‘Jongens denken dat menstruatie hetzelfde is als een natte droom’: waarom menstruatie-armoede een onzichtbaar probleem is

Sneller dan verwacht je regels krijgen en met het schaamrood op de wangen bij vrienden, collega’s of het secretariaat gaan bedelen om een maandverband: het is een situatie die elk menstruerend mens kent. Voor 1 op de 8 jonge vrouwen is het een maandelijks scenario. Toch wordt er amper over menstruatiearmoede gesproken. Hoe komt dat?

Zo’n 12 procent van de Vlaamse meisjes heeft weleens geen geld om menstruatieproducten te kopen. Zo’n 5 procent bleef om die reden weleens thuis van school. Dit zijn cijfers uit een onderzoek van armoede-organisatie Caritas bij 2.600 schoolgaande meisjes. Achter die cijfers zitten verhalen van menstruerende personen die genoodzaakt zijn wc-papier, oude sokken of kapotte onderbroeken te gebruiken. Zij zetten maandelijks hun leven op pauze omdat de schaamte te groot is.

‘Veel meisjes vragen thuis niet om maandverband of tampons. Omdat ze niet durven, of omdat ze weten dat er geen geld is. Op dit probleem rust een dubbel taboe.’ Aan het woord is Hannah Geeraerts van BruZelle, een organisatie die menstruatie-armoede aanpakt door gratis menstruatie-producten uit te delen en vormingen te geven op scholen. ‘Bijna elke school is ervan overtuigd dat menstruatiearmoede bij hen niet voorkomt. Uit de praktijk weet ik dat dat niet klopt: het zit overal. Als leerlingen elke maand een paar dagen afwezig zijn, moet je je conclusies durven trekken.’

Menstruatie is géén natte droom

Menstruatie-armoede omvat drie zaken: geen toegang tot menstruatie-producten, geen toegang tot sanitaire voorzieningen en een gebrekkig kennis over alles wat met menstrueren te maken heeft. Die laatste groep is veel groter dan je zou verwachten. ‘De klassieke lessen op school zijn gefocust op  biologie en zijn erg oppervlakkig. Het sociale aspect wordt totaal genegeerd, waardoor er een gigantisch taboe ontstaat. Veel jongeren durven hun vragen simpelweg niet te stellen. En dan heb ik het heus niet enkel over kansarme jongeren, dat geldt voor bijna iedereen. Jongens van 12 of 13 jaar denken vaak dat een natte droom hetzelfde is als menstruatie. En veel meisjes beseffen niet dat de vagina en de urinebuis twee verschillende zaken zijn. Ik sta ervan versteld hoe weinig meisjes tussen hun eigen benen kijken.’

Meer praten hierover helpt, merkt Geeraerts. ‘Na elke vorming vullen de leerlingen een evaluatieformulier in. Het valt me op dat ze na één uur les nog altijd invullen dat ze een zekere schroom hebben om over menstruatie te praten. Na twee uur kruisen ze veel vaker aan dat ze klaar zijn het thema open te bespreken. In amper één uur maak je al een wereld van verschil.’

Vies en onrein

Menstruatie-armoede is vaak deel van een groter probleem. ‘Bij kwetsbare gezinnen gaat het laatste geld vaak naar brood of andere voedingsmiddelen.  Maandverbanden en tampons zijn duur, en vallen dus vaak van de lijst. En dat terwijl het hier ook gaat om essentiële producten. Ook in gezinnen waarbij de man de financiële plak zwaait, zien we problemen. Zij beseffen niet altijd hoe belangrijk die producten zijn, waardoor ze gemakkelijk geschrapt worden in het uitgavenpatroon. In de ogen van veel mensen is menstruatie nog altijd iets vies en onrein. Dat hebben we te danken aan het patriarchaat geloof ik.’

Opvallend genoeg zien ook veel armoede-organisaties het belang van sanitaire producten over het hoofd. Daklozen kunnen terecht bij voedselbanken en krijgen slaapvoorzieningen. Tampons of maandverbanden zijn veel schaarser. ‘Ik begrijp écht niet waarom maandverband niet gewoon in elk toilet gratis en discreet te verkrijgen is. Het is even essentieel als toiletpapier. We lopen toch ook niet over straat met een rol toiletpapier in onze rugzak? Waarom zeulen we dan wel maandverband overal mee naartoe? Ook hier speelt het patriarchaat ons opnieuw parten.’