In Hasselt loopt de tentoonstelling ?Mode onder mode?, een indiscrete kijk op wat dames en heren door de eeuwen heen verborgen hielden, of juist niet. Francine Geldof

De geschiedenis van de onderkleding leert dat onze moderne tijden heel wat minder voorop zijn dan je zou denken. Al met al zijn we nu zelfs meer ingetogen dan veel van onze voorouders. De eerste beschavingen kenden zelfs het begrip ondergoed niet, en het lichaam werd nauwelijks weggestopt : Kretenzische vrouwen pronkten met enorme decolletés (maar droegen wel mouwen), en de mooi geplisseerde Egyptische gewaden zijn gemaakt uit een soort gaas dat niets aan de verbeelding overlaat. En als ondergoed dan eindelijk z’n intrede doet, is het ook niet bedoeld als schaamlap, maar als bescherming voor het lichaam en het bovengoed, dat zo minder vlug vuil wordt. Pas vanaf de Renaissance wordt zowat overal een onderhemd gedragen, en van een slipje of onderbroek is nog helemaal geen sprake. Het dragen van een broek (een mannelijk kledingstuk bij uitstek) onder de rokken blijkt zelfs een praktijk die vooral in trek is bij dames van lichte zeden ; Venetiaanse courtisanes vonden het leuk op die manier het publiek te provoceren. Vanaf de 16de eeuw wordt het de gewoonte in West-Europa het vrouwelijk silhouet in een bepaald model te persen door het dragen van allerlei ingewikkelde hulpstukken : de Spaanse gardefalijn of hoepelonderrok deed z’n intrede, en wisselende stemmingen maakten rokken alsmaar breder en onhandelbaarder. Zulke onpraktische mode, enkel bedoeld voor wie de hele dag mooi zat te wezen en niet hoefde te werken, werd samen met de adel zowat van tafel geveegd na de Franse Revolutie, en alle aandacht werd nu gericht op de boezem : goed zichtbaar onder de voile van de empirejurken met hoge taille. Maar helaas, zulke luchtige mode zou niet blijven duren, en al vroeg in de 19de eeuw kwamen diverse lagen onderrokken en crinolines terug (zo genoemd naar het gebruik van paardenhaar of crin) om een wijd silhouet te geven. En het kon nog erger : rond de eeuwwisseling werden vrouwen in een s-korset geduwd, een marteltuig dat de boezem naar boven duwt en buik en billen naar achter ; de taille werd zo hevig ingesnoerd dat meisjes bij bosjes flauwvielen, en een longperforatie was geen uitzondering. Zo’n korset creëerde ook een boezem in monovolume : één ronde borstpartij zonder gleufje.

In onze eeuw ging de evolutie heel wat sneller : twee wereldoorlogen en de verovering van de arbeidsmarkt door de vrouwen zorgden voor praktische kleding en ondergoed dat die trend volgde : de damesonderbroeken kregen een gesloten kruis, de baleinen en ijzers werden vervangen door elastiek, het crin ruimde plaats voor kunstzijde en satijn.

De damesmode mocht dan enkele woelige tijden doormaken, de ondermode voor heren bleef redelijk constant : eeuwenlang propten ze gewoon de hemdslippen in de pijpen van hun kousen, en de hele zaak werd rond het middel vastgegespt. Een heer van stand bedekte z’n edele delen met een schaamkap (een term die helemaal de lading niet dekt) ofte braguette, soms versierd met edelstenen en niet zelden gebruikt als geldbeugel… Pikant detail : hoewel het vroeger doodnormaal was op die manier de familiejuwelen in de kijker te zetten, zou het anderzijds nog tot in 1981 (!) duren voor de eerste niet-bijgewerkte advertentie voor mannenondergoed verscheen. Het was Calvin Klein die een eind maakte aan the battle of the bulge, waarbij te genereuze herenvormen op de foto’s discreet werden weggewerkt.

Bij het zien van deze tentoonstelling blijkt in elk geval dat we er vandaag de dag heel wat beter aan toe zijn dan onze overgrootmoeders. Of misschien ook niet : veel dames hebben immers een echt korset vervangen door een keurslijf van diëten en ideale maten.

Mode onder mode, tot 28 december in het Stedelijk Modemuseum, Gasthuisstraat 11, 3500 Hasselt, tel. (011) 23.96.21. Open van dinsd. tot en met vrijd. van 10 tot 17 u. ; op zaterd., zon- en feestdagen van 14 tot 18 u.

Van boven naar beneden : moderne bustier, een variatie op het oude korset ; de jaren ’30 : weg met baleinen en ijzers ; een s-korset perste het lichaam in de ideale vorm.