MAMA ZIJN IS NIET ALTIJD FIJN

Als de baby er eenmaal is, begint het genieten. Wie zwanger is, krijgt dit vroeg of laat te horen. Natuurlijk is moederschap prachtig. Maar niet altijd, zo blijkt uit vele verhalen op het internet.

Vijfendertig was ik toen ik voor het eerst zwanger was. Jarenlang was er het verlangen om mama te worden. En even leek het erop dat het moederschap mij niet gegund was. Verkeerde partners. Verkeerde timing. Tot vijf jaar geleden dus. Mijn god, wat was ik trots op die bolle buik. Ik voelde me goed. En verlangde zo naar dat nieuwe leven dat helemaal van mij zou zijn. En toen kwam mijn zoon zes weken vroeger dan verwacht. Van de ene dag op de andere zag alles er anders uit. Natuurlijk was ik blij met dat jongetje dat vanuit de couveuse mijn hart stal. En uiteraard was ik gelukkig toen hij twee weken later thuiskwam. En toch was er iets. Wat precies, daar kon ik niet de vinger op leggen. Ik hoorde te genieten. Helemaal op te gaan in dat moederschap. Een onuitputtelijk gevoel van verliefdheid te voelen voor de nieuwe man in mijn leven. Met een lach van hier tot ginder achter de kinderwagen door de stad wandelen. Want zo was het toch bij die andere moeders ? Waarom lukte het mij dan niet ? Al snel stak dat verdomde schuldgevoel de kop op. Terwijl mijn zoon zijn uiterste best deed om de zes weken achterstand in te halen en iedereen ervan overtuigd was dat ik de gelukkigste moeder ter wereld moest zijn, had ik een benauwend gevoel. Ik had moeite met de verantwoordelijkheid die moeder zijn met zich meebracht. En met het feit dat mijn leven er op elk vlak helemaal anders uitzag. Want ja, ook ik was vastberaden om met een kind even hard te werken. Mijn opdrachtgevers zouden niet eens merken dat ik een mini-me op de wereld had gezet. Life goes on, dacht ik dapper voor de bevalling. Niet dus. Dat keiharde werken kwam noodgedwongen op een lager pitje te staan. Omdat mijn zoon voortaan mijn ritme bepaalde. En omdat ik zo ongelofelijk moe en uitgeput was. Ik voelde me wegkwijnen in dat grote moederverhaal. Alleen. Want erover praten, durfde ik niet. Iedereen wist dat ik zo bang was om kinderloos te blijven. En dan toch overkwam het moederschap me. Wat zouden ze wel denken als ik zou zeggen dat ik het moeilijk had. En dat het volop genieten niet aan de orde is. Ik zweeg uit angst. En ploeterde stilzwijgend verder. Ervan overtuigd dat ik de enige moeder was die niet op die zogenaamde roze wolk woonde.

“Heel herkenbaar”, reageert Lieve Van Weddingen. Zij schreef het boek Mijn baby lacht… Nu ik nog ! en krijgt al tien jaar moeders over haar praktijkvloer die na de geboorte van hun kind hun evenwicht zijn kwijtgeraakt. Van Weddingen : “We lezen en horen vaak over die grote roze wolk. Maar als je er honderd moeders naar vraagt, zeggen negentig moeders gegarandeerd dat ze van die wolk nooit iets gemerkt hebben. Dat is de realiteit. En daar wilde ik in mijn boek open kaart over spelen. Mama’s bijstaan die het even niet meer klaar zien, dat was mijn doel. Het moederschap is niet altijd rozengeur en maneschijn. En er zijn veel moeders die dat aan den lijve ondervinden.”

