De ene slaagt er beter in z’n talenten te benutten dan de andere. Vooral psychologen zoeken uit waarom. Biedt neurolinguïstisch programmeren het antwoord ?

Marianne Meire

Er waait een nieuwe wind door de toegepaste psychologie. Neurolinguïstisch programmeren (NLP) houdt zich niet bezig met luisteren naar problemen, maar reikt snel oplossingen aan om kommer en kwel kordaat en blijvend aan te pakken. Een belangrijk uitgangspunt is dat we de omstandigheden waarin we verkeren de baas kunnen blijven, en in staat zijn onszelf te sturen in de richting die we wensen.

Is NLP dan niet hetzelfde als positief denken ? Rudy Vandamme is psycholoog en NLP-trainer. Drie jaar geleden richtte hij de School voor NLP op. In alle bescheidenheid zegt hij dat ons land nog geen topspecialisten heeft, zoals Nederland en de VS. Maar hij beschouwt zichzelf wel als een van de Belgische pioniers.

Rudy Vandamme : ?Massa’s mensen lezen boeken over positief denken en stoten op goede gedachten die ze willen overnemen, bijvoorbeeld in de omgang met hun partner. Maar dan leggen ze dat boek weg, en voor ze het beseffen, zitten ze opnieuw midden in een conflict. Positief denken biedt geen vaardigheden, die krijg je maar na training. NLP geeft beide : filosofie én training. Die combinatie is uniek. Ik ben uit de individuele therapie naar training in het bedrijfsleven gestapt : leiding geven, onderhandelen, verkopen. Een verkoper wil technieken. Communicatie speelt een grote rol in NLP. De manier waarop mensen praten of denken, bepaalt hun onderlinge relaties. Of iemand in grote lijnen denkt of in details, is belangrijk voor de communicatie en bijgevolg voor de verstandhouding. Waarom klikt het niet met een klant, of met de baas ? Misschien is hij wel een mens van concepten en ben jij een mens van het gevoel ? NLP brengt dat in kaart.?

Volgens Rudy Vandamme slaan vaardigheden niet aan als er geen filosofie achter zit, maar er is nog een derde factor in het spel. ?Assertief zijn, neen zeggen, is niet moeilijk. Maar mensen doen het niet, omdat ze de overtuiging niet hebben om die neen uit te spreken. Ze zijn bang voor conflict. Alleen als je ergens van overtuigd bent, kan je een concrete vaardigheid aanleren.?

NLP is zeer gericht op verandering. Dat spreekt mensen aan. Vandamme : ?In de klassieke therapeut-cliëntrelatie heb je dat ook, maar het duurt maanden voor je iets bereikt. In mijn ogen is een therapie van een jaar uit den boze. Ik wil al na zes sessies resultaten zien : je definieert het doel, brengt de situatie in kaart, toont de vaardigheid, en de zaak kan zich beginnen uitklaren. Niet in een oogwenk, maar als een vierkant dat langzaam verandert in een cirkel. De mensen komen hier met dingen die hoekig draaien, NLP brengt de eerste beweging, tegen dat ze buitengaan begint het vierkant te kantelen, en daarna kunnen de dingen weer rollen. We spreken niet over therapie, dat heeft zo’n bijklank van symptomen wegnemen, en het impliceert een langdurige relatie. Het klinkt zo ‘hulpbehoevend’. Wij zijn trainers, we coachen.?

NLP werkt met verschillende kernovertuigingen. Er wordt zeker niet beweerd dat het universele waarheden zijn. Ze dienen als uitgangspunten. Rudy Vandamme licht de belangrijkste toe.

?Je kaart is niet gelijk aan het gebied. Iedereen zit in z’n eigen werkelijkheid en neemt de wereld waar door filters. De beperkingen die we ervaren, liggen niet aan de realiteit zelf, maar aan onze indruk van die realiteit. Kijk maar eens hoe mensen discussiëren. Ze willen gelijk krijgen, maar komen niet uit het conflict. Standpunten blijven tegenover elkaar staan, niemand leert bij. Als je daar even bij stilstaat, kom je tot de conclusie dat je beter niet discussieert maar naar de andere luistert zodat je iets kan opsteken. Er zijn mensen die heel vaak zwijgen, die leren het meest. Want hoe merkwaardig ook, in wat anderen zeggen of doen, zit een logica. Je kan die ronduit afgrijselijk vinden. Maar wat baat het je oordeel uit te spreken ? Waarom niet doorgronden wat hun drijfveren zijn ? De bedoeling van deze kernovertuiging is conflicten ontdooien. Een concrete toepassing zijn schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen in persoonlijke relaties. We verzoeken de mensen om stil te staan bij de vraag waarom de andere een bepaalde overtuiging heeft, zodat ze de dingen als het ware kunnen herkaderen. Daar kun je veel van opsteken. Over elkaar, en ook over oplossingen.?

