Geheimen van Berlijn

Een korte rondvraag leert dat zelfs voor geharde citytrippers Berlijn onbekend territorium is. Zeer ten onrechte ! Wij ontdekten er een levenslustige en erg leefbare stad die in volle beweging is.

Donkere dagen

Berlijn is de ideale citytrip voor mensen die allergisch zijn aan triomfbogen. De geschiedenis van deze stad symboliseert als geen ander de donkerste kanten van de twintigste eeuw, en van de menselijke natuur in het algemeen. En je zult het geweten hebben. Berlijn verbergt zijn geschiedenis niet, het koketteert er bijna mee. Een paar hoogtepunten :

– Het panorama van 180 graden aan de Brandenburger Tor, een impressie van de locatie op het einde van de oorlog.

– Het Haus am Checkpoint Charlie, dat een beklemmend beeld geeft van de Muur.

– De Topographie des Terrors-tentoonstelling op de plaats waar het Gestapo-hoofdkwartier heeft gestaan, vlak bij restanten van de Muur.

– Het Holocaust Memoriaal, van Peter Eisenman : 2711 massieve grauwe betonblokken van verschillende hoogte in rechte lijnen opgesteld op een golvend terrein van 19.000 vierkante meter.

– Maar mis vooral het Joodse Museum niet. Alleen al voor de architectuur, een ontwerp van Daniel Libeskind. Het gebouw is een met zinken platen beklede bliksemschicht waar alle muren en vloeren schots en scheef staan, waar de ramen als verfslierten op geklad werden. Je betreedt het via een kelderdeur en begint aan een lange klim, tot aan een overweldigende trappenruimte. De tentoonstelling zelf, die de geschiedenis van het joodse volk in Duitsland vertelt, is klasse. Maar het allerindrukwekkendste aan het museum is Fallen Leaves van Menashe Kadishman, een monumentaal kunstwerk over de holocaust. In een grauw en kil spelonk, met licht alleen gans bovenaan, door onbereikbare vensters, liggen honderden ijzeren ovalen waarin schreeuwende gezichten uitgebrand zijn. Je loopt erover, en een onwezenlijk koud geklik van metaal op metaal weerklinkt als in een nachtmerrie. Na een tijd schep je er een duister plezier in, misschien een blik in het sinistere genot dat beulen halen uit het lijden van hun slachtoffers. Het beklijvendste hedendaagse kunstwerk dat ik ooit gezien heb.

Fietsend door het centrum

Berlijn ontdek je met de fiets. De stad (tot de metro) is er volledig op ingesteld. Vertrekpunt voor een eerste ontdekkingstocht is de Brandenburger Tor, het hart van de stad. Best er tegen acht uur aan beginnen, zodat je voor de massa de koepel van de nabije Rijksdag op kunt. Vandaar uit rij je door het gloednieuwe politieke centrum van Duitsland, langs de Spree-rivier. Dit is een omgeving met veel ruimte en groen. Je kunt even doorfietsen tot aan het erg mooie Hamburger BahnhofMuseum voor een uitgebreide collectie hedendaagse kunst. Door het uitgestrekte Tiergarten-park gaat het terug naar de Brandenburger Tor.

Vervolgens fiets je zuidwaarts, naar het Holocaust Memoriaal. Ten zuiden daarvan kun je een luchtballon in. Duur maar wel het beste zicht over de stad. Nog verder ligt het tweede grote bouwproject van Berlijn : Potsdamer Platz. Voor de oorlog was dit het swingende centrum, erna het grauwste litteken in de ziel van de stad. Later werd hier een nieuw modern centrum opgebouwd, met als hoogtepunt het Sony Center met zijn ruime centrale Plaza. In de Daimlercity-buurt komt de shopper en de fijnproever in u zeker aan zijn trekken.

We rijden westwaarts, richting Kulturforum. Als u wilt, bent u vertrokken voor een halve dag topmusea, zoals de Gemäldegalerie, het Bauhaus-archief, het Gedenkstätte Deutscher Widerstand, de Neue Nationalgalerie, und so weiter. Zo niet rijdt u in een boog door het oostelijker gelegen Diplomatenviertel naar het midden van het Tiergarten-park tot aan de Siegessaüle (ja hoor, ze hebben wel een triomfzuil !). Erbovenop hebben de nazi’s een bekend Berlijns beeldje geplaatst. De buurt rond het gigantische fallussymbool wordt nu als ontmoetingsplaats voor homo’s gebruikt (de grootste gaypublicatie van Berlijn heet trouwens Siegessaüle).

Vandaar terug naar de Brandenburger Tor. Ditmaal rijden we pal oostwaarts over Unter den Linden, het oude centrum van het Berlijn van voor de oorlog. De eerste honderden meters zijn volledig nieuwbouw. In de zijstraten de enige stukjes war zone van vandaag, de Amerikaanse en Engelse ambassades. De boulevard gaat over in een wijk met Parijse grandeur. Nog wat verder ligt het centrale eilandje midden in de Spree-rivier, met in het noorden ervan het Museumsinsel, het Berlijnse antwoord op het Louvre. Het Pergamon Museum, met zijn unieke collectie antiquiteiten uit het Midden-Oosten en de Oudheid en met zijn islamitische kunst, is niet te missen.