OVERAL HAPPY MOMS

Open en eerlijk, daar ging het bij Van Weddingen om. Omdat heel wat vrouwen met weinig realiteitszin aan het moederschap beginnen. “Ik vraag de vrouwen die bij me aankloppen vaak naar vroeger. Speelden ze met poppen ? En hoe deden ze dat dan ? Omdat ik ook mezelf nog steeds als kind zie lopen met die pop in de armen. Ook ik heb lange tijd gedacht dat dit met een baby net zo zou zijn. Op zich is daar niets mis mee. Ik geloof in een soort van biologische programmering die ervoor zorgt dat we zo denken en dat we dat moederschap met een reden veel rooskleuriger zien. Stel dat dat niet zo zou zijn, dan vrees ik dat er minder kinderen geboren zouden worden. Dat ideaalbeeld of die roze wolk hebben we voor een stuk nodig. Maar tegelijk zorgt het bij veel vrouwen voor een gevoel van bedrog. Overal zien ze happy moms. Moeders die hun verhaal in de boekjes vertellen, stralend met hun baby in de armen. Moeders die hen vanop straataffiches breed glimlachend aankijken terwijl hun baby aan de borst ligt. Moeders die er fris en monter uitzien, met het perfecte kapsel en zonder wallen. Waarom lukt dit hen dan niet ? En stel dat ze dan toch niet de enige zijn, waarom heeft niemand hen ooit verteld dat het pad der prille moeders vaak erg hobbelig en zo onvoorspelbaar kan zijn. Alsof alle moeders een stilzwijgend verbond met elkaar sluiten en bewust dingen verzwijgen voor vrouwen die nog aan het moederschap moeten beginnen.”

VERKEERDE VERWACHTINGEN

Ook Kirsten Ginckels en Ellen van den Bouwhuysen weten hoe het voelt om met verkeerde verwachtingen aan het moederschap te beginnen. En ook zij hadden nood aan initiatieven die steun zouden kunnen geven. Zo ging Kirsten als prille mama op het internet op zoek. Genoeg websites met praktische info, zo bleek al snel. Maar wat het moederschap emotioneel en psychisch met je doet, las ze nergens. Ook Ellen bleef op dat vlak op haar honger zitten. Reden genoeg om dan maar zelf the gentlemom op te starten, een onlinecommunity om mama’s op een eerlijke manier een hart onder de riem te steken. Kirsten : “Als zelfstandige wilde ik tijdens mijn zwangerschap zo lang mogelijk blijven werken. Op het randje van uitgeput werd ik uiteindelijk de bevallingskamer binnengereden. Een zware bevalling volgde. Ik was kapot. Pas twee jaar later besefte ik dat in dat bevallingskwartier niet alleen mijn dochter maar ook een postpartumdepressie of grote dip zoals Ellen en ik het ook noemen, werd geboren. Jarenlang had ik een jachtig leven met enorm veel prikkels, stress en druk. Ik kickte erop, kreeg er maar niet genoeg van. En dan ineens lag dat kindje op mijn borst me met grote ogen aan te kijken. Ik wist niet wat me overkwam. In één klap was ik mezelf niet meer. Een erg zware periode volgde. Mijn dochtertje huilde veel door verborgen reflux. En ik gleed steeds verder weg. Omdat ik het moeilijk had en me vaak alleen voelde, ging ik op zoek naar antwoorden en lotgenoten op het net. Maar ik vond geen enkele webstek waar ik steun kon vinden. Ik had behoefte aan een plek die er toen nog niets was. Een plek als the gentlemom dus, die Ellen en ik uiteindelijk zelf hebben opgericht en waar we het mama-zijn brengen zoals het echt is. Met ups én downs, op mooie dagen en op momenten dat het wat moeilijker gaat.”

Ook Ellen bleef als zelfstandig fotografe hard doorwerken tot vlak voor de bevalling. Ze was er rotsvast van overtuigd dat ze na zes weken al weer aan de slag zou kunnen gaan. “Ik was als de dood dat ik een ‘huisje-boompje-beestje-mama’ zou worden. Dus zou ik dat kindje wel ergens in mijn agenda passen maar vooral verder doen zoals voor de bevalling. En toen werd mijn zoontje Seppe geboren. Ik heb die eerste maanden wél gevoeld hoe het is om op die zogenaamde roze wolk te leven. Alles was zo super en fantastisch dat ik er heel bewust voor koos om toch niet na zes weken opnieuw te gaan werken. Ik bleek een grotere moederkloek dan ik van mezelf had kunnen vermoeden en bleef uiteindelijk 3,5 maanden thuis. Om er dan weer voor de volle honderd procent in te vliegen. Ik ging naar het buitenland, werkte ’s avonds en tijdens het weekend. Pas dan ben ik volledig gecrasht. Ik kon mijn manier van leven niet rijmen met mijn kind dat wel om regelmaat vroeger. In die periode liep ik Kirsten weer tegen het lijf op een fotoshoot. We zaten toen allebei nog midden in onze dip. Daar is het plan voor the gentlemom ontstaan.”

Heel bewust kozen Kirsten en Ellen ervoor om de eerste stap op Facebook te zetten. Via een onlinecommunity het samenhorigheidsgevoel tussen mama’s aanwakkeren, dat was hun doel. Mama’s die er voor elkaar kunnen zijn en elkaars keuzes respecteren. Kirsten : “It takes a village to raise a child is ons uitgangspunt. Alleen jammer dat die village niet meer bestaat. We staan er als moeder grotendeels alleen voor. Ook ik heb me in die periode zo alleen gevoeld. Ook omdat ik het per se alleen wilde doen en lang te trots was om hulp te vragen. Net als heel wat moeders in onze maatschappij. We kozen voor laagdrempeligheid. En voor interactie. Een online village zeg maar, waarin we onze ervaringen, gevoelens, twijfels en onzekerheden kunnen delen. Alle maskers af. Gewoon zoals het echt is. Ver weg van dat perfecte plaatje.”

DE WOLK DOORPRIKT

The gentlemom is slechts één initiatief dat wijst op een breder fenomeen. De laten-we-eerlijk-zijn-over-het-moederschap-trend wordt het nu al door sommigen genoemd. Steeds meer initiatieven duiken op waaruit blijkt dat we meer dan ooit open en eerlijk willen zijn over onze ervaringen. En ja, ook over het feit dat moeder zijn af en toe niet leuk is en al eens flink kan tegenvallen. De roze wolk wordt doorprikt. Online communities, blogs, websites, boeken, moederclubs… Keuze genoeg om ook uw verhaal als moeder op de rest van de wereld los te laten. En om de ervaringen van lotgenoten te lezen. Zo kunnen we sinds enkele maanden ‘recht uit het hart’-moederverhalen lezen op Charlie, een onlinemagazine dat geen blad voor de mond neemt. Echte verhalen en realistische rolmodellen, daar draait het om. Jozefien Daelemans, de vrouw achter Charlie, werkte jarenlang bij enkele vrouwenbladen. Maar vaak had ze het gevoel dat ze er haar ei niet helemaal kwijt kon. Ook in andere media vond ze haar gading niet. “Vooral het feit dat de doorsneevrouw in boekjes of op tv bijna angstaanjagend perfect werd voorgesteld, ergerde me. Prachtig huis, gekleed naar de allerlaatste mode, bloedmooie kinderen, een ideale partner. En dat terwijl ik al blij was als ik ’s morgens in propere kleren het huis kon verlaten en mijn kinderen op tijd op school waren. ‘Ben ik dan de enige moeder die niet aan dat perfecte beeld kon beantwoorden ?’ vroeg ik me af. Gelukkig zag ik om me heen nog meer moeders die echt niet wakker lagen van de laatste mode, maar des te meer van de combinatie werk-gezin. En daar wilde ik iets mee doen. Zo groeide het idee om Charlie op te starten. Vorig jaar in maart zijn we online gegaan. Met succes. Meer dan honderdduizend bezoekers, dat is niet niets.” Een twintigtal gemotiveerde redactrices, schrijvers en fotografen werken mee. Zo ook Ilse Ceulemans die enkele maanden geleden voor flink wat ophef zorgde met haar stuk Is dit dan Quality time ?, waarinze haar voorstel van een 45-jarenplan uit de doeken doet. We zouden volgens haar moeten evolueren naar een tijd waarin elke vrouw voor zichzelf een 45-jarenplan maakt. Die periode kun je als vrouw opdelen, naargelang van je levenskeuzes. Maar ook het feit dat ze zich als moeder heel erg blootgaf, ging in Vlaanderen niet onopgemerkt voorbij. Ilse besloot tien jaar geleden om voortaan parttime als journaliste te werken. Directe aanleiding ? De noodkreet van haar dochter. Persoonlijker kan dus niet. Ilse : “Ik kreeg op een dag een telefoontje van de kleuterschool van mijn dochter die toen vijf was. Of ik meteen wilde komen. Het ging niet goed met haar. Ik zat middenin een reportage in wording en liet alles vallen. Toen ik aankwam, viel het me op dat het zo stil was op school. In een schommelstoel bij het raam zat de kleuterjuf, met mijn dochter op schoot die me met waterige oogjes aankeek. Ze had de hele middag geweend, kreeg ik te horen. Ze had wel wat koorts, maar niet echt veel. ‘Maar ze wil je vooral vaker zien’, zei de juf. Daarom belde ze me. Mijn dochter kroop bij mij op schoot. En ik wist het even niet meer. ‘Waar haalde de juf het lef vandaan om zich zo te moeien ?’ was mijn eerste reactie. Maar tegelijk besefte ik dat het zo stil op school was omdat we onze dochter zo goed als altijd als laatste kwamen ophalen. Totaal verward reed ik naar huis. Mijn dochter bleek een ‘stille longontsteking’ te hebben. Ze moest twee weken thuisblijven. En ik nam vakantie. Na die veertien dagen ben ik nooit meer fulltime gaan werken.”

Aanvankelijk vroeg ook Ilse zich af of het wel een goed idee was om zo’n persoonlijk iets op het net te gooien. Het ging per slot van rekening over haar dochter die intussen vijftien is. En eens op het net, altijd op het net. “Maar toen ik het stuk had geschreven, liet ik het mijn dochter lezen. ‘Zo mooi, mama’, was haar eerste reactie. Nog die dag stuurde ik het naar Charlie door. En meteen volgde een stroom van berichten over ontreddering. Eén ding was duidelijk : het water stond duidelijk aan de lippen bij heel veel moeders. ‘Ik had dit veel eerder moeten schrijven’, dacht ik. Het was mijn bedoeling om eventueel enkele vrouwen te inspireren die ook vastzaten en twijfelden of ze al dan niet die stap terug zouden doen. Maar zo’n gigantische reactie had ik nooit verwacht. Zo veel moeders herkenden zich in mijn verhaal. Omdat ze er maar niet in slagen werk en gezin gecombineerd te krijgen. Met de onvermijdelijke gevolgen. Nog nooit was het aantal burn-outs zo hoog. Wat we dan als vrouw en moeder zo verkeerd aanpakken ? Ik ben ervan overtuigd dat nog steeds te veel moeders geen tijd voor zichzelf nemen. Ook ik had de situatie toen nog jaren kunnen volhouden. Maar dan bleef er nu van mij niets meer over. Ik was alleen maar bezig met mijn gezin, mijn kinderen en mijn job. Zelf stond ik nergens op het lijstje. Helaas is dit de realiteit bij velen. Op een recent Femma-event (vrouwenorganisatie die met een alerte blik waakt over vrouwenrechten, red.) werd de aanwezige vrouwen gevraagd om op te schrijven hoe hun leven eruitzag. Eén vrouw had het in vier woorden samengevat : sleep-work-eat-repeat. Zo was het dus ook bij mij.”

WAT MET DE EMANCIPATIE VAN DE MOEDER ?

Hebben moeders het nu dan zo veel moeilijker dan de vorige generaties ? Hadden zij geen behoefte aan openheid, aan authentieke verhalen van andere moeders ? Waarom steekt die trend nu pas de kop op ? Ilse Ceulemans : “Ik had het in mijn Charlie-stuk even over de Franse feministe Yvonne Knibiehler. ‘Tijdens de tweede feministische golf, in de jaren zestig, kwam het erop aan dat vrouwen zich professioneel konden ontplooien’, zei ze ooit. ‘Om dat te bereiken moesten vrouwen ontkennen dat moederschap iets is wat tijd in beslag neemt. En daar zijn we in blijven steken.’ Knibiehler heeft een punt. Moederschap neem je er gewoon bij, naast je job. Dus praat er vooral niet te veel over. De emancipatie van de vrouw is op dat vlak een feit. De emancipatie van de moeder daarentegen, daar is nog een weg te gaan, vrees ik.” Ook Ellen van den Bouwhuysen is ervan overtuigd dat de tijdgeest een grote rol speelt. “Jarenlang hebben vrouwen gevochten om erkend te worden en om te mogen werken. Dat mogen we niet zomaar loslaten, hebben moeders lange tijd gedacht. We hebben er zo lang voor gevochten, nu moeten we wel laten zien dat we carrière kunnen maken. Dus mogen we ons vooral niet kwetsbaar opstellen. En al zeker niet opperen dat we eigenlijk liever parttime zouden werken. Terwijl dit helemaal niet de essentie van het feminisme is. Mogen en kunnen kiezen, dat is de essentie. En een maatschappij die elke keuze op dat vlak respecteert. Daar wordt nog te vaak aan voorbijgegaan.”

Eén op zes vrouwen krijgt ooit te maken met een post-partumdepressie, zegt ook Kirsten Ginckels. Een post-partumdepressie begint meestal binnen de zes weken na de bevalling en vertoont sterke gelijkenissen met andere vormen van depressie. Veel prille moeders lopen op de toppen van hun tenen. Kirsten : “Vandaar die behoefte aan openheid. Er is wel degelijk iets aan de hand. Ik heb net een cursus mindfulness gevolgd. De cursus zat overvol. Omdat iedereen op zoek is naar hetzelfde. Mindfulness is even zitten en tijd voor jezelf nemen. Meer niet. Maar blijkbaar zijn we vergeten hoe dat moet. Het succes van initiatieven als the gentlemom kunnen we zien als de alarmbel die afgaat. Moeders weten soms echt niet meer waar naartoe. En dan vragen ze ons om raad, terwijl wij absoluut geen experten zijn maar enkel uit eigen ervaring kunnen spreken. Je hebt Kind & Gezin, je hebt Het huis van het kind. De dienstverlening focust heel erg op het kind. Uiteraard wil iedereen het allerbeste voor zijn zoontje of dochtertje. Maar een moeder verliest zichzelf daardoor snel uit het oog. Bij Kind & Gezin heeft men mij nooit gevraagd hoe het met mij ging. Terwijl het gewoon van mijn gezicht af te lezen was dat ik er helemaal door zat. Ik verlangde er zo naar om mijn verhaal even te vertellen. Maar ik wist niet waar en tegen wie.”

Ellen van den Bouwhuysen : “Ons succes voelt dubbel. Natuurlijk is het fantastisch dat veel moeders graag onze stukjes lezen. Maar het is tegelijk schrijnend. Ik zit vaak met een krop in de keel. Dan schrijft een vrouw me dat ze op een dag bovenaan de trap stond met haar kindje in haar armen en even dacht : ‘Als ik het nu allemaal loslaat, is alles in één klap voorbij’. Dergelijke verhalen krijgen we vaak te lezen.”

EEN LACH EN EEN TRAAN

Niet alleen in Vlaanderen zijn initiatieven als Charlie, the gentlemom, boeken die eerlijk vertellen over het moederschap en de vele moederblogs een gigantisch succes. Net over de grens beweegt ook heel wat. Nederlandse vrouwen zijn al een tijd vertrouwd met authentieke moederverhalen op het net. Zo zijn er de Fantastic Moms die hun dagelijkse doen en laten met de rest van de wereld delen via een mamablog met een knipoog. En er is De club van relaxte moeders. Bezielster is Elsbeth Teeling. Ze schreef een flinke tijd geleden het boek Relax mama, gedreven door eigen ervaringen. “Na de geboorte van mijn dochter, zo’n tien jaar geleden, ben ik over mijn grenzen gegaan. Ik wilde voor alles en iedereen zorgen en verloor mezelf uit het oog. Mijn man kreeg in die tijd de ziekte van Pfeiffer, mijn dochter was een hele slechte slaper, ik deed te veel en vroeg te weinig hulp. Omdat ik dacht dat het zo moest. Ik luisterde niet naar mijn gevoel. Tot ik op een dag hyperventilerend thuis zat. In die periode begon ik persoonlijke stukjes te schrijven die ik via mail naar enkele vriendinnen die eveneens net mama waren doorstuurde. Vanuit het hart, vaak ook met een knipoog en een lach. Mijn vriendinnen waren al snel fan. Uiteindelijk waren deze stukjes de aanleiding voor mijn boek. De club van relaxte moeders richtten we aanvankelijk op om aandacht voor het boek te wekken. Maar de club werd al snel zo’n succes. Omdat de situaties zo herkenbaar waren. Moeder zijn is soms kut. Maar als je er met een lach en eerlijkheid naar kunt kijken, wordt het al een stuk gemakkelijker. Lopen de moeders van vandaag dan tegen andere dingen aan dan die van vroeger ? Ik denk het niet. Ik heb oma’s die mijn Facebookpagina echt leuk vinden. ‘Ik wou dat we dit ook vroeger hadden gehad’, zeggen ze. We kampen met dezelfde problemen. Maar ik denk dat onze generatie gewoon veel meer wil. Ik wil boeken schrijven, ik wil dingen voor mezelf blijven doen. Maar ik wil ook heel graag goed voor mijn kinderen zorgen. Ik ben een stuk ambitieuzer dan mijn moeder.”

