Kalmthoutse Heide spant heerlijke webben

Muggepisvennetje, Mont Noir, Boterbergen, Moerken: de namen lezen als hoofdstukken in een geheimzinnig boek waar elfen en trollen zich thuisvoelen. Zo dwaas nog niet, want dit is de Kalmthoutse Heide. Een oase van stilte voor wie wil luisteren. En in de herfst weven tientallen spinnensoorten hier wonderlijke webben.

De volksmond zal altijd over de Kalmthoutse Heide spreken, maar vandaag maakt het gebied in het noordwesten van de provincie Antwerpen, verspreid over de gemeenten Kalmthout en Essen, deel uit van een groter geheel met aansluitend natuurgebied in de Nederlandse gemeente Woensdrecht. Met zijn ongeveer 915 geklasseerde hectare maakt de Kaltmhoutse Heide minder dan een kwart van de oppervlakte uit. Het reservaat vormt het hart van het gebied dat pas in oktober vorig jaar in het grotere geheel van het Grenspark opging.

Zandontginning

Anders dan velen denken, is heide geen natuurlijke biotoop. Menselijk ingrijpen heeft het gebied gemaakt tot wat het nu is en geregeld onderhoud is onontbeerlijk om het niet te laten verloederen. Sinds de Kalmthoutse Heide in 1968 als staatsnatuurreservaat erkend werd, is een lange weg afgelegd. Plunderingen van zand waren bijvoorbeeld niet langer mogelijk. Tussen 1860 en 1865 werd immers op grote schaal zand afgegraven van de Boterbergen ten oosten van het Stappersven. Het zand diende om de Spaanse vesten rond Antwerpen gedeeltelijk te dempen. Ook om de verhoogde spoorwegberm tussen Antwerpen-Centraal en Antwerpen-Dam aan te leggen, werd massaal zand ontgonnen. Voor die exploitatie werd zelfs een heuse spoorlijn aangelegd vanaf het station van Heide tot het centraal duinmassief. Dagelijks verlieten tien zandtreinen de heide. Van het imposante Wilgen- en Kambuusduinmassief schiet niets meer over. Op die plaats rekt een vlakte zich uit met aan het noordeinde een ven, het ‘Langven’.

Sprookje

De rust is al jaren teruggekeerd op de heide. En die rust wordt gekoesterd. Niet heel het gebied is vrij toegankelijk – zeker niet voor honden – maar wat openstaat is groot genoeg om er uren zalig te genieten. De natuur ontvouwt zich net als in het sprookje in duizend-en-een gedaanten. Dop- en struikheide of diverse grassen wisselen af met zandvlakten en -duinen, vennen met hun stille waters en uitgestrekte bospartijen waar vogels de toon aangeven. Elk gebied heeft zijn eigen biotoop met dieren of planten die luisteren naar namen uit een schoonheidswedstrijd: stijve ogentroost, klein vogelpootje, gewoon landbaardgras, duizendknoopfonteinkruid of mannetjesereprijs vindt u onder de meer dan tweehonderd plantensoorten. Het broedvogelbestand loopt op tot meer dan tachtig soorten, waaronder tjiftjaf, fitis, goudhaantje en matkopmees.

Om die bonte wereld te zien, is een geoefend oog nodig of de hulp van een ervaren natuurgids die niet uitgekeken raakt op dit stukje natuur dat hij kent als zijn broekzak. Die hulp van kenners is ook welkom om de tientallen vlinders, amfibieën, reptielen en spinnen te herkennen die mee de charme van de Kaltmhoutse Heide uitmaken.

Negen wandelroutes

Een verkenningstocht van de heide start aan het Natuureducatief Centrum De Vroente waar een tentoonstelling uw smaak en belangstelling aanscherpt. Door het Grenspark lopen negen bewegwijzerde wandelroutes met leuke namen als vlinder, bos, libel, duin, schaap, ree, vos, muis en uil. Hoewel de langste wandeling minder dan acht kilometer bedraagt, kunt u genoeg lussen maken om een hele dag op de heide te toeven.

Wie voldoende ver wegtrekt van de parking aan De Vroente wordt beloond. Hij belandt in een wereld waar de stilte regeert. Op uw pad kruist u zeker schapen die mee de heide onderhouden. En met wat geluk ziet u ook de konikpaarden en de gallowayrunderen die deel uitmaken van het uitgekiende begrazingsprogramma. Extra geluk is nodig om het pad te kruisen van een sierlijke ree of een schichtige vos.

