Mazarine spreekt Veel geblaat, weinig wol

In ’94 kwam aan het licht dat de Franse president François Mitterrand een buitenechtelijke tienerdochter had : Mazarine Pingeot. Wat tot op dat moment het best bewaakte staatsgeheim was, doet sindsdien boekjes open.

Mazarine Pingeot, Verborgen dochter, uitgegeven door The House of Books, 224 p., 17,50 euro.

Sinds ze acht jaar was, droomde Mazarine Pingeot ervan om schrijfster te worden en toen ze drieëntwintig was, achtte ze de tijd rijp om op de proppen te komen met haar eersteling, onder de veelzeggende titel Premier Roman. De degelijke Franse krant Le Monde prees Pin-geot de hemel in en vergeleek haar met Marguerite Yourcenar en Françoise Sagan – alsof dié twee met elkaar te vergelijken zijn. Maar niet iedereen deed enthousiast. Libération sabelde het boek neer, vond het zo boeiend als een bijsluiter of een gebruiksaanwijzing, beschreef Premier Roman als ‘zielig’ en ‘pathetisch’ en vond dat het van wreedheid zou getuigen om eruit te citeren. Toen het vertaald was als First Novel, zette de Britse kwaliteitskrant The Guardian als titel boven de bespreking : Let’ s hope it’s her last.

Die verzuchting heeft ze naast zich neergelegd – of is niet tot haar doorgedrongen -, waardoor de wereld nu al Mazarines vierde boek in de maag gesplitst krijgt. Geen roman deze keer, maar een autobiografie. Op dertigjarige leeftijd vond het lieve kind het nodig om haar prille memoires neer te pennen in een boek, dat eindigt met de zin dat haar leven nog moet beginnen.

Bouche Cousue heet het. Le Figaro neemt ook geen blad voor de mond en hekelt het ‘intieme dagboek’. Maar die krant zei ook al over Premier Roman dat Mazarine niks te vertellen had, en verbaasde zich er toen al over dat de eerste oplage van een debuut gedrukt was op 60.000 exemplaren. En de eerste druk van Bouche Cousue bestond uit 200.000 stuks !

Bouche Cousue. Mondje dicht, wil dat zeggen, maar het is sensationeler vertaald als Verborgen dochter. Op het boekomslag staat een fraai portret van de mooie jonge vrouw die ontegensprekelijk de dochter is van de Franse ex-president François Mitterrand : ze lijkt als twee druppels water op hem. Maar alsof de titel en de foto nog niet genoeg zijn, werden er nog een paar pikante ondertitels aan toegevoegd. Mijn vader was de Franse President, ik was zijn best bewaakte staatsgeheim En : Haar waargebeurde, aangrijpende levensverhaal.

Ik, mijn papa en mijn mama

Geef toe : als je al het voorgaande niet weet, is de nieuwsgierigheid toch gewekt ? Het maakt deel uit van het collectief geheugen hoe Mitterrand reageerde toen hij door de pers geconfronteerd werd met vragen naar zijn buitenechtelijke spruit : ” Et alors ?” “En dan ?” Spreek sindsdien de naam ‘Mazarine’ uit en God en klein Pierken weten dat het de bastaarddochter van de president van de Franse republiek betreft. Maar wie is dat meisje ? Wie is haar moeder ? Hoe groeide Mazarine op ? Hoe bleef ze zo lang geheim en hoe kwam haar bestaan aan het licht ? Om daar enige helderheid over te vinden, begin ik likkebaardend aan Verborgen dochter – wie vrij is van een zweempje voyeurisme, werpe de eerste steen -, maar na amper enkele blad- zijden slaan de geeuwzucht en de verveling toe.

