Saskia Van Nieuwenhove

Saskia Van Nieuwenhove (48) schreef jarenlang over justitie, politiezaken en de jeugdzorg. Ze richtte in 2017 de vzw Ne(s)t op en vangt thuis minderjarige slachtoffers van tienerpooiers op. Ze ontving vorige week de Prijs van de Gelijkheid.

Ik heb altijd in de kracht van de pen geloofd. Als journaliste kon ik onder meer de veiligheidsproblemen in de gevangenissen en de wachtlijsten in de jeugdzorg op de agenda zetten, en in tijden van fake news zijn openbaarheid van bestuur en publieke druk op de overheid dubbel zo belangrijk. Afscheid van de journalistiek heb ik nooit genomen. Aan onderzoekswerk en krantenstukken kom ik niet meer toe, maar mijn opvangwerk bij Ne(s)t is een permanente bron van informatie, en via sociale media kreeg ik al schrijnende dossiers in beweging.

De dood van Jordy in 2016 was een keerpunt. Tot dan ijverde ik voor een andere opvang voor kwetsbare jongeren, maar hield ik als journaliste professionele afstand. Nadien dacht ik: dit nooit meer. De meeste slachtoffers van tienerpooiers komen wegens een moeilijke gezinssituatie uit gesloten jeugdinstellingen, plekken waar ze vatbaar worden voor foute jongens die hun aandacht geven. En wanneer we hen uit de handen van tienerpooiers halen, sluiten we hen op in beveiligde slachtofferunits waar we hun zelfontplooiing jarenlang op pauze zetten. Op hun achttiende vervalt de beschermingsmaatregel door de jeugdrechter en belanden ze totaal onvoorbereid op straat. Ne(st) biedt hun een alternatief aan, een warme plek waar ze in alle geborgenheid en met individuele begeleiding door externe hulpverleners kunnen herstellen van hun trauma’s.

Jeugdzorgers mogen hun emoties niet tonen, maar voor de meisjes die ik opvang is het belangrijk dat ik dat wel doe

Ik kan nooit te betrokken zijn. Professionele jeugdzorgers worden getraind om hun emoties niet te tonen, maar voor deze meisjes is het belangrijk dat ik dat wel doe. Ze hebben vreselijke dingen meegemaakt, van bedreigingen en chantage tot foltering en gewelddadige seks. Ik maak er geen geheim van dat ik na negen maanden werd weggehaald bij mijn geesteszieke moeder, waardoor ik een groot deel van mijn jeugd in instellingen zat. Dat creëert een band. Wat niet wegneemt dat het er soms heftig aan toegaat. Als een meisje me uitscheldt of roept dat ze me gaat neersteken, komt dat binnen, maar ken ik ook haar kwetsuren.

Alles hangt af van hoe je met je littekens omgaat. Na een wereldreis van zeventien maanden rond mijn dertigste relativeer ik meer. Zo vaak als ik in mijn instellingen ‘kutopvoeder’ heb geroepen en borden kapotsmeet, zo dankbaar ben ik nu voor de begeleiders die voor me zorgden en het engagement van mijn jeugdrechter, die begreep dat ik de scouts en Rock Werchter wilde meemaken en me aanmoedigde om te gaan schrijven. Naar onze normen had ik een marginale jeugd, maar ik ben geen oorlogskind, vluchteling of slachtoffer van de seksindustrie, en ik ben baas over mijn leven en keuzes.

Zoals veel instellingskinderen heb ik altijd naar autonomie gestreefd. Als je opgroeit met een vaste dagindeling en weinig keuzevrijheid is het normaal dat je op je achttiende denkt: nu zegt niemand me nog wat ik moet doen. Zelfs een vast contract heb ik nooit gewild. Ook de meisjes bij Ne(s)t vertel ik dat ze zelf de regisseur van hun leven zijn. Wil je de hele dag in bed liggen? Doe maar, maar die uren van je leven ben je kwijt.

Iedereen moet een tweede kans kunnen krijgen. In een rechtsstaat en een beschaafde samenleving sluit je niemand op zonder hoop, zelfs geen daders van zwaarwichtige feiten. Tegelijk ben ik op mijn hoede, omdat er in gevangenissen nauwelijks sprake is van dadertherapie, hulp bij agressiebeheersing of inspanningen om veroordeelde pooiers respect voor vrouwen bij te brengen. Dat zijn geen investeringen in criminelen, maar in de veiligheid van ons allemaal.

Je kunt niet iedereen redden. Sommige tienerslachtoffers van pooiers zijn zo getekend dat ze zelf meisjes gaan ronselen, anderen belanden opnieuw in de prostitutie. Onderschat niet hoe verwoest hun leven en zelfbeeld zijn. Onder invloed van drugs gedwongen worden tot seks met soms twintig klanten op één nacht: de meesten herstellen daar nooit helemaal van. In de jeugdzorg draait alles om efficiëntie – jongeren klaarstomen voor een zelfstandig leven zonder overheidssteun – maar dat zit er voor de meeste van deze meisjes niet snel in. Ik ben eens zo blij wanneer eentje opnieuw doorslaapt, van een eetstoornis afkomt of haar rijbewijs haalt – elke kleine overwinning geeft hoop voor de toekomst.