Een tweede kernovertuiging van NLP is dat aan de basis van elk gedrag een positieve intentie ligt. Gedrag heeft een structuur, en wie dit begrijpt, kan z’n gedrag aanpassen.

Rudy Van Damme : ?Dat is fascinerend, want het gaat ook over storend, ongewenst gedrag. Zelfs misdadigers hebben een logica, de logica van de opbrengst. Vaak begrijpen we de opbrengst van andermans gedrag niet, ook niet van het onze. Als je ongewenst gedrag van jezelf wil veranderen, bijvoorbeeld roken, dan moet je eigenlijk een symptoom behandelen. In de psychologie werkt dat niet. Je moet eerst ontdekken welke de positieve intentie, de opbrengst van je gedrag is, eer je er komaf mee kunt maken. De opbrengst van roken is ontspanning. Wie stopt, ontzegt zich iets, straft zijn systeem. En dat systeem gaat niet akkoord. Wie dit begrijpt, kan iets doen : leren ontspannen zonder roken. Van zodra mensen ontdekken wat positief is aan gedrag dat ze willen weggooien, staan ze er helemaal anders tegenover. Dan is het dikwijls veel gemakkelijker om los te laten.?

Een derde kernovertuiging van NLP biedt enorme mogelijkheden voor het ontmantelen van schuldgevoelens, zowat de zwaarste blokken die aan mensenbenen hangen : ieder gedrag is de beste keuze die op dat moment beschikbaar is.

Rudy Vandamme : ?Ik ken een vrouw van 40 die 20 jaar lang geworsteld heeft met schuldgevoelens over een abortus toen ze 17 was. Welnu, je mag niet oordelen over een daad van toen in de omstandigheden van nu. Daden hebben hun betekenis, ook mislukkingen. Wie dit leert te aanvaarden, kan zichzelf vergeven. Ze had geen keuze : in heel het veld van mogelijkheden toen was abortus misschien niet de enige maar wel de beste oplossing. Het heeft weinig zin om er jaren later op terug te komen. NLP werkt dit concreet uit met een rollenspel. Die vrouw krijgt twee stoelen en speelt zichzelf als 40-jarige die met een meisje van 17 in de clinch gaat. Ze ziet na een tijd wel in dat abortus de verstandigste keuze is.?

Volgens de principes van NLP kunnen we alles leren. De vierde kernovertuiging luidt dan ook : als iets voor een ander mogelijk is, dan is het ook voor jou mogelijk. En omgekeerd.

Rudy Vandamme : ?Mensen zeggen gemakkelijk dat ze iets niet kunnen zonder dat ze het hebben geprobeerd. Ze zitten vast in een relatieprobleem en zeggen op voorhand dat ze niets kunnen veranderen. Vaak is het omdat anderen dat ook niet doen. Mensen hebben veel hulpbronnen in zichzelf, maar ze gebruiken ze niet. Ze dragen de oplossingen voor probleemsituaties in zich, maar missen de sleutel op de deur die ze zichtbaar kan maken. Ik ken een opvoedster die thuis voortdurend haar geduld verliest, terwijl ze op haar werk bij mentaal gehandicapten wél met schreeuwende kinderen kan omgaan. Een ander voorbeeld is de kritiek van je ouders gewoon naast je neerleggen maar op je werk bij het minste in elkaar krimpen van angst. Eens je die vaardigheid doorhebt om je de dingen niet aan te trekken, kan je die ook in andere situaties toepassen. NLP leert om in jezelf te zoeken naar gedachten, gevoelens en gedrag die verandering mogelijk maken.?