Mazarine is kort van memorie, of haar herinneringen zijn in ieder geval zeer summier en weinig verrassend. Ze beschrijft banale familietaferelen zoals met papa aan tafel, op wandel met de hond, de tijd die ze doorbrengen in Gordes in de Vaucluse of in Parijs. Het draait vooral om ‘ik’, ‘mijn papa’, ‘mijn mama’, ‘mijn hond’ en ‘mijn kat’. Haar memoires zijn flarden uit een ongekuist dagboek, gericht aan haar ongeboren kind, dat ze halverwege de zwangerschap levenloos ter wereld brengt, tijdens die gruwelzomer van 2003 toen tienduizenden eenzame bejaarden bezweken onder de hitte. Dat, en natuurlijk het verlies van haar baby, is een ware tragedie, maar voorts bevat het boek uitsluitend flodders jeugdherinneringen waar geen mens warm of koud van wordt. Ze is haar hond een week kwijt, en als het beest weer opduikt, is het ocharm toch wel erg vermagerd. Dat soort onnozele wetenswaardigheden.

Nee. Ik overdrijf. Je leert er wél iets uit. Bijvoorbeeld dat François Mitterrand, Anne Pingeot en hun dochtertje Mazarine echt wel een gezinnetje vormden, zij het clandestien, naast zijn offi-ciële presidentiële gezin in zijn ambtswoning. In het Elysée woonde zijn echtgenote Danielle, en hun zoons Jean-Christophe en Gilbert Mitterrand hadden ten tijde van Mazarines geboorte de leeftijd om haar vader te kunnen zijn. En ook de passages over haar lijfwachten (“mijn beste vrienden”) getuigen van een bizarre, eenzame jeugd.

Ex-president in pocketformaat

Mazarine portretteert François Mitterrand niet als een schuinsmarcheerder maar als een toegewijde, liefdevolle papa “die elke avond thuis was”, verhaaltjes voorlas en Au clair de la lune en A la claire fontaine voor haar zong. Behalve op zondag, want dan dineerde hij bij Danielle in het Elysée en kwam pas thuis als zij al in haar bedje lag.

“Ik kwam ook af en toe in het Elysée, langs een achterpoortje, liggend op de achterbank van de auto. Mijn papa genoot van dat soort stiekeme provocaties”, zegt de ‘verborgen dochter’, die ter promotie van de Nederlandse vertaling van haar boek een dagje naar Antwerpen is afgezakt. Mazarine, een kleine en ogenschijnlijk kwetsbare, jonge vrouw, straalt. Ze heeft haar drie maanden oude zoontje Astor bij zich, het kind van de Marokkaanse filmproducer Mohamed Ulad-Mohand. Astor is een wolk van een baby, die nog meer dan zijn moeder op de Franse ex-president lijkt, een Françoisje Mitterrand in pocketformaat.

Wat zou uw vader ervan vinden dat zijn kleinzoon half Marokkaans is ?

Mazarine Pingeot : Dat was hem allemaal gelijk. Als ik gelukkig was, deed het er niet toe of mijn partner een Chinees, een Afrikaan, een Amerikaan of een Fransman was. Hij had absoluut geen vooroordelen, nergens over.

Waarom wilde u op uw dertigste uw memoires al schrijven ?

Omdat ik zelf een kind wou. Ik wilde mijn eigen geschiedenis op papier zetten omdat ik wil dat mijn kind zijn achtergrond kent. Maar mijn boek bevat geen roddels ; ik ben niet uit op sensatie. Ik haal gewoon herinneringen op. Veel schrijvers doen dat toch ? Wel, ik ook. Maar ik onthul niets. Het gaat over de relatie van een dochter met haar vader, hoe het is om te moeten zwijgen, om hem nooit in het openbaar ‘papa’ te mogen noemen.

Is dat u op die manier gezegd ?

Neen, men heeft het mij nooit vlakaf verboden, het werd mij op een veel subtielere manier aan het verstand gebracht. Toen ik zes was, werd hij president en er is mij verteld dat ik trots als een pauw op school ging rondbazuinen dat de president mijn papa was. Ze bekeken me alsof ik gek geworden was. Mijn mama waarschuwde me : “Zeg dat niet te vaak. ’t Is beter dat de mensen dat niet weten.” Ze wilde ook niet dat men iets wist van haar relatie met hem. Ze leidde al jaren een geheim leven waar ze nooit over sprak, en ik mocht dat ook niet doen. Klasgenootjes en vriendjes wisten niet eens wie ik was. Ik heb moeten leren om te spreken zonder iets te zeggen.