Spinnenweelde

Als u er in het najaar vroeg genoeg bij bent, raakt u zeker verstrikt in spinnenwebben, exotischer, grilliger en angstaanjagender dan u zich in uw naarste nachtmerries kan dromen. Griezelfilmproducers worden in hun macabere fantasieën glansrijk gevloerd. De heide telt zo’n negentig verschillende spinnen die in de struikheide wonderlijke webben maken. In de toppen van die struikheide vindt u de fijne webben van het heidekaardertje, een heel klein spinnetje. Rond een heel bosje kort- en langloten weeft de kogelspin haar slordige webben, een verzameling draden die onregelmatig door en rond de takjes lopen. Trouw aan hun naam spannen de wielspinnen hun regelmatige, wielvormige webben op tussen de forsere plantendelen. In een mooi plat vlak zijn ze dwars over de open plekken in de begroeiing gespannen. De hangmatspinnen ten slotte bouwen merkwaardige webben in de vorm van een hangmat. Ze zijn heel dicht geweven en hangen losjes tussen de takken van de struikheide.

Van het krieken van de dag tot halfweg de voormiddag houden de spinnen in de herfst opendeurdag. Voor de rest van de dag verkijkt u zich op de bloeiende struikheide, speurt u naar zonnedauw en klokjesgentiaan of wacht u op een ontmoeting met een kabouter die zo uit een van de talloze zwammen zou kunnen stappen.

Of u geniet gewoon van de complete stilte.

Praktisch

De ingang van de Kalmthoutse Heide en het begin van alle wandelingen is aan de Putsesteenweg in Kalmthout gesitueerd. Parkeerruimte ter hoogte van het

Natuureducatief Centrum ‘De Vroente’

Putsesteenweg 129

2920 Kalmthout

Tel. 03 620 18 30

Openingstijden:

maandag t/m vrijdag van 9 tot 17 uur

zaterdag en zondag van 14 tot 17 uur

U kunt ook met de trein naar de heide. In Antwerpen stapt u op een stoptrein richting Essen. U stapt af in het station Heide of Kalmthout. Van daar is het nog een rustige wandeling van een half uurtje tot aan de ingang van de heide.

Alle informatie over de heide en andere toeristische troeven of verblijfsmogelijkheden vindt u op de officiële website van de gemeente Kalmthout: http://www.kalmthout.be/toeindex.htm

Voor bezige bijen

Kalmthout gonst van bedrijvigheid, niet alleen op de heide maar ook ernaast. Vlieg bijvoorbeeld eens binnen in het Bijenteeltmuseum. Dat vertelt op een populair-wetenschappelijke manier het verhaal van het leven van de honingbij en de taken van de imker. De taakverdeling in de bijenkolonie, de groei en anatomie, de merkwaardige communicatie van de honingbij en nog veel meer: u krijgt het niet alleen op tekeningen en borden, maar u kunt het allemaal zien gebeuren in doorzichtige bijenkasten. ‘Big Brother’ op bijenformaat, zeg maar.

Openingsuren: van november tot maart op za, zo en wettelijke feestdagen van 14 tot 17 uur; in april, mei, juni, september en oktober op dezelfde dagen maar van 10 tot 17 uur. Paasvakantie, juli en augustus: elke dag, ook feestdagen, van 10 tot 17 uur. Op maandag het hele jaar door gesloten.

U kunt binnen voor een prikje: volw. – 2, kind. tot 12 j. – 0,75. Speciale uren en tarieven voor groepen.

Adres: Putsesteenweg 131, 2920 Kalmthout, tel. en fax 03 666 61 01.

De vader van Suske en Wiske, Willy Vandersteen, woonde in Kalmthout. In zijn verbouwde villa werd een museum en knutselatelier ondergebracht. Leerlingen van de tweede en derde graad lager onderwijs leren hier op creatieve wijze hoe een stripverhaal tot stand komt.

Bezoeken kunnen alleen op afspraak. Op de speciale familiedagen kunnen kinderen én volwassenen inschrijven voor een speciaal programma van 3 uur met een inleiding, een video, een computerspel, een tentoonstelling en een workshop.

Er zijn familiedagen op zaterdag 19 oktober, zaterdag 16 november en zaterdag 19 december, telkens voormiddag (9.30-12.30 u.) of namiddag (14-17 u.).

Tarieven: kind. – 1,5, volw. – 3. Minimumleeftijd: 7 jaar.

Adres: Beauvoislaan 98, 2920 Kalmthout, tel. 03 666 64 85, fax 03 666 64 89. Website: www.provant.be/suske-wiske

Tekst Jan van Eyck/Foto’s Marc Slootmaekers