ONBEKEND MAAKT NIET ONBEMIND

Hoe groter onze aandacht voor beroemdheden, transparantie en openhartige profielen op sociale media, hoe groter de club der gezichtslozen. Neem nu Daft Punk. Meer dan tien jaar al verschijnen Thomas Bangalter en Guy-Manuel de Homem-Christo op de podia met hun hoofd verborgen in een helm van glasvezel, ontworpen door Hollywoodrekwisiteur Tony Gardner. Het accessoire is zoveel meer dan een vermomming. Hun helm toont immers alles wat een mens wil verbergen, zoals Serge Gainsbourg zou zeggen.

Met hun cyborgpantser illustreren de Darth Vaders van de elektrowereld de paradoxale vaststelling dat wie zich verbergt eens zo gemakkelijk de aandacht trekt. “Het masker is in essentie een object met een dubbelzinnige functie”, zegt André Gunthert, een Franse expert inzake visuele cultuur. “Enerzijds wil men zich verstoppen, zoals met carnaval, anderzijds wil men herkend worden.” En uiteraard de nieuwsgierigheid prikkelen.

Dat lukt aardig, want de kunst van het verbergen verhindert niet dat de media je achtervolgen. Toen vorige zomer een weinig glamoureuze maar herkenbare foto van de twee muzikanten gemaakt werd in de gebouwen van Sony, buiten hun medeweten om, werd die meteen een hit op het internet. Nochtans bestonden er heel wat foto’s van het duo, maar die dateerden allemaal uit de periode vóór hun mutatie. Toch was de teleurstelling van de surfers groot. Bangalter en zijn kompaan bleken twee ogen, een neus en een mond te hebben, en ze zagen er moe uit. De fictie was dus mooier dan de werkelijkheid. Een androïde die ongevoelig is voor katers en andere dipjes belichaamt immers de perfectie. Hij is man noch vrouw, wit noch zwart, links noch rechts. Een droom voor communicatieadviseurs, want zo’n wezen heeft alleen maar vrienden.

Een andere tactiek van beroemdheden die vasthouden aan anonimiteit en privacy, is weigeren om in het openbaar te verschijnen. Een bekend voorbeeld is Martin Margiela, die elk verzoek om portretfoto’s afwijst en zelden interviews geeft, en dan nog alleen via e-mail. Een esthetiek van de verdwijning die ook zijn universum kenmerkte, van het bekende witte label met de vier witte stiksels, de naamloze winkels en zelfs zijn defilés. Margiela hulde het gezicht van zijn modellen in textiel of verborg het achter een weelderig kapsel. Wat telde, was de kleding. Een statement dat de inhoud op de eerste plaats zet, in een wereld waarin schijn primeert.

In navolging van Margiela ontstond een heel leger van gezichtslozen, die allen vragen oproepen. Van street art-kunstenaar Banksy, die zich steevast achter een apenmasker verschuilt of enkel in het duister verschijnt, onder een capuchon, tot Space Invader, de Franse straatkunstenaar wiens officiële zelfportret een patchwork van steentjes is. Subcomandante Marcos, de leider van de zapatisten in Mexico, verstopt zich dan weer in een bivakmuts.

Ook in andere, minder revolutionaire sectoren noopt onafhankelijkheid soms tot anonimiteit. Zo koos ook de Franse culinaire journalist François Simon, bekend om zijn striemende blog en verborgen camerabeelden, ervoor om nooit zijn gezicht te laten zien. Ondertussen profileert Simon zich als een verfijnde, erudiete dandy die zowel van de Napolitaanse keuken houdt als van de elegantie van Barbiconi, een kledingzaak met een geestelijk cliënteel in Rome. Waarmee bewezen is dat ook mensen zonder gezicht zich nog altijd weten te kleden.

ANTOINE MORENO / BEWERKING WIM DENOLF