‘ROMANTIEK IS EEN WOORD DAT ONS ONGELUKKIG MAAKT’

Ruim twintig jaar na zijn debuut heeft Alain de Botton opnieuw een roman geschreven over dat ene onderwerp waar we maar niet genoeg van krijgen : liefde. “Films en romans vertellen ons gevaarlijke verhalen over relaties.”

Enkele dagen voor de lente aanbreekt, zit ik op de Eurostar naar Londen voor een interview met schrijver en ondernemer Alain de Botton, wanneer het mij plots opvalt dat zowat alles wat ik die ochtend denk en beleef al eens door de Zwitsers-Britse filosoof geanalyseerd en beschreven is in de boeken die hij de afgelopen 23 jaar bij elkaar schreef.

Ik ben onderweg naar Londen (De Kunst van het Reizen, 2002) en terwijl de trein uit Brussel-Zuid wegrijdt, check ik op mijn telefoon enkele nieuwsapps (Het Nieuws : een gebruiksaanwijzing, 2014). Ik blader door het Eurostarmagazine langs advertenties van halfnaakte mannen en vrouwen (Hoe beter denken over seks, 2012) en bedenk hoe geweldig fijn ik mijn job wel vind (Ode aan de Arbeid, 2009). Ik heb weinig geslapen en probeer het wereldnieuws dat over mijn telefoon springt mijn dag niet te laten verpesten (De Troost van de Filosofie, 2000). Wanneer ik twee uur later langs Grand Union Canal wandel op weg naar de nette, rijke buurt Belsize Park met haar alleenstaande victoriaanse huizen (De Architectuur van het Geluk, 2006), besef ik dat het vooruitzicht een bestsellerauteur en multimiljonair te interviewen me wat zenuwachtig maakt (Statusangst, 2004), dus denk ik gauw aan mijn lief met wie ik een week eerder ben gaan samenwonen (Proeven van Liefde, 1993, en Weg van Liefde, 2016).

Ik kan die voormiddag niets doen zonder dat Alain de Botton het al niet uitvoerig bestudeerd, bekritiseerd of bewonderd heeft. De ondertussen 46-jarige denker probeert dan ook al ruim twintig jaar een brug te slaan tussen filosofie, cultuur en de uitdagingen van het alledaagse leven.

“Welkom in Londen, heb je het gemakkelijk gevonden ?”, vraagt de Botton wanneer hij me binnenlaat in zijn bescheiden schrijversappartement in Belsize Park, Noord-Londen. De Botton, voor de gelegenheid gekleed in zijn schrijversuniform – een marineblauwe broek, dito trui en nette leren schoenen – biedt me de stoel aan met uitzicht op zijn boekenkast : Seneca, Montaigne, Proust. Op het tafeltje tussen ons staan een fles San Pellegrino en twee glazen klaar. Zo ontvangt de Botton de pers al jaren. Voorzichtig, voorbereid, maar altijd vriendelijk en met perfecte volzinnen die getuigen van zijn filosofisch en psychologisch inzicht.

Zijn nieuwste boek, Weg van Liefde, gaat over een echtpaar, Rabih en Kirsten, dat elkaar ontmoet op het werk, verliefd wordt, trouwt en twee kinderen krijgt. Maar hun relatie moet heel wat normale, alledaagse beproevingen doorstaan. De Botton onderzoekt in vijf hoofdstukken wat ervoor nodig is om langdurige liefde te behouden.

Waarom schreef u, ruim twintig jaar na ‘Proeven van Liefde’, opnieuw een roman over de liefde ?

Alain de Botton : Mijn eerste boek was een romantisch verhaal over de liefde tussen twee twintigers. Ik was 23 toen ik het schreef. Ik kon toen alleen maar verwoorden hoe twintigers de liefde ervaren. Vandaag ben ik 46, meer dan tien jaar getrouwd, en over de jaren heen heb ik een paar nieuwe ideeën ontwikkeld over de liefde. Ik heb relaties altijd bijzonder complex gevonden. Geen koppel leeft lang en gelukkig zonder zware opofferingen. Toch doen films en boeken ons vaak anders geloven. Dat was de kiem voor dit boek. Ik wou een realistisch liefdesverhaal schrijven over hoe langetermijnliefde in de eenentwintigste eeuw werkt.

Het boek leest als een minutieuze dissectie van het woord ‘romantiek’. In het begin gaat het over de bevliegingen van prille liefde, u eindigt met hoofdstukken over overspel, leren loslaten en aanvaarden.

