Waarom keren vrouwen terug naar de mannen die hen mishandelen?

Reeva Steenkamp en Oscar Pistorius. Rihanna en Chris Brown. Waarom keren vrouwen terug naar de mannen die hen mishandelen?

Het had een macabere grap kunnen zijn, maar het is jammer de genoeg de grimmige werkelijkheid. Op 14 februari, naast Valentijn ook de dag waarop er aandacht gevraagd wordt voor geweld op vrouwen, heeft de succesvolle atleet Oscar Pistorius zijn vriendin, Reeva Steenkamp doodgeschoten. Het is uiteraard nog afwachten tot het politieonderzoek is afgerond, maar voorlopig luidt de aanklacht ‘moord met voorbedachten rade’. Pistorius’ verdediging dat hij zijn vriendin voor een inbreker zag lijkt op losse schroeven te staan nu er meer details lekken: het eerste schot zou in de slaapkamer gelost zijn, de volgende 3 in de badkamer. Er is een bebloede cricket bat gevonden. Een uur of twee voor de fatale schoten gelost werden moest de politie al ter plaatse komen, door de buren gewaarschuwd over een zware ruzie ten huize van.

En dan is er nog die andere superster, Rihanna. Aanbeden door miljoenen fans, scoort hit na hit, is mooi, jong en succesvol. En toch keert ze terug naar Chris Brown, de man die haar in 2009 lelijk toetakelde. Tijdens een veel bekeken interview met de koningin van het biechtinterview, Oprah Winfrey, vertelde Rihanna vorig jaar dat ze tijdens de nasleep van de mishandeling vooral Brown in bescherming wilde nemen. ‘Ik voelde dat hij (Chris Brown) die vergissing beging omdat hij hulp nodig had’, zegt ze. En dat ze verder vooral bezorgd was over wat de wereld wel niet moest denken over hem, dat hij niet het monster was waar iedereen hem voor hield en dat niemand zou zien dat hij diegene was die geholpen moest worden. Oprah noemt die reactie ‘really powerful’, terwijl het eigenlijk gewoon een variant is op het klassieke ‘hij heeft het zo niet bedoeld’.

De vraag is: waarom blijven zovele vrouwen die mishandeld worden bij de mannen die hen dat aandoen? We weten nu dat Pistorius geen doetje was en dat de politie al verschillende malen tussenbeide was moeten komen voor huiselijk geweld. De beelden van hoe het gezicht van Rihanna er aan toe was na de aanval van Chris Brown en het volledige verslag van de politie ter zake zijn op het net te vinden en laten niets aan de verbeelding over.
De simplistische verklaring dat ‘ze’ het voor het geld doen gaat in elk geval niet op in het geval van Rihanna of Steenkamp. Beide vrouwen hadden/hebben een succesvolle carrière en hadden geen man nodig om hen te onderhouden. Dat neemt niet weg dat er wel vrouwen zijn die hun gewelddadige man niet kunnen verlaten omdat ze niet op eigen benen kunnen staan. Zeker in landen waar vrouwen niet mogen werken of hun eigen geld niet mogen beheren betekent dit dat ze overgeleverd zijn aan de willekeur van hun echtgenoot of schoonfamilie.

Maar er zijn ook meer complexe redenen waarom vrouwen (en mannen!) er niet in slagen los te komen van een partner die hen vernedert, kleineert, controleert en uiteindelijk fysiek en/of seksueel molesteert. Vaak is minstens 1 van beide partners zelf opgegroeid in een omgeving waar partnergeweld of huiselijk geweld voorkwam. Rihanna zowel als Brown hebben in interviews getuigd over hun agressieve vaders en hoe zijzelf en andere gezinsleden daaronder leden. Het zijn de vreemde wetten van de psychologie die ons voorbestemmen om te blijven herhalen wat we nog niet voldoende hebben verwerkt. Wie zich niet van zijn of haar slachtofferschap kan losmaken, wordt vroeg of laat zelf beul.

Fysiek geweld komt ook nooit alleen. Voor de eerste klap wordt uitgedeeld, is er al een lang parcours afgelegd van emotionele manipulatie en verbaal geweld. De partner die ondergaat wordt vernederd en gelooft op den duur zelf dat hij of zij verantwoordelijk is voor de uitbarstingen van de ander. Dikwijls worden periodes van pesterijen zonder aanwijsbare aanleiding afgewisseld met extreem charmant gedrag. Dat de dader ook ‘lief’ kan zijn wordt dan weer door het slachtoffer gezien als bewijs van het feit dat al de rest ‘niet zo bedoeld’ was.

In ons land doet de wetgever zijn best en politiemensen worden opgeleid om signalen te herkennen en slachtoffers adequaat bij te staan. Jammer genoeg kan de vicieuze cirkel van huiselijk geweld slechts doorbroken worden op het moment dat dader en slachtoffer inzicht krijgen in het eigen gedrag en de drijfveren die aan de basis ervan liggen.

Ingrid Verbanck