‘Theater blijft mijn eerste liefde’

Cate Blanchett, gezicht van parfum Sì van Giorgio Armani, staat op haar 47ste voor het eerst op de planken in Broadway. De Oscarwinnende actrice is ook actief in het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de VN. Een gesprek.

Als ze iets in haar hoofd heeft, gebeurt het ook. Zo zit Cate Blanchett in elkaar. En niet alleen op het vlak van persoonlijke ambitie, want haar huidige project kwam voort uit een samenwerking met een heel team én met haar man. Die laatste schreef het superactuele script van theaterstuk ThePresent. Het is gebaseerd op de eerste driehonderd bladzijden van een tot nog toe onbekend toneelstuk van Anton Tsjechov, dat zich afspeelt in het Rusland van na de perestrojka – een Rusland dat vergiftigd is door de opkomst van oligarchen.

Natuurlijk komt het publiek in de eerste plaats om Cate te zien. Toch vergeten ze al snel dat er een ster op het toneel staat en zien ze in plaats daarvan een theateractrice van het zuiverste water. De samenwerking tussen de acteurs loopt gesmeerd. Het was Cates bedoeling om in het mythische Ethel Barrymore Theatre in Broadway vooral de anderen in de schijnwerpers te zetten, en daar is ze in geslaagd.

De dag voor onze afspraak in een van de New-Yorkse wolkenkrabbers hoog boven Central Park, had ze twee presentaties op één dag en stond ze ’s avonds weer op de bühne zonder dat er iets aan haar te merken viel. Ze ontvangt ons hartelijk en vertelt enthousiast. Zelfs haar rol van boegbeeld – sinds vier jaar is ze het gezicht van het parfum Sì – vervult Cate Blanchett niet zomaar omdat ze een ster is. De Australische ziet het als een platform om de aandacht te vestigen op zaken die haar na aan het hart liggen, als vrouw, moeder en VN-ambassadrice voor de vluchtelingen.

Het is de eerste keer dat je op de planken staat op Broadway. Naar verluidt droomde je daar al lang van?

Cate Blanchett : Het was een werk van lange adem om er te geraken. Andrew (Andrew Upton, haar man en schrijver van het stuk, nvdr) en ik hebben samen al meer dan vijf jaar de leiding over de Sydney Theatre Company. Het was altijd al onze ambitie om het werk van het theatergezelschap meer internationale bekendheid te geven. We zijn op tournee geweest in Europa en zelfs in de Verenigde Staten, maar Broadway is natuurlijk nog iets anders. Als je daar wilt spelen, moet je je ertoe verbinden om drie tot zes maanden in New York te blijven, en dat is niet zo gemakkelijk als je vier kinderen hebt, zoals wij. Maar hier zijn we dus! Wat ik zo opwindend vind, is dat we het werk in de schijnwerpers kunnen zetten van Australische acteurs en technici die hier nog nooit geweest zijn.

In welk opzicht is Broadway anders dan de andere grote theaters in de wereld?

De mensen die hier naar het toneel komen kijken, zijn heel geëngageerd: ze houden echt van theater, gaan naar veel stukken kijken en hebben affiniteit met tekst en taal. Dat had ik trouwens niet verwacht, en het is heel spannend. Vooral als je een stuk als dit opvoert, waarin het gaat over het Rusland van nu. En dan nog in een politieke context.

Toen je de beslissing nam om een aantal maanden in de Verenigde Staten te gaan wonen, had je vast niet verwacht dat Donald Trump president zou worden. Nu maak je dat allemaal van dichtbij mee…

Het is een soort afschuwelijk voorrecht om nu in New York te zijn (vlak na de ondertekening van de eerste versie van de ‘muslim ban’, nvdr). Al kom ik pas na middernacht thuis van het theater, ik kijk altijd nog even televisie. Wat er hier dagelijks gebeurt, is gewoon moreel ontoelaatbaar. De mensen die onder die decreten lijden en zullen blijven lijden, zijn het meest gemarginaliseerd van allemaal. Er zijn 65 miljoen vluchtelingen verspreid over de hele wereld. Het probleem moet op internationaal vlak opgelost worden, door samenwerking, niet door antagonisme en nationalisme.

Heb je deelgenomen aan de Vrouwenmars?

Op 21 januari moest ik spelen, dus ik kon niet naar Washington. Maar er was een bijeenkomst op Broadway en daar is het hele gezelschap naartoe gegaan. Het recht van vrouwen om over hun eigen lot te beschikken, doet niemand kwaad, in tegenstelling tot alles waar de blanke suprematie voor staat. Het gaat veel verder dan politieke verdeeldheid. Ik heb vrienden die anders stemmen dan ik, maar dat wil niet zeggen dat we niet dezelfde morele waarden hebben. De ronduit racistische, seksistische, vrouwonvriendelijke uitspraken die je tegenwoordig hoort, hebben geen plaats in een beschaafde maatschappij en leiden ook tot niets. Het huidige Amerikaanse bewind biedt alleen maar een platform aan mensen die haat en moreel verachtelijke ideeën willen verspreiden. En jammer genoeg staat Amerika daarin niet alleen.

