‘Laat ons het hiv-stigma voor eens en voor altijd achter ons laten’

‘Niet de overdracht het virus, maar het stigma errond vormt de grootste struikelblok voor mensen die leven met hiv’, betoogt Sensoa-woordvoerder Boris Cruyssaert op Wereldaidsdag.

Ik ben een koppelaar in het diepst van mijn gedachten. Een slechte weliswaar, maar toch. Zo vroeg een vriend me enkele jaren geleden of ik geen fijne, single vrouw kende om een relatie mee te starten. Ik twijfelde even en checkte toen bij hem of het ook een vrouw met hiv mocht zijn. Dat had hij duidelijk niet verwacht. Hij stamelde dat hij niets tegen ‘dat soort mensen’ had. Hij probeerde zich nog te redden met de argumentatie dat hij opzag tegen het verplichte condoomgebruik en de paniek bij een klapcondoom. Ik heb toen even zijn kennis bijgespijkerd. Die laat zich samenvatten in één zin: hiv kan niet langer overgedragen worden, ook niet door seks zonder een condoom, als de persoon met hiv trouw de medicatie neemt.

Ik begrijp hem wel, mijn vriend. We zijn generatiegenoten. We doken gretig het studentenleven in eind jaren tachtig. Dat waren de jaren van de grote ‘aids-paniek’. Campagneslogans als ‘Open je ogen voor aids ze sluit’ waren toen en vogue. Het zorgde ervoor dat wij allen steeds gewapend met een lading verse condooms –  we waren nog jong en overmoedig – naar fuiven trokken. En dat we minstens eenmaal per jaar met knikkende knieën in de wachtzaal van de studentenarts zaten voor een hiv-test. Als je toen een serieuze relatie begon, was je het aan jezelf verplicht om je (beiden) te laten testen. Dat laatste is nog steeds geen slecht idee. Al raden we nu aan om dat voor andere seksueel overdraagbare aandoeningen te doen.

Wat mee onze angst voedde, was de film “Philadelphia”. Daarin vertolkt de jonge Tom Hanks hoe hij als homoman op een pijnlijke manier overlijdt aan de gevolgen van aids. Prachtige film, vol goede bedoelingen, waarheidsgetrouw. Toen.

Ondertussen zijn we vele jaren verder, gelukkig maar. De medicatie is behoorlijk geëvolueerd. Minder grote dosissen, minder bijwerkingen en vooral veel effectiever. In die mate dat mensen met hiv een normaal leven kunnen leiden. Zoals u en ik dus. Alleen van dat verdomde stigma raken we maar moeilijk af.

Vooraleer ik daar iets over zeg, wil ik er nog wat cijfers en wat seks bijhalen om de twijfelaars onder u te overtuigen dat hiv vandaag niet overdraagbaar meer is, mits juist medicatiegebruik. De resultaten van twee studies bevestigden dat al in 2018: de trouwe inname van de huidige hiv-remmende medicatie onderdrukt de hoeveelheid hiv-virus in het bloed zeer sterk. Daardoor kan een klassieke hiv-test niet langer de aanwezigheid van hiv vaststellen. En kan hiv dus ook niet meer door seks overgedragen worden. In de eerste PARTNER-studie volgde men gedurende enkele jaren in 14 Europese landen 888 koppels, waarvan één partner hiv-positief en één partner hiv-negatief is. De positieve partner nam trouw medicatie. Deze koppels hadden 58.500 maal seks zonder condooms. Na afloop stelden de onderzoekers geen enkele overdracht van het hiv-virus vast.  De tweede PARTNER-studie deed dit over, maar met 800 gay koppels. Zij hadden 77.000 maal seks zonder condooms. En ook hier hetzelfde resultaat: geen overdracht van hiv.    

In België is zo goed als iedere persoon die weet dat hij leeft met hiv op behandeling, wat betekent dat het virus bij hen onder controle is. We zijn dus op goede weg. Alleen dat stigma wegkrijgen, is een ander paar mouwen. Bij Sensoa bevroegen we enkele jaren geleden 505 mensen met hiv. Stigma blijft het belangrijkste probleem voor mensen met hiv. Voor 41% is minder stigmatisering in de samenleving de belangrijkste nood om beter te kunnen leven met hiv.

Bijna alle mensen met hiv zijn dan ook zeer voorzichtig om het iemand te vertellen (85%). En ze zijn bezorgd dat anderen het doorvertellen (69%). De helft denkt dat de meeste mensen met hiv afgewezen worden (49%). Ze getuigen over negatieve behandeling, afwijzing en uitsluiting als mensen het te weten komen. Dit stigma belemmert hen om open over hiv te spreken en zichzelf te zijn. En het zorgt voor angst en isolatie.

Daarom lanceren we vandaag de campagne ‘Hiv stopt hier’. Daarin benadrukken we dat hiv niet overdraagbaar is, en dat bang zijn voor mensen met die ‘besmettelijke ziekte’ dus nergens voor nodig is. Door de reden voor de irrationele angst voor hiv weg te nemen, hopen we dat het stigma verdwijnt.

Laat ons het hiv-stigma dus voor eens en voor altijd achter ons laten. Hoe jij daar concreet mee voor kunt zorgen? Heel simpel. Als je te horen krijgt dat iemand met hiv leeft, zet dan geen stap achterwaarts, maar voorwaarts. Sluit niet uit, wees niet bang, ga niet uit de weg. Maak er geen grappen over. “Doe gewoon” is misschien nog het simpelste advies.

Draag vandaag, Wereldaidsdag, het rode lintje. Zo toon je dat je solidair bent met mensen met hiv. Zodat we zo’n lintje binnen enkele jaren niet meer nodig hebben – laat ons even groots dromen – en het stigma tegen die tijd iets van het verleden is. Mensen met hiv zijn gewoon mensen: prima buren, vrienden en – de koppelaar in mij geeft niet op – partners.