FRUNNIKEN

Nathalie Le Blanc staat stil bij de frappante feiten die ze al lezend opmerkte.

Net onder mijn rechterringvinger zit een klein stukje eelt. Oorzaak is de ring aan die vinger, en het feit dat ik die honderden keren per dag aanraak, ronddraai en weer op zijn plaats schuif. Frunnik niet zo, was dan ook een veelgehoord verwijt aan eettafels en in klaslokalen. Maar het is niet dat ik die dingen bewust doe, schrijft psychoanalyticus Darian Leader in zijn boek Handen. Mijn – en uw – handen leiden een eigen leven.

Vanaf het moment dat onze primaatvoorouders de bomen verlieten om rechtop over de savanne te gaan lopen, kwamen onze handen vrij voor andere dingen dan grijpen en klimmen, en hebben we de neiging om ze bezig te houden. Met de wereld te ontdekken, want baby’s kijken de eerste maanden van hun leven eigenlijk met hun handen. Om contact te leggen met de mensen om ons heen. En voor handenarbeid, uiteraard. “Ze zijn het instrument van uitvoerende macht, ons gereedschap”, schrijft Leader.

Maar ook als we niets doen, blijven onze handen bezig. Ik wapper er enthousiast mee bij het praten, klik balpennen aan en uit, en verscheur op café al luisterend naar vrienden graag bierkaartjes. Schoolschriften hadden altijd marges vol droedels, en heel wat armbandjes zijn in de loop der jaren de vernieling in gefrunnikt. Geen historicus die Leader trouwens zal tegenspreken. Ooit plooiden we ook op frisse winterdagen waaiers open, Grieken spelen al eeuwen met kralenkettingen, en bijna elke godsdienst heeft iets wat op een paternoster lijkt. Later zorgde de sigaret ervoor dat we altijd iets omhanden hadden. “Dat is ook de reden dat nicotinepleisters zo vaak niet werken”, stelt Leader. “Aan de chemische component kunnen ze voldoen, maar het vasthouden en hanteren van de sigaret zijn ze niet in staat te compenseren.” En ja, ook de ik-ben-gestopt-snoep, de popcorn in de cinema of de kaasblokjes voor de tv zijn volgens Leader eerder een manier om onze handen bezig te houden dan om onze honger te stillen. Misschien is met zo’n Griekse kralenketting spelen doodgewoon goed voor de lijn.

Leader verklaart de rusteloze activiteit van onze handen in psychoanalytische termen. Ontdekken, loslaten, zelfdeterminatie en ‘ergens anders zijn’. Maar de charme van zijn boekje ligt daar niet. Cultuurpessimisten die vinden dat we al zappend en youtubend ons concentratievermogen verliezen, of al whatsappend niet meer echt communiceren, krijgen lik op stuk. We moeten breder denken, stelt hij. Technologie verandert onze wereld dan wel drastisch, maar wordt maar succesvol als ze ook aan onze kernactiviteiten voldoet. Communicatie, maar ook onze handen bezighouden. Daarom ook dat hij geen goed oog heeft in handenvrije technologie. Als we er niet op kunnen tokkelen, wrijven, scrollen en klikken, zal het een gewisse dood sterven. RIP Google Glass, met zijn stemgestuurde technologie, dus.

Koken, tuinieren, breien, beeldhouwen, we worden volgens Leader vandaag aangemoedigd om ‘iets met onze handen te doen’, om de vervreemding tegen te gaan die het gevolg is van de excessen van de virtuele wereld. En geen mens die zal ontkennen dat het deugd kan doen om iets in elkaar te schroeven, naaien of kneden. Maar misschien moeten we de technologische veranderingen van vandaag niet zo negatief zien, vindt hij. Ze bieden ons, naast een hele rits andere voordelen, ook gewoon een heel nieuwe manier om onze handen te gebruiken.

Handen – Wat we met ze doen en waarom, Darian Leader, De Bezige Bij, 16,99 euro.

NATHALIE LE BLANC

Misschien is met zo’n Griekse kralenketting spelen doodgewoon goed voor de lijn