Geen geheimen

Mazarine leerde te zwijgen, net zoals haar moeder, Anne Pingeot, die nu 62 is en nog steeds conservator van het Musée d’ Orsay. En ze heeft haar lesje zo goed geleerd, dat ze nu zelfs kan schrijven zonder veel te zeggen. “Nee, ik verklap geen geheimen. Wie iets te weten wil komen, komt bedrogen uit.”

Dat is waar, maar de manier waarop ze dingen niet onthult, is vaak stuitend. “58 jaar lang was François Mitterrand niet mijn vader. Toen hij mij zag, paste mijn hoofd in zijn hand. Toen is er iets gebeurd : hij werd vader.” Dat hij dat 28 jaar eerder ook al was, van Jean-Christophe, en drie jaar daarna ook van Gilbert, wordt zedig verzwegen. Ze houdt zielsveel van haar papa, want hij leest voor en hij zingt, maar hij lijkt me toch wel een bijzonder saaie huisgenoot : “Papa gaat niet uit. Papa ontvangt niet.”

Waarom is uw vader nooit gescheiden ?

Dat zou u hem moeten vragen.

Dat kan helaas niet meer ; hij is bijna tien jaar dood. Hebt u het hem nooit gevraagd ?

Nee. Ik was een kind en had alles wat ik nodig had : een papa en een mama. Het maakte mij niet uit of hij getrouwd was of niet. Hij was mijn papa, en als kind stel je je geen vragen. Je eigen situatie is altijd volslagen vanzelfsprekend, je kunt het je zelfs niet anders voorstellen.

Misschien was dat een politieke beslissing.

Dat zou kunnen. Scheiden : dat was not done. Ik denk ook dat het niet in zijn aard lag om banden te verbreken. Hij had een vriendschappelijke verhouding met zijn vrouw en zijn zonen. Hij is gewoon een nieuw leven begonnen met een nieuw gezin.

En dat vond hij zo vanzelfsprekend dat hij reageerde met ‘Et alors ?’ toen men hem vroeg naar zijn overspelige dochter ?

Omdat ik een schande was ! Mijn grootouders waren zeer katholiek en bour- geois. Ze schaamden zich over hun dochter die een onwettig kind kreeg, van een getrouwde man nog wel. Een schandaal in de familie ! Mamé, mijn overgrootmoeder, heeft zelfs nooit geweten dat ik familie was. Mijn moeder zorgde zogezegd voor een baby’tje om wat zakgeld te verdienen. Pas na mamés dood werd ik de dochter van mijn moeder.

Als president Mitterrand bij u en uw moeder woonde, dan zagen de buren dat toch ?

Natuurlijk. Maar iedereen die het wist, zweeg. De mensen uit de buurt waren ongelooflijk solidair. Ook het personeel van het Elysée.

Jullie gingen ook samen op vakantie. Werden jullie dan nooit herkend ?

Nee, maar wij gingen ook niet samen boodschappen doen (lacht). Wij waren gewoonlijk samen met vrienden die ook kinderen hadden. Niemand vroeg ooit wie dat kleine meisje was. Maar als we in Parijs samen op straat liepen, was ik altijd als de dood dat ik iemand zou tegenkomen die ik kende van op school, want wat deed ik daar met mijnheer de president ?

Hij heeft u officieel, met een notariële akte, erkend toen u tien was. Later heeft hij u ook uitdrukkelijk gevraagd om de naam Mitterrand te gebruiken.

Misschien doe ik dat ooit wel. Maar ik ben met mijn moeders naam opgegroeid. Pingeot is de naam van mijn moeders familie, de enige familie die ik heb. Ik heb de Mitterrands ooit wel ontmoet, maar ik heb niets gemeenschappelijks met hen.

Hoe kwam uw bestaan, na negentien jaar, uiteindelijk aan het licht ?

