kloek

In Hollywood-musicals zie je Fred Astaire, met hoge hoed op, al tapdansend het meisje van zijn dromen veroveren. In sovjet-musicals zie je kloeke jonge boeren het glimmend staal bezingen van hun tractor. Klinkt karikaturaal? Wacht tot u “East Side Story” ziet, een onthullend en bijwijlen onthutsend grappig document over het maken van musicals achter het IJzeren Gordijn. In het westen was de musical de meest logische en exuberante expressie van de kapitalistische vermaaksindustrie. Wie in het Oostblok een musical maakte, stelde bijkans een subversieve daad. Wie ervan genoot ook. Alhoewel: de favoriete film van Stalin was de musical “Volga, Volga” van Grigori Alexandrov. De dictator, die in de jaren van de grote zuiveringen toch wel zijn handen vol had met het superviseren van de moord op miljoenen kameraden, zou deze vrolijke prent wel honderd keer hebben gezien en gaf later een kopie cadeau aan Roosevelt.

Dat komen we allemaal te weten in deze historiek van de socialistische musical, waarvoor de regisseuse Dana Ranga heel wat speurwerk verrichtte. In totaal werden in het Oostblok over een periode van veertig jaar nauwelijks veertig dans- en zangfilms gemaakt. De Russische musical waarin al zingend en dansend toch ook nobele propaganda geserveerd werd, stierf samen met Stalin in 1953, maar de daaropvolgende jaren namen de satellietstaten de fakkel over.

De musicals uit Oost-Duitsland, Tsjecho-Slovakije en Bulgarije waren veel meer op het Hollywood-model geënt, ze hadden hun lokale Doris Day en droomden op hun manier van een consumptiemaatschappij voor het volk. Ze ontsnapten omwille van hun “westers decadent toontje” maar zelden aan het waakzaam oog van de communistische censuur.

De vele fragmenten worden doorbroken door boeiende getuigenissen, alleen jammer dat de sprekers niet geïdentifieerd worden en uit de context alleen niet altijd duidelijk is wie ze precies zijn. “East Side Story” is een hoogst boeiende les in een stuk onbekende filmgeschiedenis. Maar beweren, zoals sommigen in hun enthousiasme deden, dat we zin krijgen om de meeste van die films ook volledig te bekijken, gaat toch iets te ver. Op enkele uitzonderingen na zijn deze films louter sociologisch van belang, zeker niet esthetisch of formeel. Wat bijvooorbeeld helemaal anders ligt bij sommige operettemusicals uit nazi-Duitsland. Zelfs in de stoutste revisionistische geschiedenisles is de kans heel gering dat de hamer-en-sikkel-musicals kunnen wedijveren met Vincente Minnelli of Stanley Donen.

“East Side Story” van Dana Ranga.

Patrick Duynslaegher