Psychedelisch woonlandschap

Voor de tentoonstelling ‘Verner Panton : Phantasy Landscape, Visiona 2’ maakte het ‘Vitra Design Museum’ een reconstructie van die legendarische installatie.

:: ‘Verner Panton : Visiona 2 Phantasy Landscape’ is de tweede expositie in de reeks van vijf Vitra-tentoonstellingen die de komende maanden ons land aandoen (6 euro entree). Ze loopt van 5 september tot 7 november in het Cultuurcentrum Scharpoord, Meerlaan 32, 8300 Knokke-Heist, 050 630 430. www.knokke-heist.be

:: De tentoonstelling ‘Marcel Breuer : Design en architectuur’ loopt nog tot 3 oktober in het Civa, Kluisstraat 55, 1050 Brussel.

:: Vitra Belgium pakt uit met een unieke actie : wie vier van de vijf tentoonstellingen bezoekt en een stempel laat zetten op een speciaal hiervoor ontworpen folder, ontvangt een exclusieve miniatuur van de ‘Panton Chair’ (waarde 28 euro). Wie de vijf stempels vergaart, maakt bovendien kans op een reis voor twee naar het ‘Vitra Design Museum’ in Weil am Rhein (loting op 27 juni 2005). De folder kun je aanvragen bij Vitra Belgium, Woluwelaan 137, 1831 Diegem, 02 725 84 00, info@vitra.be De folder bevat twee gratis tickets en drie tegen een verminderd tarief.

Je mag je als designer gelukkig prijzen als er één stoel is die bijna iedereen kent door zijn vormgeving”, zegt Mathias Remmele, samensteller van de Verner Panton-tentoonstelling die volgende week in Knokke start. We hebben het uiteraard niet over een willekeurige stoel, maar de Stacking Chair die de Deense designer in de jaren zestig ontwikkelde en die vandaag de naam van zijn ontwerper draagt. De Panton Chair staat in de annalen van de designgeschiedenis als de eerste stoel in plastic die in één stuk gegoten werd. Een huzarenstukje waar Panton bijna een decennium mee bezig was. “Hij had het idee al eind jaren vijftig, de stoel zelf stond er pas in 1968. Het kostte hem jaren om de fabrikant te vinden die de technische knowhow had om hem te produceren. Toen het eerste model in serieproductie ging, is er nog lang aan gesleuteld om het juiste materiaal te vinden. Vier keer moest het design worden aangepast aan een nieuw materiaal en nieuwe productietechnieken”, vertelt Remmele.

Geboren in 1926 ging Panton architectuur studeren in Kopenhagen. Zijn carrière als designer begon hij in 1950 bij de studio van Arne Jacobsen, waar hij onder andere meewerkte aan het ontwikkelen van De Mier (1952). Naar eigen zeggen was hij niet het type om lang voor iemand anders te werken, en dus verliet hij de studio vrij snel. Hij bouwde een Volkswagen-busje om tot mobiel ontwerpbureau en reisde daarmee als zelfstandig ontwerper Europa rond. Hij verbleef een tijdje in Frankrijk en vestigde hij zich uiteindelijk in Basel. Remmele : “Panton was zeer actief, hij heeft ontzettend veel gedaan. Hij heeft natuurlijk zeer veel meubelen ontworpen, meestal zitmeubelen, maar hij tekende ook lichtarmaturen en textiel.” Vaak wordt echter vergeten dat die schijnbaar losse ontwerpen ontstonden in de context van een interieur. Remmele : “Panton wilde niet alleen losse items ontwerpen, maar een heel interieur. Dat was zijn hoofddoel.” Panton had een duidelijke visie over interieurs en over de manier waarop stoelen en andere meubelen gebruikt worden (of niet gebruikt worden). Zijn ideeën waren tamelijk onconventioneel : hij zette de dingen letterlijk en figuurlijk op hun kop. “Als ik een kamer binnenkom en ik zie weer zo’n sofa met salontafel en twee fauteuils, dan weet ik meteen dat ik daar geen avond wil doorbrengen”, vertelde Panton jaren later in een interview . “Ik maak meubelen die omhoog kunnen, of omlaag, zodat je uitzicht verandert, zodat je een nieuwe kijk krijgt op het leven.” Netjes rechtop zitten was dus niet aan hem besteed. En waarom zouden stoelen poten moeten hebben ? Wat als ze zouden bewegen ? En dus tekende Panton zijn Flying Chair (1963) : een schelpvorm die aan touwen aan het plafond hangt. Zijn hele carrière lang behield Panton dat onconventionele : zowel met materialen als in de vormgeving zocht hij naar nieuwe dingen, wars van gewoonten en tradities.