Puur toeval. Zoals zo vaak aten wij in een restaurant. Maar omdat er ook een beroemde filmster zat, Isabelle Adjani geloof ik, stonden er fotografen van Paris-Match op wacht. Ik, het best bewaakte staatsgeheim, werd in één klap het meest geliefde doelwit van de paparazzi. Ik was totaal overdonderd en heb me maandenlang schuilgehouden. Ja, ik word nog steeds achtervolgd. Niet elke dag, maar bij het minste staan ze er weer. Ze willen foto’s van mij, met mijn vriend, met mijn kind…

Is het een zegen of een vloek om een kind van Mitterrand te zijn ?

Hij was een uitzonderlijk man. Ik hield heel veel van hem, hij aanbad mij en ik heb ontzettend veel van hem geleerd. Maar omdat ik ‘de dochter van’ ben, word ik niet beoordeeld op mijn merites. Het is moeilijk om mensen te doen vergeten dat ik zijn dochter ben.

De kip met gouden eieren

Beste Mazarine, dat zal er niet op verbeteren als je dit soort boeken schrijft. Ik weet niet of het een zegen dan wel een vloek is als niemand je durft te zeggen dat je geen grammetje schrijftalent hebt. Het is zoals je zelf schrijft : mensen zijn eropuit om geld aan je te verdienen. Neem het van mij aan : uitgevers zijn daar geen uitzondering op.

Editions Julliard noemt Mazarines werk ‘extreem literair’ en ‘zeer intiem’. Ik durf daar anders over te denken als haar diepste zielenroerselen niet veel dieper gaan dan : “Ik zou een ander willen zijn, ’t is te zeggen : normaal.” Of als ze dingen vertelt die je liever niet wilt weten, zoals : “Mijn mama heeft altijd gezegd dat papa de reïncarnatie van een vroegere hond was.” Of zoals ze Anne Pingeot beschrijft op de begrafenis van François Mitterrand, een koude dag in januari ’96, toen zijn officiële gezin openlijk naast zijn buitenechtelijke gezin stond, zoals hij het gewild had. “Mijn moeder die het zuiverste verdriet onder haar zwarte voile samenbalde. Nog wel verborgen maar aanwezig, voor die enige dag waarop haar intieme leven de publieke sfeer ontmoette.” Dat kan toch niet alleen maar een slechte vertaling zijn ? En dan de manier waarop de dag begint in hun gezin ! “De ochtend is een decompressiesluis. De geïsoleerde ruimte staat op het punt zich te openen, mama zal per fiets naar het museum vertrekken, papa per auto naar het Elysée of naar het einde van de wereld en ik naar school en het ontbijt zal worden afgerond. Tot aan de avond, om acht uur, als we elkaar terug zien om naar het nieuws te kijken waarin de andere man, degene die ik niet ken, soms de Fransen toespreekt. Zijn chers citoyens.”

Een dubbele identiteit is gefundeness Fressen voor een schrijver, maar Mazarine Pingeot bakt er helaas niet veel van. Als persoon is ze misschien bijzonder, wat ze schrijft, is dat niet. Maar wie zal het haar zeggen ? Haar uitgever zeker niet. Die zal de kip met gouden eieren niet slachten.

Het zal me benieuwen hoe het Une famille au secret vergaat, een boek van de journalistes Ariane Chemin van Le Monde en Géraldine Catalano van Le Point, uitgegeven bij Editions Stock en verschenen op 5 oktober. De schrijfsters oordelen ook niet over het overheidsgeld waarvan het tweede gezin van de president ongetwijfeld profiteerde, noch over de dubieuze manier waarop het Elysée het dubbelleven van de president beschermde. Ze vertellen het verhaal van een liefde die begon in ’61 en eindigde met François Mitterrands dood in ’96. Het verhaal over François Mitterrand, Anne Pingeot en hun dochter Mazarine, maar niet door de ogen van een adorerende dochter, maar met de kleine kantjes van de ex-president. Zouden er daar ook meteen 200.000 exemplaren van gedrukt zijn ?

Door Griet Schrauwen / Foto’s Michel Vaerewijck

In haar memoires richt Mazarine zich tot haar ongeboren kind, dat ze tijdens de gruwelzomer van 2003 levenloos ter wereld bracht.

“Als we in Parijs samen op straat liepen, was ik altijd als de dood dat ik iemand zou tegenkomen die ik kende. Want wat deed ik daar met mijnheer de president ?”