De Amerikaans-Bulgaarse artiest Christo is meesterinpakker : gebouwen, een brug, een rivier, bomen, een rotskust of lucht, hij wikkelt alles in stof. En toch gaat de meeste energie naar het inpakken van mensen.
Hebt u ooit een visitekaartje overhandigd gekregen met onder het telefoonnummer de mededeling : niet bellen voor halfelf ’s ochtends ? Kunstenaar Christo stopt je zulke kaartjes toe. En hij zegt erbij : “Dus, alles wat ik hier vermeld, moet je dubbelchecken op mijn website : namen, data, bedragen, plaatsen. Oké ? Kunnen we dan nu beginnen ?” Een en al ongeduld. Dat is wat hij uitstraalt, de in Bulgarije geboren artiest. Eerst op het podium van deSingel in Antwerpen, waar hij de hoofdspreker was van de internationale designconferentie Integrated. Daar verwelkomt hij het (jonge) publiek even van op het podium. “Ik ga eerst spreken over wat mij nu het meest bezighoudt, daarna mogen jullie vragen stellen, oké ?” Vervolgens loopt hij de zaal helemaal door om vanaf de achterste rij de diaprojector te bedienen. En alle lichten moeten uit. Drie kwartier lang horen we hem in snel tempo verhalen vertellen bij beeld : zijn tekeningen, foto’s van gerealiseerde projecten en ook verrassend veel foto’s van volle vergaderzalen.
Hij nam vooral de tijd om zijn work in progress voor te stellen : Over the River in Colorado, letterlijk een rivieroverspan-ning ; en Mastaba, een gigantische platte piramide in de woestijn van Abu Dhabi. Christo is ondertussen 78 jaar, maar die twee grote plannen moet en zal hij nog realiseren. “Weet u, wij werken niet in opdracht, wij werken niet met sponsors, niet met subsidies. Wij willen onafhankelijk zijn en onze eigen beslissingen nemen. Alles wordt betaald met wat verzamelaars geven voor de schetsen, schilderijen en originele werken die ik ter voorbereiding van alle projecten maak in mijn studio in New York.”
Miljoenen haalt hij daarbij op. En jaren doet hij er soms over om projecten werkelijk te maken. De eerste plannen van Over the River dateren van 1992, die van Mastaba van in 1977. Als hij “wij” zegt, bedoelt hij Jeanne-Claude die vier jaar geleden overleed en hijzelf. Het is dus logisch dat hij niet graag nog meer tijd verspilt. Onze fotograaf krijgt exact één minuut om de man vast te leggen, dan gaat hij in een sofa zitten en richt zich naar mij. “Ik spreek niet over politiek, andere kunstenaars of religie. Shoot.”
Waarom eigenlijk pakt u gebouwen in ? Of landschappen ?
Christo : Wij zijn niet met het landschap bezig, hoor. Wij werken waar er mensen leven. Sommige mensen wonen in de stad, dat zijn urbane projecten. Sommige mensen leven op het platteland, dus dat zijn rurale projecten. Maar ze zijn altijd in de buurt van mensen. We gaan bijvoorbeeld wel op zoek naar een rivier, maar dan is er toch altijd een telefoonpaal in de buurt, een huis of een brug. Daardoor is de menselijke schaal duidelijk. Je kunt geen idee hebben van de schaal als er geen man- made structuur in de buurt is. Bovendien heb je infrastructuur nodig, zodat mensen het werk kunnen bezoeken.
Waarom is schaal zo belangrijk ?
Die geeft referentie. Anders weet je toch niet hoe groot iets is ?
Kijken mensen nu anders naar uw werk dan toen u begon in de jaren zestig ?
Het is heel belangrijk om te snappen dat elk van onze werken uniek is. We doen nooit hetzelfde tweemaal. Nooit. Zo zijn ze allemaal anders. Ik ben 78 en mensen vinden het nog altijd even moeilijk om ons werk te snappen.