Nog een NLP-stapje verder zien we dat er in het leven alleen resultaten zijn. Falingen en mislukkingen zijn eigenlijk interpretaties.

Vandamme : ?Ik ontmoet mensen die in hun beroepsleven van alles hebben gedaan, maar dikwijls met lege handen naar huis zijn gegaan. Ze voelen zich spontaan slecht, want wat ze ondernemen slaat tegen. Die gedachtengang moeten ze omkeren en zich afvragen of ze toch niet iets aan het leren zijn. Misschien falen ze wel in een sollicitatiegesprek, maar daarom zijn ze nog niet mislukt als persoon. Mislukking hoeft geen terugslag te zijn. Door een mislukking leer je het landschap verkennen om nieuwe acties te ondernemen, om alsnog je doel te bereiken. Als het te goed gaat, kom je snel in een situatie waar niets meer te leren valt. Nog zo’n typische NLP-waarde is dat we allemaal de stichters van onze eigen ervaringen zijn. Het is niet door te wachten op verandering van buitenaf, maar wel door ons eigen gedrag aan te passen, dat we een invloed hebben op de wereld rond ons.?

Je kan NLP gebruiken om er persoonlijk beter van te worden, maar je kan met het NLP-arsenaal net zo goed een sekte oprichten en mensen indoctrineren. NLP is duidelijk vatbaar voor interpretatie.

Rudy Vandamme : ?In sommige NLP-benaderingen wordt op groepsdynamica gespeeld en gaan de mensen op stoelen dansen. Robbins, een van de Amerikaanse NLP-goeroes, die ook wel eens naar Brussel komt, laat een zaal met duizend mensen allerlei gekke dingen doen. Die schrikt er ook niet voor terug om mensen uit te hongeren om hun weerstand te breken. In mijn ogen vindt die aanpak geen genade.?

Wie het NLP-gedachtengoed tot het zijne weet te maken, wordt iemand die zichzelf richting kan geven. Want zegt NLP niet dat mensen baas zijn over de omstandigheden ? Maar wat als mijn huis afbrandt, mijn partner sterft, mijn hart het begeeft ?

Rudy Vandamme : ?De grootste kritiek op NLP is dat het oppept. Dat doen de showmannen die voor een zaal van 500 toeschouwers zeggen : ‘Komaan, je bent je partner kwijt, ga ertegenaan en begin een nieuwe relatie. ‘ Maar wat doe je dan met je gevoelens ? In Europa proberen we die oppervlakkigheid te vermijden. We maken een onderscheid tussen NLP voor zakenlui waar een groep uitgedaagd wordt om over vuur te lopen, en NLP voor persoonlijke begeleiding waar het over relaties gaat of over gezondheid.?

Mensen die de omstandigheden meester kunnen, weten blijkbaar ook wie ze willen zijn ?

Rudy Vandamme : ?Je missie definiëren is niet eenvoudig. Veel van onze overtuigingen en waarden komen van buitenaf, opgelegd door onze sociale klasse, onze cultuur. Maar wie zijn wij zelf ? Jongeren stellen de vraag naar hun eigen identiteit nog, omdat ze de overtuigingen van de maatschappij nog niet hebben overgenomen. Velen stellen zich die vraag opnieuw als ze 40 zijn. Daarom ook durf ik zeggen dat je kan gezegend zijn met een probleem, bijvoorbeeld in je job of in een relatie. Daardoor word je een zoekende mens. Anderen voelen intuïtief aan dat er meer is in de wereld dan dat waar ze mee bezig zijn. Je hoeft dus geen psychologisch probleem te hebben om de vaardigheden en filosofie van NLP eens onder de loep te nemen. NLP gaat over alles, het is geen therapie, het brengt de logica achter ons gedrag en onze overtuigingen in kaart. In Europa gaat de aandacht meer naar de spiritualiteit ervan dan naar het nastreven van succes. Dat is ook de reden waarom NLP in deze tijdgeest zo aanslaat. Onze cultuur van technologie die ons toelaat doelen te bereiken, heeft haar plafond bereikt. We willen ook weer filosofie in ons leven.?

Rudy Vandamme : NLP brengt de logica achter ons gedrag in kaart.

Een probleem lost zich op als een vierkant dat langzaam verandert in een cirkel.