‘Wat leidingwater kan betekenen voor vrouwen en meisjes in Afrika’

De meeste gezinnen op het platteland in Afrika zijn afhankelijk van waterputten. Leidingwater is duurder, maar kan het leven van vooral meisjes en vrouwen ingrijpend veranderen, schrijven James Winter en Jenna Davis op basis van onderzoek in Zambia.

Schoon water is niet alleen essentieel voor de menselijke gezondheid, maar ook voor de economische ontwikkeling. Als vrouwen en meisjes uren per dag onderweg zijn met zware emmers, kan dat ingrijpende gevolgen hebben.

Nog los van de fysieke en mentale schade betekent water halen dat die tijd niet besteed kan worden aan onderwijs, zorg, tuinieren of een baan. Het is dan ook niet verrassend dat kinderen in gezinnen die afhankelijk zijn van verre waterbronnen een hoger risico lopen op diarree en groeiachterstand en dat er in die gezinnen ook vaker sprake is van stress en geweld.

Schaarse middelen

Waarom wordt er dan niet meer gedaan om dit water thuis af te leveren? De reden daarvan is dat de installatie en onderhoud van een leidingstelsel duurder zijn per persoon dan een waterput met handpomp.

Dat is vooral het geval op het platteland, waar de bevolkingsdichtheid laag is. Als gevolg daarvan heeft slechts één op de vijf huishoudens op het platteland in Afrika ten zuiden van de Sahara thuis stromend water, terwijl dat in stedelijke gebieden de helft van de bevolking is.

In Zambia is dat niet anders. Slechts 4 procent van de gezinnen op het platteland gebruikt leidingwater. Er zijn dan ook weinig gegevens over hoe leidingwater het leven van Zambianen in afgelegen dorpen kan verbeteren. Dergelijke informatie kan de regering en ontwikkelingspartners helpen bij de toewijzing van schaarse middelen aan investeringen in water die het meeste voordeel opleveren.

Meer voedselzekerheid

We deden een studie om die gegevens te leveren. Daarvoor maten we de impact van de aanleg van waterleidingsystemen in vier dorpen in het zuiden van Zambia, die we gedurende twaalf maanden volgenden. Halverwege de studie werden in twee dorpen waterleidingsystemen aangesloten met een buitenkranen. Dat verminderde de afstand tot een waterbron van meer dan 200 meter tot 15 meter.

Onze hypothese was dat deze verandering een gunstige invloed zou hebben op het welzijn van gezinnen, omdat er nu minder tijd nodig zou zijn voor het halen van water. Dat zou meer economische kansen en voedselzekerheid kunnen opleveren.

In de vier dorpen spraken we met vrouwelijke gezinshoofden, verzamelden we data met GPS-sensoren en voerden we gedetailleerde observaties uit. Er werden meters geïnstalleerd om het watergebruik te meten. Met data uit die verschillende bronnen konden we de verschillende manieren vergelijken waarop de beschikbaarheid van leidingwater impact heeft.

80 procent minder tijd

We constateerden dat de huishoudens met leidingwater 80 procent minder tijd moesten besteden aan water halen dan de gezinnen in de controlegroep. Ze spaarden gemiddeld bijna 4 uur per week uit. Die tijd kwam bijna volledig ten goede aan vrouwen en meisjes, die meestal water halen. Van die vrouwen en meisjes zei 64 procent zich gelukkiger te voelen, 47 procent meldde dat het gezin gezonder was en 22 procent zei zich minder zorgen te maken.

Eerdere studies naar de tijdbesparing die samengaat met betere watervoorzieningen, constateerden vaak – met enige teleurstelling – dat de uitgespaarde tijd werd besteed aan slapen en vrije tijd. Wij denken echter dat de vrouwen zelf het beste kunnen beoordelen hoe ze hun tijd moeten besteden. Steeds meer literatuur wijst erop dat inadequate slaap kan leiden tot een reeks fysieke en mentale kwalen, en minder goede zorg voor de kinderen. Afgaand op onze berekeningen, kan de tijdbesparing op het halen van water deze gezondheidsproblemen verminderen bij zo’n 2,5 miljoen vrouwen en kinderen op het platteland van Zambia.

Tuinieren

Bij sommige gezinnen in onze studie ging de uitgespaarde tijd naar rusten en vrije tijd, maar bij de meesten ging de tijd naar activiteiten. Zo werd er meer in de tuin en buitenshuis gewerkt en ging er meer tijd naar de zorg voor het gezin. Er werden koolzaad, okra, aubergine, zoete aardappel en andere gewassen gekweekt, voor zowel eigen gebruik als verkoop.

Huishoudens met eenvoudige toegang tot water hadden vier keer vaker een tuin – en de tuinen waren twee keer zo groot als gemiddeld, vergeleken met huishoudens met een handpomp op afstand. Met een gevarieerder dieet en meer inkomsten, kunnen deze huishoudens hun veerkracht en zorg voor de kinderen verbeteren.

Onze bevindingen onderschatten wellicht de potentiële impact van leidingwaterinstallaties op het platteland van Zambia. Want de dorpen die we onderzochten, liggen dichter bij waterbronnen dan de doorsnee plattelandsgezinnen in Zambia.

Duurzaamheid

Als we de onderzoeksresultaten projecteren op andere regio’s, kan een waterkraan bij de woning een gezin ongeveer 32 uur per maand besparen. Vrouwen en meisjes halen daar het meeste baat uit en krijgen meer kansen op werk, onderwijs en vrije tijd.

De resultaten van het onderzoek onderstrepen hoe belangrijk het is alle voordelen te documenteren die een veilige en makkelijke watervoorziening met zich meebrengt. Ze kunnen ook nuttig zijn bij beslissingen om te investeren in de sector. Samen met de impact op infectieziekten, die in het verleden al in kaart is gebracht, kan het dichterbij brengen van water positieve impact hebben op tijdbesparing, inkomen en voeding.

Waterleidingnetwerken zijn echter duurder en ingewikkelder om te installeren en vragen meer onderhoud dan bronnen met handpompen. Lage inkomsten en seizoensinkomsten kunnen het lastig maken voor gezinnen in Afrika ten zuiden van de Sahara om die financiële last te dragen. Er moet nog onderzocht worden hoe de dienst zo georganiseerd kan worden dat hij op lange termijn in stand blijft.

–James Winter is onderzoeker Milieutechniek en Wetenschap aan de Universiteit van Stanford. Jenna Davis is docent Civiele en Milieutechniek aan de Universiteit van Stanford.

Dit artikel verscheen eerder bij IPS-partner The Conversation