PRETPARK VOOR ARCHITECTUUR
Nergens ter wereld staan zoveel gebouwen van toparchitecten zo dicht bij elkaar. Zaha Hadid, Frank Gehry, Herzog & de Meuron: ze bouwden allemaal een ontwerp op de Vitra Campus in Duitsland. Hadid zette hier haar allereerste gebouw ooit neer. Dat alleen al is reden genoeg om het onbekende Weil am Rhein te gaan bezoeken.
Ga je binnenkort met de auto op vakantie naar Italië ? Maak dan een tussenstop op het punt waar Frankrijk, Zwitserland en Duitsland elkaar kruisen. In Weil am Rhein verzamelt Rolf Fehlbaum, de voormalige CEO van het Duitse designlabel Vitra, al jaren ontwerpen van toparchitecten. Je struikelt er haast over de Pritzker Prizewinnaars (de Nobelprijs voor Architectuur). Noem de Vitra Campus dus gerust een pretpark voor architectuur.
Fehlbaum, intussen 75, is een legende in de designwereld. Hij was degene die in de jaren vijftig de loungestoel van Eames opnieuw uitgaf – vandaag misschien wel de beroemdste stoel ter wereld. Verder haalde hij de meubels van Jean Prouvé van onder het stof, en recent kocht Vitra ook de rechten op de ontwerpen van de Deen Alvar Aalto. Fehlbaums voorliefde voor architectuur is minder bekend en dat is zonde, want het patrimonium dat hij neerzette in Weil am Rhein is indrukwekkend. Zelf verdient hij er nauwelijks een cent aan : een rondleiding op de Vitra Campus kost amper 7 euro.
Om álle gebouwen te zien, heb je twee dagen nodig. Knack Weekend vat de hoogtepunten samen in negen must sees, goed voor een dagje plezier op het Vitra-hoofdkwartier.
1. Vitra Design Museum Frank Gehry, 1989
Het eerste gebouw dat de Amerikaanse architect Frank Gehry in Europa neerplantte. Fehlbaum had een neus voor architecten die zouden doorbreken. Gehry was toen al zestig, maar zijn grootste gebouwen, het Guggenheim in Bilbao of de Walt Disney Concert Hall in Los Angeles, moesten nog komen. Het Vitra Design Museum heeft Gehry’s typische stijl : golvende lijnen en uitwaaierende muren. Het lijkt wel een pre-Guggenheim.
2. Congrespaviljoen Tadao Ando, 1993
Ook de Japanse architect Tadao Ando bouwde zijn eerste ontwerp in Europa op de Vitra Campus. Hij tekent vaak een looppad – naar Le Corbusiers promenade architecturale – richting zijn gebouwen, en dat is hier niet anders. Een Japans wegje leidt naar het ingetogen complex dat laag bij de grond werd gebouwd. Het contrast met andere spektakelconstructies op de site is groot en net daardoor krijg je hier het gevoel tot rust te komen.
3. Fire Station Zaha Hadid, 1993
Rolf Fehlbaum was Zaha Hadids allereerste opdrachtgever. De Brits-Iraakse architecte maakte in de jaren negentig faam met haar tekeningen, maar niemand vroeg haar om effectief iets te bouwen. En toen kwam Rolf. Die had het lef om de eigenzinnige architecte carte blanche te geven. Hadid bouwde een brandweerkazerne, als eerbetoon aan een brand die in 1981 een groot deel van de Vitra-terreinen had verwoest. Vergeet zeker de toiletten niet te bezoeken. De muren staan er zó scheef dat je bijna zeeziek wordt. Met het Fire Station legde Hadid de eerste steen van haar indrukwekkende oeuvre en dit gebouw alleen al is een reden voor die tussenstop in Weil am Rhein.
4. Benzinestation Jean Prouvé, 1953/2003
De favoriet van de redactie. Een elegant kassahokje aan een benzinestation : het bestaat. De Franse ontwerper Jean Prouvé bouwde het tijdens de vorige eeuw in opdracht van een Amerikaanse oliegigant. Die bestelde bij Prouvé lichtgewicht kassahokjes, makkelijk te construeren én een tegengif tegen de typische lelijkheid van benzinestations. Missie geslaagd. Fehlbaum zag er ooit eentje staan op een tentoonstelling, kocht het aan en liet het overvliegen naar Duitsland. De typische Prouvékleuren ogen meer dan vijftig jaar later nog altijd fris. Opmerkelijk zijn ook de patrijspoortachtige rondjes in de metalen platen. Dit is prefab zoals je het nog niet kende.
5. VitraHaus Herzog & de Meuron, 2010
Herzog & de Meuron ken je van het Tate Modern in Londen. Ze bouwden intussen ook twee constructies in Weil am Rhein, waarvan het VitraHaus de eerste was. Misschien wel het speciaalste gebouw op de hele site. Critici noemen dit ‘spektakelarchitectuur’ : speciaal doen om speciaal te doen. Maar zelfs tegenstanders kunnen er niet omheen, het VitraHaus verwondert. De architecten bootsten een typisch gebouw uit de streek na, een soort schuur, en schrankten enkele exemplaren boven op elkaar. “Bouw een baken op de campus”, had Fehlbaum hen opgedragen. Het gebouw is donker opdat het ’s avonds kan afsteken tegen de andere, lichtere architectuur. Je kunt er ook binnenlopen: Vitra stelt er haar homecollecties voor in lange doorkijklofts.
6. Airstream Kiosk 1968/2011
Een originele Airstream-mobilhome, type Globetrotter uit 1968. Fehlbaum kocht het stukje geschiedenis en liet het per schip naar Hamburg brengen. Sinds de restauratie in 2011 doet het op de site dienst als fastfoodtruck voor werknemers en bezoekers.
7. Productiehal Sanaa, 2012
De meest indrukwekkende fabriek die je ooit zag. Getekend door het Japanse architectenduo Sanaa, bekend van het Louvre in Lens. “Bouw een fabriek die er niet uitziet als een fabriek”, hadden ze als opdracht gekregen. De façade lijkt wel een gordijn en dat was ook de bedoeling. De architectuur geeft een laagje poëzie aan de banale functie van het gebouw.
8. Glijbaantoren Cärsten Holler, 2014
Uitzichttoren, glijbaan en kunstwerk in één. Beklim de dertig meter hoge constructie, overschouw bovenaan het hele park, en zoef vervolgens met een juten zak naar beneden. Cärsten Holler is bekend van een gelijkaardig kunstwerk dat hij bouwde voor de Olympische Spelen in Londen in 2012.
9. Schaudepot Herzog & de Meuron, 2016
Dit gebouw ziet er misschien niet speciaal uit, maar dat is het wel. Het zit hem in de details, klinkt het cliché bij architecten vaak, maar Herzog & de Meuron maken hun dada waar. De bakstenen zijn telkens in twee gebroken en vervolgens zo op elkaar gemetseld. Binnenin vind je het grootste designmuseum ter wereld, met meer dan 7000 meubels. Een interessante mix van de usual suspects en minder bekende meubels – van prototypes tot anonieme stukken of zeldzame ontwerpen van grote designers. Een deel van de collectie staat tentoongesteld, de rest bevindt zich in depots in de kelder, waar je via grote ramen kunt binnenkijken.
vitra.com/nl-be/campus
Tekst Veerle Helsen & Illustratie Eva Mundorff
Rolf Fehlbaum, de voormalige CEO van designlabel Vitra, had een neus voor architecten die zouden doorbreken
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier