MATRIARCHAAT

Nooit eerder werden voor één Hollandse productie (weliswaar in België gedraaid) zoveel Vlaamse acteurs bij elkaar geharkt. Het begint al met Dora Van Der Groen, die tijdens de eerste flashbacks aan overacting lijkt te bezwijken, op de voet gevolgd door Jan Decleir die haar de loef probeert af te steken met expressieloze underacting. Het is net alsof de voltallige Vlaamse acteursvakbond vervolgens door het boerendorp in kwestie defileert.

De kroniek die vijf generaties langs de vrouwelijke lijn omspant, begint met de laatste dag uit het leven van de titelheldin (een fraai oud gemaakte Willeke Van Ammelrooy), die aan het sterfbed haar geliefde verwanten optrommelt. Waarna Marleen Gorris de klok veertig jaar terugdraait en we in hoekige tableaus fragmenten te zien krijgen uit het leven van de weduwe, haar kunstzinnige lesbische dochter, haar wiskundig superbegaafde kleindochter en haar achterkleindochter. De alleenstaande moeder Antonia vestigt zich net na de Tweede Wereldoorlog op een boerderij, waar ze allerlei verschoppelingen en onaangepasten onder haar vleugels neemt, van het achterlijke slachtoffer van een verkrachting tot een beteuterde intellectueel die met Schopenhauer dweept.

De gevreesde Marleen Gorris is best bekend voor haar intolerant traktaat ?De Stilte rond Cristine M.” (1982) waarin drie dames spontaan de kledingverkoper vermoorden die hen van winkeldiefstal beschuldigt (een nog milde straf in Gorris’ wereldbeeld). Het bedrieglijk bezadigde ?Antonia” wekt de indruk dat Gorris nu wat vrolijker tegen de oorlog tussen de seksen aankijkt, maar dit is slechts schone schijn : als puntje bij paaltje komt, blijkt dit feministisch sprookje al even prekerig, onverdraagzaam en mannenhatend te zijn. De hysterische toon is alleen een beetje meer onderdrukt. Zo zijn de dames met alle deugden beladen martelaressen of oermoeders, terwijl het manvolk uitsluitend bestaat uit idioten, verkrachters, slapjanussen en wandelende spermabanken. Ze mogen zich alleen even nuttig maken bij het voortplantingsproces om dan zo snel mogelijk uit het beeld te verdwijnen, teneinde de idyllische zusterschap op het plattelands matriarchaat niet te verstoren. Antonia en haar vrouwelijke nazaten hebben de waarheid in pacht en wie ze een duimbreed in de weg legt, is een onmens of erger : een ?male chauvinist pig”.

Gorris probeert haar karikaturale bulldozer-approach wat te verdoezelen door er wat dromerige verzinsels bij te sleuren, maar haar magisch feminisme levert alleen maar onzin op, zoals die ergerlijke vrouw die tegen de maan zit te blaffen omdat ze niet kan trouwen met haar geliefde protestant.

?Antonia” werd enkele weken geleden in Los Angeles bekroond met een oscar voor de beste buitenlandse film. Begrijpe wie het kan.

?Antonia”van Marleen Gorris, met Willeke van Ammelrooy, Els Dottermans, Jan Decleir, Veerle van Overloop, Marina de Graaf, Mil Seghers.

Van Ammelrooy en Decleir in Antonia : magisch feminisme.