Centraal op het eiland zijn onder meer het Lustgarten-parkje en de Dom de moeite waard. Je kunt er de koepel op voor een mooi uitzicht over de stad. Ertegenover ligt waarschijnlijk een van de lelijkste gebouwen in de wereld : het Palast der Republik. Verder naar het oosten kom je in het hart van Oost-Berlijn, de buurt rond Alexanderplatz. Een fascinerende buurt met veel open ruimten en modernistische, zelfs futuristische architectuur, zoals de Fernsehturm en de erg geslaagde Kongresshalle. Vandaar vertrekt de Karl-Marx-Allee, het staalkaartje van socialistische architectuur voor de massa’s, een kilometerslange boulevard waar de grote socialistische parades gehouden werden. Wie nog niet genoeg cultuurmonumenten heeft gezien, kan binnenspringen in het Etnologisch Museum van Dahlem, met zijn unieke collectie niet-Europese kunst en cultuur.

Leven in de brouwerij

Maar wat Berlijn echt fascinerend maakt, is de renaissance van de stad als leefplaats voor jongeren. De lage huurprijzen in de arbeiderswijken van het oostelijk stadsdeel, de vrijheid van de grootstad, de vrijgekomen industriële sites, het frontier-gevoel : alles is er om de jeugd aan te trekken. Wijk na wijk wordt ingepalmd, eerst door het alternatievere bevolkingsdeel, waarna de meer gegoede burgers volgen. Al blijft de authenticiteit tot nu toe meestal vrij goed bewaard.

De eerste wijk die omgevormd werd, was het Scheunenviertel, de oude joodse buurt net ten noorden van Unter den Linden. Vandaag is dit één van de levendigste stadsdelen, met een eindeloos aanbod aan bars, restaurants en nachtleven. Het is ook de trendy shoppingbuurt, met onder meer het immense Hackesche Höfe, een labyrint van binnenkoeren. Niet te missen is het Kunsthaus Tacheles. Het oude en vervallen pand werd in de vroege jaren negentig gekraakt door een vijftigtal artiesten, die het hebben omgevormd tot een alternatief kunstcentrum dat nu door de stad is erkend. Dit is een plaats met een unieke, erg alternatieve sfeer. Het ganse gebouw staat vol de graffiti. Zoals heel Berlijn trouwens. Als er één groep is die de Muur mist, zijn het wel de graffitispuiters.

Mijn favoriete wijk is Prenzlauer Berg. Het Mauerpark, gebouwd op de muurzone, is een heerlijke luierplaats. In een cirkel van een kilometer rond het metrostation Eberswalder Strasse ontdek je tientallen cafés, bars en restaurants. De oh zo ostalgische cafés Klub Der Republik en Wohnzimmer, in de straten rond Helmholtzplatz, zijn musts bij een bezoek aan Berlijn. De Kulturbrauerei, gevestigd in een oude brouwerij, biedt exact wat de naam zegt. Bovendien is Berlijn écht goedkoop. Een whisky in deze bars kost geen twee euro, een volwassen doner kebab (de lokale fastfood) 2,50 euro. Je eet er gemakkelijk voor geen vijftien euro, drank inbegrepen. De beste culinaire ervaring in Berlijn is de traditionele ochtendbrunch op zondag. Voor geen geld kun je je onbeperkt bedienen van wel dertig verschillende schotels. Ook slapen is goedkoop.

Een mooie afsluitende fietstocht leidt van Alexanderplatz langs de Karl-Marx-Allee. Op het einde begint het district Friedrichshain, met zijn cafés, restaurants, terrasjes op brede stoepen en smaakvolle winkels. De straten lopen vol met jongeren en jongvolwassenen, velen met kleine kinderen. Hier is het goed leven, zelfs als je flirt met de marginaliteit. Je fietst langs verlaten industrieterreinen, waarvan sommige worden hergebruikt als skatebanen, feestzalen of woningen. Even verderop nader je de Spree-rivier. Het langste stuk Muur dat nog overeind staat, is de East Side Galery, zo’n 1,3 kilometer naast de rivier. Erachter liggen een aantal stranden, met zand, palmbomen, bars en dansgelegenheid. Sous les débris la plage.

In deze buurt vind je ook een aantal van de grote nachttempels die Berlijn rijk is, zoals de Watergate en de Maria Am Ufer. Het nachtleven is onuitputtelijk. Je hebt de keuze tussen zo’n 130 evenementen. Lees er alles over in de stadsmagazi-nes Tip en Zitty. n

Tekst en foto’s Marc Goldchstein

De geschiedenis van deze stad symboliseert als geen ander de duistere kanten van de twintigste eeuw.