Kleur is belangrijker dan vorm

Panton tekende niet zomaar een interieur, hij creëerde een complete wereld, gekenmerkt door organische vormen en opvallende kleuren. Voor het Kom-igen Guesthouse (1958) ontwierp hij de Cone Chair. In 1960 werd hij gevraagd om het Astoria Hotel en -restaurant in Trondheim in te richten : hij bemeubelt het restaurant met de Heart Cone Chair, terwijl zij vloeren, moeren en plafond bekleedt met textiel in hetzelfde patroon, Geometri I. Hij kreeg niet zo vaak de kans om een dergelijke wereld te creëren. En geen van zijn interieurinrichtingen overleefde de tand des tijds. Maar er zijn gelukkig tientallen foto’s overgebleven die tenminste iets vertellen van hoe het er moet hebben uitgezien. Een ding is zeker : het minimalisme was toen nog niet uitgevonden. Pantons interieurs – getuige onder meer zijn eigen woning in Basel – waren overweldigend qua kleur en vorm. Gedurfd, gewaagd. Met een hoog popartgehalte, bijna psychedelisch. Enkele weken voor zijn dood vertelde Panton tijdens een interview op de Zweedse televisie dat hij als kind droomde van een grote kamer vol met kleurige kussens. Het is een significante anekdote, die onder meer zijn voorkeur voor zachte materialen en felle kleuren verklaart. En achteraf bekeken is Panton zijn hele carrière precies daarmee bezig geweest : een soort droomlandschap creëren. “Hij gebruikte graag warme, sterke kleuren : oranje, rood, violet… Een van zijn beroemde uitspraken is : ‘Kleur is zelfs belangrijker dan vorm.’ Daar ben ik het niet helemaal mee eens, want als je naar de Panton Chair kijkt, dan zie je dat hij wel degelijk bezig was met de vorm,” zegt Mathias Remmele. “Van een andere uitspraak hou ik meer : ‘Je zit comfortabeler op je lievelingskleur’.”

Al zijn theorieën en ideeën bracht hij al in 1970 samen in Visiona 2, het tot de verbeelding sprekende project dat hij in opdracht van Bayer realiseerde op de meubelbeurs van Keulen. Visiona 2 (het vervolg op Visiona 0 dat hij twee jaar eerder bij dezelfde gelegenheid creëerde ; voor Visiona 1 tekende Joe Colombo) kreeg de titel Phantasy Landscape en is niets meer en niets minder dan Pantons toekomstvisie. Het is een psychedelisch sprookje waarvan sommige elementen wel degelijk in productie zijn genomen, zij het soms in beperkte oplage. Als vloerbekleding ontwierp hij het befaamde 3-D Carpet : een lounding landschap vol bulten en holten die uitnodigen om te zitten en te liggen. Met de Living Tower werkt hij dan weer in de hoogte : de verticale structuur heeft vier zitplaatsen. Aan de muren hing hij bolle wandelementen en aan de plafonds gingen de lampen op in het geheel van de bekleding.

Opvallend is dat alle functionaliteit ontbrak : huishoudelijke klusjes als koken en strijken, maar ook de badkamer werden verbannen. Panton voorzag dat in 2000 “koken een hobby zou worden”, dat “voedingsindustrie complete menu’s zou gaan maken” en dat de “functie van appartementen zich zou gaan toespitsen op ontspannen en bijkomen van de dagelijkse stress”. Visiona 2 was een absoluut hoogtepunt in Pantons carrière en groeide uit tot een icoon van de jaren zestig. Daarna werd het stil rond de Deense designer. In de jaren zeventig was hij bijwijlen briljant – voor Interieur Kortrijk in 1978 creëerde hij een installatie met hooibalen, een televisietoestel, kamerplanten en zijn eigen elegante lampen. Maar vooral in de jaren tachtig raakte hij in de vergeethoek. Tot hij in de jaren negentig herontdekt werd en hij net voor zijn dood (hij overleed in 1998) nog een nieuwe stoel creëerde, geheel in de hem typerende stijl : de Phantom is organisch van vorm, bestaat in felle kleurtjes en is in diverse houdingen te gebruiken.

Naar aanleiding van een grote overzichtstentoonstelling heeft Vitra een reconstructie gemaakt van het Visiona 2 Phantasy Landscape. De installatie, tien meter lang bij zeven breed, zodat je er ook echt in kunt, zal ook in Knokke te bewonderen zijn, samen met een twintigtal significante objecten uit de Panton-collectie.

Tekst Hilde Verbiest

Enkele weken voor zijn dood vertelde Panton dat hij als kind vaak droomde van een grote kamer vol met kleurige kussens.