Lieve Van Weddingen is het daarmee eens, maar volgens haar zijn er nog andere cruciale verschillen. Zo zien wij veel minder baby’s groot worden. Vorige generaties leefden meer samen. In dezelfde straat. In dezelfde wijk. Lieve : “Je zag de baby van een tante. Je zag een nichtje in de weer als prille moeder. Nu zwermen we uit naar alle hoeken van het land en de wereld. Die kerktoren is voor onze generatie niet meer heilig. We hebben veel minder contact met elkaar. Ook ik had als jong meisje geen idee hoe het was om met een baby samen te leven. Nu zit je als prille moeder vaak alleen thuis. Maandenlang. Bovendien werden er vroeger gewoon minder vragen gesteld over dat moederschap. Je kreeg kinderen en bracht die groot. Klaar. Ik denk dat God daarin een grote rol speelde. God heeft het zo gewild, het leven komt naar me toe zoals het voor mij geregeld wordt. Loopt alles goed, des te beter. Loopt het moeilijker of slecht, dan zal het wel mijn lot zijn. Dus heeft het geen zin om daar met anderen over te praten. We worden vandaag veel meer uitgedaagd om te kijken wat er met ons aan de hand is. Waarom heb ik het moeilijk ? Vanuit die reflectie zijn we meer geneigd om er uiteindelijk iets over te zeggen. Ook ik hoor steeds meer moeders zeggen : ik zwijg niet meer. Een soort van tegenreactie omdat niemand hen vertelde wat dat moederschap werkelijk inhield ? Dat kan. Ik vind al die nieuwe initiatieven op de sociale media fantastisch. Omdat ik zelf al tien jaar lang die openheid predik. Sommigen noemen het een trend, ik noem het vaak een hype. Het wordt steeds hotter om te zeggen dat dat moederschap niet zo ‘rozewolkerig’ is. Soms ben ik bang dat het naar de andere kant doorschiet. Want mama zijn is ook fijn. Vaak gaat het gewoon goed. En het is ook oké om te zeggen dat jij wél op die roze wolk zit. Ik heb soms het gevoel dat moeders die de wolk wel ervaren dit niet meer durven laten zien. En dat is jammer. Die authentieke moederverhalen mogen niet afschrikken.”

Ellen van den Bouwhuysen : “Ik ging een tijdje geleden een vriendin bezoeken die net bevallen was. We hadden het even over het succes van the gentlemom. Ik hoorde mezelf bijna verontschuldigend zeggen : ‘Mama zijn is ook wel fantastisch, hoor. Het hoeft niet altijd moeilijk te gaan. Gewoon realistisch blijven en jezelf niet vergeten. Dan ben je als moeder al een heel eind. En dat is niet alleen onze boodschap maar ook die van al die andere initiatieven.”

DOOR BARBARA CLAEYS & ILLUSTRATIE KORNEEL DETAILLEUR

Overal wordt geadverteerd met ‘happy moms’. Waarom lukt dat bij mij niet, vragen vele jonge moeders zich af

Om zich professioneel te kunnen ontplooien moesten vrouwen ontkennen dat moederschap iets is wat tijd in beslag neemt

‘It takes a village to raise a child.’ Alleen jammer dat die ‘village’ niet meer bestaat