Zullen vrouwen dan weer moeten gaan vechten voor hun rechten?

Vechten is nooit een oplossing. Ik heb het liever over argumenteren, debatteren, en vooral redelijk blijven. We moeten de discussie weer openen. Wat zo afschuwelijk is aan deze regering, is dat er geen discussie meer mogelijk is, ze weigeren te praten. Ze hebben geen fatsoen. Zo’n houding leidt tot dictatuur. Maar we moeten verder, we moeten positief blijven en vertrouwen hebben, en zeker zijn van onze waarden en onze rechten. Mensen ter verantwoording roepen ook.

Hebben kunstenaars de plicht zich te engageren?

Er is niets dat me zo weinig interesseert als politiek om de politiek. Maar ik geloof wel in gerechtigheid en gelijkheid. Aan beide kanten van het politieke spectrum moeten die twee waarden dé grote bekommernis van de verkozen vertegenwoordigers zijn. Mijn rol als ambassadrice van de VN ten dienste van de vluchtelingen is volledig apolitiek. Het gaat erom de rechten te beschermen van de meest kwetsbare mensen op aarde. Heel verontrustend is het taalgebruik, waarbij een vluchteling een migrant wordt en dan opeens een terrorist. Die drie woorden die niets gemeen hebben, worden voor één en dezelfde persoon gebruikt. Maar het ergste is wat er met de kinderen gebeurt. Als moeder vind ik het hartverscheurend als ik zie hoe vrouwen gescheiden worden van hun man, en dat hun kinderen leven onder de dreiging van bommen. In een dergelijke situatie zou ik ook proberen te vluchten!

Hoe komt het dat we onze menselijkheid verloren hebben?

Dat is niet van de ene dag op de andere gegaan. Het is geleidelijk gegroeid, en daarom moeten we positief blijven en ertegenin gaan.

Moeten we risico’s durven te nemen?

Natuurlijk! Als je erover nadenkt, is dat altijd zo: als iets echt de moeite waard is om te proberen, moet je een sprong in het duister wagen, met alles wat daarbij komt kijken. Dat is opwindend en angstaanjagend tegelijk. Zo was het ook toen we ons zoontje adopteerden: we hadden er heel lang over gepraat en op een dag kregen we de kans.

Heb je altijd moeite om nee te zeggen?

Ja, en nu meer dan ooit, omdat er op aarde zoveel dingen te doen zijn die de moeite waard zijn. Weet je, met vier kinderen en een man heb ik niet altijd veel tijd. Maar ik probeer toch ja te zeggen tegen zo veel mogelijk dingen die het leven voor mij de moeite waard maken.

Voor dit theaterproject werkte je samen met je man, die het stuk van Tsjechov bewerkte. Was dat moeilijker dan wanneer je met de tekst van een andere auteur werkt?

Andrew doet niet pietluttig over wat hij geschreven heeft en wat de acteurs ervan maken. Tijdens de repetities wordt er nogal wat doorgesproken en geargumenteerd, en iedereen heeft zijn eigen inbreng. Daardoor evolueren we. Daarbij maken we soms gebruik van onze eigen ervaringen: zo is er een scène waarin ik tijdens de lunch mijn beha uitdoe. Dat is iets wat mijn schoonmoeder tijdens de lunch op zondag deed om duidelijk te maken dat ze er genoeg van had.

Wat is er fijner aan toneel dan aan film?

Ik heb mijn opleiding gevolgd aan een toneelschool die je voorbereidde op het theater, en theater blijft mijn eerste liefde, door de interactie met het publiek. Dat ik dit stuk voor een Amerikaans publiek mag spelen, maakt het werk weer anders. Als je in een film acteert, ben je een beetje onthecht, gescheiden van de toeschouwers.

Baseer je je op fragmenten van vroegere rollen om nieuwe personages uit te bouwen ? Of begin je liever elke keer met een schone lei ?

Ik heb geen vaste methode, en de tekst, de tegenspelers en de regisseur bepalen hoe er gewerkt wordt. Maar als je grote personages speelt, met een sterke uitstraling, dan blijft daar iets van hangen. Dat is ook zo als je een boek of een artikel leest dat je aanspreekt: het blijft in je hersenen geprent. Een roman als A la recherche du temps perdu maakt je voor altijd anders, en daarna kun je andere boeken gemakkelijker lezen. Zo is het ook met rollen. Niet dat de personages eeuwig bij je blijven – dat zou te overweldigend zijn – maar ze helpen je wel om ander werk beter te doen.

Tekst Isabelle Willot

“Het recht van vrouwen om over hun eigen lot te beschikken, doet niemand kwaad”