooi, en niemand die je voorbereidt op wat je moet doen wanneer ‘het’ zover is’, liet ze na haar zwakke Australian Open optekenen in The Telegraph. Ze kreeg bijval van voormalig tennisster Annabel Croft, wiens angst voor ‘een lek’ op het veld zo groot was dat ze momenteel een lijn met ‘lekvrij’ ondergoed op de markt heeft gebracht.

Wie zich daar minder druk om maakt is Kiran Ghandi, die vorig jaar de marathon van Londen liep terwijl ze ongesteld was – zonder maandverband of tampon. Ze liet haar bloed gewoon in haar renshorts lopen en ging over de eindstreep met duidelijk zichtbare vlekken. “Ik vond het een absurd idee om 42 kilometer te lopen met een prop watten tussen mijn benen”, liet ze destijds optekenen. “In het begin voelde het wel wat gek maar toen dacht ik: als er nu iemand is die ze niets kunnen maken dan is het wel een f*ing marathonloper. Toch? Je gaat iemand die een marathon aan het lopen is toch niet vragen om zichzelf “een beetje proper te maken” omdat anderen op hun ongemak zijn?”

Het mes snijdt aan twee kanten

Vrouwen bloeden in alle waarschijnlijkheid zo’n 2250 tot 3000 dagen van hun leven, en in Rio zijn iets meer dan 4700 vrouwelijke atleten aanwezig die allemaal, op één of ander punt in hun leven, ongesteld zullen worden of geweest zijn. Waarom is het dan nog steeds zo’n taboe? Waarom spreekt Watson van “girl things” in plaats van het fenomeen bij naam te noemen? En ook: kan het bespreken van het onderwerp vrouwen in topsport vooruit helpen, of steekt het hen net een spaak in de wielen, aangezien menstruatie door misogyne types nog steeds aangehaald wordt als de reden waarom vrouwen het zwakkere geslacht zijn. Is toegeven dat je minder presteerde omdat je gehinderd werd door je maandstonden (een onderdeel van het vrouw-zijn) een slimme zet voor topatletes die evenveel erkenning willen krijgen als hun mannelijke collega’s? Of kunnen we onze regels gewoon optekenen als een fysiek kwaal zoals een verkoudheid of een slechte nachtrust, ook zijn ze genderbepaald?

“Het is een mes dat aan twee kanten snijdt”, zegt ook Karen Houppert, auteur van The Curse: Confronting the Last Unmentionable Taboo, Menstruation aan BBC. “Wil dat dan immers zeggen dat vrouwen een week per maand minder capabel zijn dan anderen?” Anderzijds merkt ze wel op dat het goed is dat ze het onderwerp aankaart. “Anders voelt het alsof een deel van je dagelijkse realiteit verzwegen moet worden, niet bestaat voor de buitenwereld. Hierover openlijk kunnen praten is op zich een positieve zaak.”

(KS)