Ik wou het begrip romantiek onder de loep nemen omdat het ons de voorbije 150 jaar zwaar in de problemen heeft gebracht. De verhalen die we onszelf vertellen over de liefde zijn vaak gevaarlijk eenvoudig geworden. We focussen te veel op het romantische begin van een relatie – hoe hebben jullie elkaar leren kennen, hoe heeft hij je ten huwelijk gevraagd ? – maar te weinig op hoe het daarna verder gaat. Het viel me op dat doodgewone, soms moeizame relaties onderbelicht blijven in films en boeken, in reclame en muziekvideo’s. Het gaat vaak alleen over de extreme verhalen : we lezen over mensen die elkaar blind adoreren, of elkaar uit liefde vermoorden. Maar we weten weinig over liefde die het midden houdt tussen adoratie en moord.

U bent dertien jaar getrouwd. Vaak vissen journalisten inderdaad naar de manier waarop u uw vrouw Charlotte leerde kennen, niet naar wie er thuis de was doet. Stoort dat u ?

Ik begrijp dat het begin van onze relatie een verhaal is dat mensen graag horen. Het is inderdaad te gek voor woorden dat enkele vrienden mij jaren geleden eens laat op een avond vroegen hoe mijn ideale vrouw eruit moest zien, en dat ze mij het volgende weekend voorstelden aan een meisje dat precies aan mijn absurde beschrijvingen voldeed. (Volgens de Botton was zijn ideale vrouw een doktersdochter, die buiten Londen was opgegroeid en een carrière als wetenschapper of zakenvrouw had.) Hoe wij elkaar hebben ontmoet, voldoet aan alle romantische clichés uit de films. Ik kan niet ontkennen dat het zo gebeurd is, het zou alleen dwaas zijn om te denken dat we daarna alleen maar gelukkig zijn geweest. Een crush is nog geen geslaagd huwelijk.

ONNOZELE KWESTIES

De boodschap die Weg van Liefde uitdraagt, doet denken aan het discours van psychiater Dirk De Wachter. Net als De Wachter vindt de Botton dat we een verkeerd beeld hebben van geluk. Een gelukkige relatie houdt ook in dat je je eraan ergert dat de vloer van de woonkamer altijd bezaaid is met speelgoed en er restjes kip onder de keukentafel liggen. In een huwelijk is er heel veel gekibbel om onnozele kwesties die alle glamour ontberen. Maar ook dat is liefde. Het is een discours dat ons aantrekt, omdat we er onszelf in herkennen.

Kirsten en Rabih zijn de hoofdpersonages, maar heel vaak gaat het boek niet over hen. Hun verhaallijnen worden afgewisseld met passages die doen denken aan inzichten uit een handboek over relatietherapie.

Na jarenlang non-fictie geschreven te hebben, wou ik nog eens een roman schrijven omdat het je toelaat situaties te verzinnen. Het geeft meer vrijheid. Tegelijk wou ik een roman schrijven die ook lichtjes therapeutisch is. Al mijn werk heeft een therapeutische ondertoon. Ik doe dat niet omdat ik andere mensen wil helpen met hun problemen, maar in de eerste plaat omdat ik mijn eigen problemen wil begrijpen en oplossen. Als ik Rabih en Kirsten laat discussiëren over welke glazen ze in Ikea moeten kopen, dan wou ik daarna vanuit therapeutisch standpunt nog even ontleden hoe een argument tussen een echtpaar precies werkt, welke emoties uit het verleden erbij komen kijken, hoe een koppel op een betere manier zou kunnen argumenteren. Ik heb in mijn research veel over psychoanalyse en relatietherapie gelezen. Mijn boeken worden vaak zelfhulpboeken genoemd. Dat klopt. Ik ben altijd de eerste patiënt die geholpen moet worden.

Welke boeken of culturele werken schetsen naar uw normen wel een correct beeld van de liefde ?

Ik hou enorm van Belgische en Nederlandse schilderkunst, omdat daarin het dagelijkse leven zoals ik het ervaar vaak oprecht getoond wordt. Ik herinner me nog de eerste keer dat ik als adolescent in het Rijksmuseum in Amsterdam een schilderij zag van een vrouw die in een keuken een ei bakte. Zulke normale, huiselijke taferelen vind ik geweldig.

