De Amsterdamse Sunny Bergman (44) is een van Nederlands invloedrijkste opiniemakers. Samen met de documentaire ‘Wit is ook een kleur’ stelde ze vorige maand het gelijknamige boek voor, waarin ze haar beste columns bundelt.
Ik schrijf en maak documentaires vanuit een persoonlijk standpunt. Ze gaan over grotere thema’s als witte privileges, racisme, seksualiteit, schoonheidsidealen en onze omgang met psychische klachten, maar ik vertrek bewust vanuit mijn eigen leven en vragen. Documentaires die onrecht op een afstandelijke manier in beeld brengen, geven de kijkers wel het gevoel dat ze hun tijd goed besteden, maar veranderen zelden iets in de wereld. Een persoonlijke aanpak, met verhalen en voorbeelden uit je eigen leven, gaat dieper, omdat het alles sprekender maakt en mensen zich met je kunnen identificeren. Uiteindelijk lijken we allemaal op elkaar – mijn twijfels, onzekerheden en neuroses zijn geenszins uniek. Door je eigen kwetsbaarheid te tonen kun je dus verbinding maken.
De schaamte komt pas later. Mijn persoonlijke verhalen in Sletvrees, die heeft mijn moeder ook gelezen, dacht ik achteraf. Dat boek durf ik nog amper vast te pakken (lacht). Maar op het moment zelf voel ik geen schroom, dan staan mijn eigen ervaringen ten dienste van mijn werk. Dat is iets anders dan het narcisme dat je op sociale media zo vaak ziet. Ik ben ook ijdel hoor, maar meestal werkgerelateerd – ik deel bijvoorbeeld dat ik voor 1200 mensen mag spreken. Met het posten van privédingen ben ik heel voorzichtig. Dat dient volgens mij bijna geen enkel doel, behalve de illusie dat je een fantastisch leven hebt.
De norm was voor mij altijd iets vreemds. Deels omdat ik uit een hippiegezin kom en als kind op een woonboot opgroeide, een alternatieve vrijhaven met andere regels dan in het dorp vlakbij. Veel van mijn werk ligt in het verlengde daarvan : ik bevraag normativiteit, waarom de dingen zijn zoals ze zijn. Als mensen zeggen “zo doen we dat in Nederland”, dan denk ik: hoezo ?
Een vrouw die maatschappijkritisch is en de wereld bevraagt, wordt snel gediskwalificeerd. Niet op de inhoud, maar op wie ze is. Je bent te lelijk, te knap, verzuurd of hysterisch, je moet gewoon eens goed geneukt worden : al die dingen heb ik te horen gekregen. En sinds mijn activisme tegen Zwarte Piet kreeg ik ook veel echt dreigende haatmail. Bij mijn column op de VPRO-site staat “een vrouw met een mening”, maar zo stellig ben ik niet. Ik ben vooral iemand die onderzoekt.
Botsende meningen tegenover elkaar zetten, leidt zelden tot een boeiend gesprek. Want bij zo’n opzet gaat het niet om de inhoud, maar om de onderhuidse chemie tussen mensen : die gaan dan vechten om hun gelijk, en langs elkaar heen praten. Of ze gaan elkaar irriteren en op de ander inhakken. En omdat de media en organisatoren van debatten vaak zo graag een tegenstem willen, krijgen ook mensen met ongefundeerde ideeën veel ruimte.
Vrouwelijkheid is voor mij een moeilijk begrip. Het veronderstelt een bepaalde essentie, maar welke ? Die van toen ik borstvoeding gaf ? Dan zouden kinderloze vrouwen minder vrouw zijn. Of gaat het over op hoge hakken lopen en met je billen zwaaien ? Dan zou vrouwelijkheid een toneelstukje zijn. Terwijl ik me ook vrouw voel als ik op gympen in een boom klim. En wat ik als mijn kern beschouw – mijn kritische geest – is ook geen definitie van vrouwelijkheid. Sowieso heeft iedere mens eigenschappen die we traditioneel mannelijk of vrouwelijk noemen. Wat zijn zulke begrippen dan meer dan accessoires, dingen die je al dan niet kunt aantrekken ? En deze begrippen kunnen mensen onderdrukken, omdat jonge meisjes en jongens zich naar zulke normen en verwachtingen gaan gedragen.
Zonder mannen zal de positie van vrouwen in de samenleving niet verbeteren. Het is goed dat vrouwen feministische avonden organiseren, maar die volstaan niet. Het zijn de mannen die nu moeten veranderen. Wij feministen wéten al dat we biologisch niet gedetermineerd zijn voor het huishouden, dat ons brein niet wezenlijk verschilt van dat van mannen, dat we net zoveel lustgevoelens kunnen hebben. Mannen moeten emanciperen. Ik ben dus blij dat mannen als Barack Obama en Justin Trudeau zich feminist noemen. Hoe meer bondgenoten, hoe beter.
Veel interessante gedachten staan los van de waan van de dag. Daarom reageer ik nog zelden op commentaar. Ik weet dat mensen mij gebruiken als publieke boksbal. Een tijdlang ging ik daarin mee en deed ik intensief interviews. Daar ben ik mee opgehouden, behalve bij een nieuwe film of nieuw boek. Te veel bezig zijn met de actualiteit en de publieke opinie geeft ruis in je hoofd. Terwijl het vaak de stilte is die inspiratie en spannende dingen voortbrengt.
‘Wit is ook een kleur’, Nijgh & Van Ditmar, 15 euro.
Tekst Wim Denolf & Foto Mark Kohn
“Je bent te lelijk, te knap, verzuurd of hysterisch, je moet gewoon eens goed geneukt worden : al die dingen heb ik te horen gekregen”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