Hoe komt dat ?
Hoe dat komt ? Al onze werken zijn zo uniek. Als we The Gates (een reeks vlaggenpoorten in Central Park) in New York nog eens zouden overdoen in een ander park, zouden we makkelijker de mensen mee hebben. Of nog eens een brug. Dat zou makkelijker te snappen zijn. Maar dat gaan we niet opnieuw doen. Elk voorstel heeft een nieuwe vorm. En telkens moeten we door dat lange proces van toestemming krijgen.
Duurt die periode langer dan vroeger ?
Neen, langer kun je niet zeggen. Maar wel gecompliceerder. Ik ben er zeker van dat we ze zullen krijgen, de toestemming voor Over the River. We hebben ze eigenlijk al gekregen, maar de oppositiepartijen hebben die beslissing aangevochten en nu moet de Amerikaanse Federal Court erover beslissen. Het is bijna ondenkbaar dat een publiek kunstwerk groen licht moet krijgen van een rechtbank, maar toch is het zo.
Al deze projecten zijn fysiek erg simpel. Ons werk is nooit ingewikkeld. Het zijn geen elektronische wonderen of zo. Het allermoeilijkste aan onze projecten is de toestemming krijgen om de plek voor een bepaalde tijd te gebruiken.
Bent u dan in de eerste plaats geen diplomaat en lobbyist ?
Deze projecten zijn niet door mij en Jeanne-Claude alleen gerealiseerd. We creëren een team dat ons helpt om dat project tot leven te brengen. Dat doe je niet in één twee drie. Je moet de juiste mensen vinden.
Dus uw geheim zijn uw mensen ?
Neen, het gaat over professionals : niet alleen ingenieurs, maar ook advocaten en communicatiespecialisten. Zij moeten de feitelijke vragen voorleggen aan de juiste mensen. Van het highway department tot de milieuactivisten en de burgemeester van de stad.
Hoe gaat u om met weigeringen ?
Dat is heel moeilijk. Je moet iets vinden om erover te raken. Soms verliezen we zelf de interesse. Je moet geluk hebben. De Reichstag nam 25 jaar in beslag. In die periode is de persoon die moest beslissen zes keer vervangen. Dat is telkens opnieuw beginnen.
In 1981 was The Gates geweigerd door Ed Koch, de toenmalige burgemeester van New York. Later raakten we bevriend met Bloomberg, de zakenman. Toen hij burgemeester werd, heeft hij ons mee geholpen om The Gates te realiseren. Dat zijn de onverklaarbare toevalstreffers, lesrencontres, dat is de eigenlijke dynamiek van het project en daar genieten we van. De kunstwereld is zeer klein : galeries en musea. Maar onze projecten leven in zoveel andere plaatsen.
Er is geen vierkante meter op de wereld die niet de eigendom is van iemand. We willen niet dat er andere commerciële activiteiten plaatshebben bij onze werken : geen trouwfoto’s, reclamefilms, muziekconcerten, niets. Die plek valt onder ons handelsmerk. We hebben de volledige rechten nodig om ons werk te realiseren.
Elk project dat u tot nu toe realiseerde, bleef maximaal een paar weken staan of hangen. Waarom ?
Dat is de tentoonstelling. In de rivier waar we Over the River willen hangen, passeren elke zomer 300.000 rafters, de tentoonstelling is voor hen. Wij maken geen events, maar tentoonstellingen. Die onderhouden moeten worden. In Central Park moesten wij de wandelwegen sneeuwvrij maken en onderhouden. Als we het landschap huren, moeten we het ook ter beschikking blijven stellen en onderhouden op een deftige manier. Dat kunnen we maar een beperkte periode.
DOOR LEEN CREVE & PORTRET FILIP VAN ROE
“Al onze projecten zijn fysiek zeer simpel. Het allermoeilijkste is de toestemming krijgen”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