U klinkt alsof u nu precies weet hoe liefde werkt en het lijkt alsof u op alle uitdagingen van het huwelijk voorbereid bent. Gedraagt Alain de Botton zich soms nog onbezonnen romantisch en verliefd ?

Ik ben een intellectuele controlefreak, maar ik kan nog altijd enthousiast worden van bepaalde eigenschappen in mijn vrouw, of in andere mensen. Ik denk trouwens dat mannen vatbaarder zijn voor romantiek en idealisatie dan vrouwen, die naar mijn ervaring vaak een realistischer beeld hebben van anderen. Dat romantisch dagdromen wat jonge mensen doen, lukt mij niet meer. Een uiterst intelligente en mooie vrouw kan mij nog altijd charmeren, alleen zou ik vroeger meteen gedacht hebben dat zij voor mij ‘de ware’ is. Vandaag denk ik : ach, bij nader inzien zal zij, net als ik, ook wel heel wat tekortkomingen hebben. Ik heb vandaag meer voeling met de realiteit en de waarheid van de liefde. Dat is ook iets moois.

Bent u zelf al eens in therapie geweest ?

Ja, vlak voor de geboorte van mijn eerste zoon, elf jaar geleden. Ik wou absoluut vader worden van een meisje. Ik heb nooit een goede band gehad met mijn vader, of met andere mannen, en ik heb grote moeite met typisch mannelijk machogedrag. Dat ik vader zou worden van een zoon gaf me een heel beangstigend, complex gevoel. Een goede therapeute heeft me van die angst en onzekerheid bevrijd. Vandaag heb ik twee zonen van negen en elf, Saul en Samuel, en ze zijn geweldig. Door kinderen te krijgen leerde ik ook iets over liefde in haar zuiverste vorm.

ZIELTJES RAKEN

De vader van Alain de Botton, Gilbert de Botton, was in de jaren zeventig directeur van de Rothschild Bank in Zurich en richtte nadien zijn eigen bedrijf op in vermogensbeheer. Hij was een multimiljonair die zijn zoon en dochter bij zijn overlijden in 1999 een grote zak geld naliet. Alain de Botton laat de erfenis ongemoeid. Hij leeft van zijn eigen werk en succes, zijn boeken, lezingen, de oprichting van The School of Life, die ondertussen vestigingen heeft over de wereld.

Net als elke hoge boom krijgt Alain de Botton het vaak zwaar te verduren van cynici en criticasters die hem afschilderen als een popfilosoof. Maar de miljoenen mensen die zijn boeken kopen en zijn School of Life bezoeken spreken voor zich. De vragen die de Botton zich stelt, raken zieltjes. Op 14 april geeft hij aan The School of Life in Antwerpen een uitverkochte lezing over de moeilijkheden van moderne liefde. Bij de start van de ticketverkoop werd de website van The School of Life zo druk bezocht dat heel wat mensen niet binnen raakten op de server. Het leek wel de ticketverkoop van Tomorrowland.

Hebt u nog wat gratis advies voor wie geen kaartje kon bemachtigen voor uw liefdeslezing ?

Vaak is het zo dat koppels pas jaren nadat ze getrouwd zijn, het gevoel hebben dat ze echt klaar zijn voor het huwelijk. Dat is het moment waarop we het volmaakte romantische droombeeld dat we hadden durven los te laten. Het moment waarop we beseffen dat we onze partner nooit helemaal zullen begrijpen en dat we zelf ook rare kantjes hebben. De truc voor een goed liefdesleven is vaak niet dat we telkens opnieuw beginnen met een ander, maar dat we met een minder afgestompte blik herbezinnen over onze bestaande relatie. Een ruzieachtig, dwars, hilarisch, raar, mooi huwelijk is iets om aan verknocht te zijn omdat het zo eigen voelt. We hebben veel redenen om uit elkaar te gaan, maar bij elkaar blijven is een bizarre, mooie prestatie.

‘Weg van Liefde’ verschijnt op 31 maart bij Uitgeverij Atlas. Op 14 april neemt Alain de Botton deel aan een conversation tea aan The School of Life in Antwerpen. Info : www.theschooloflife.com/antwerp

Door Elke Lahousse & Foto’s Filip Van Roe

“Mijn boeken worden vaak zelfhulpboeken genoemd. Dat klopt. Ik ben altijd de eerste patiënt die geholpen moet worden”

“Het gaat vaak over extreme verhalen, maar we weten weinig over liefde die het midden houdt tussen adoratie en moord”