AVANT-GARDE

Stilaan, maar onontkoombaar profileert de Antwerpse galerie Ronny Van de Velde zich als een klein privé-museum van de twintigste-eeuwse avant-garde. James Ensor, Marcel Duchamp, Francis Picabia, Man Ray, René Magritte, Marcel Broodthaers en anderen passeerden, al dan niet in onderlinge samenhang, de revue. De tentoonstelling die er momenteel loopt, Lits et Ratures, (een Duchamp-woordspeling op “littérature”) lijkt een haast logisch vervolg, maar is méér dan dat. Want wie “avant-garde” zegt in het België van de Vlaamse Expressionisten denkt vooral aan de abstrakten uit het interbellum als Jozef Peeters, Victor Servranckx en co. De échte avant-garde, met name de schrijvers-kunstenaars die via woord en beeld de grenzen tussen leven, kunst en literatuur voorgoed probeerden op te heffen, was hier zeker in de eerste helft van deze eeuw nog veel meer gemarginalizeerd : voor de goegemeente bestonden de Belgische dadaïsten als Clement Pansaers, Georges Herbiet of Christian, E.L.T. Mesens en Paul Joostens niet echt. Ronny en Jessie Van de Velde hebben een tentoonstelling rond deze vier opgezet, aangevuld met werk van die andere experimentele “schrijvende kunstenaars”, Marcel Mariën en Marcel Broodthaers.

Geschriften, dokumenten, objekten, collages en dies meer van deze zes worden door de galerie in een haast cynische kontekst geplaatst. Uit de aankondiging : “De avant-garde heeft de meest grandioze nederlaag van de moderne tijd geleden. Ze is reservoir geworden voor eindeloze reeksen van vervelende remakes. Reklamecampagnes in neo-dadaïstische stijl zijn dagelijkse kost. Om het even welke videoclip is nu surrealistisch. Maar het leven en de wereld zijn niet veranderd, zoals de surrealisten hoopten. Toch heeft de pollutie van alle woord en beeld de herinnering aan de grootste ambities van weleer nog niet helemaal uitgewist. “

Door de (snel ongedaan gemaakte) inbeslagname enkele weken terug van werk van de Antwerpse kunstenaar Paul Joostens (1889-1960) op een Hasseltse tentoonstelling werd “Lits et Ratures” in feite onthoofd : de uitgebreide selektie werken van Paul Joostens moest diens feestelijke terugkeer naar zijn geboortestad inluiden, maar de bruikleengevers vreesden nieuwe gerechtelijke akties en trokken hun werken weer terug. Ronny Van de Velde : “Daarmee kreeg Joostens in feite zijn tweede begrafenis in Antwerpen. “

De organizatoren plakten bij ontstentenis van het Joostens-werk de muren en hoeken op het gelijkvloers vol tot een dadaïstische muurcollage, met gefotokopieerde brieven van of over Joostens en dokumenten rond de talloze perikelen tussen de diverse partijen van het in 1968 opgerichte Fonds Paul Joostens. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling verscheen bij uitgeverij Pandora ook de reeks brieven die Joostens tussen 1919 en 1925 aan zijn Antwerpse kunstbroeder Jos Leonard schreef. Ze werd door museumkonservator Jean Buyck (die een grondige studie over Joostens voorbereidt) ingeleid en geannoteerd.

– “Lits et Ratures” in galerie Ronny Van de Velde, IJzerenpoortkaai 3 in Antwerpen, tot 23 juli. Info : (03) 216.30.47.

BLAUW PIGMENT

De Indisch-Britse beeldhouwer Anish Kapoor (1954) is vooral bekend om de manier waarop hij absolute leegte en peilloze diepte suggereert door het gebruik van pigment : hij bewerkt grote stukken steen of donkere ruimtes met donkerblauwe kleurstof, zodat via optisch effekt het licht opgezogen lijkt te worden.

In het Tilburgse museum De Pont is momenteel een intrigerend overzicht van Kapoor-werk te zien. Zo bewerkte hij een afgesloten ruimte waarin een grote bol hangt te zweven helemaal met blauw pigment. De kijker ontwaart die bol pas na enkele momenten. In een andere, dit keer witte ruimte zweeft een donkere, ronde vlek midden op de vloer : het blijkt de opening van een ogenschijnlijk peilloos donkerblauw gat. De Pont toont ook recentere werken waarin de leegte op een andere manier opvallend aanwezig is : de jongste tijd werkt Kapoor met grote, rotsige stenen die aan de buitenkant ruw blijven, maar aan de binnenkant dermate gepolijst zijn dat ook hier een onwezenlijke sfeer ontstaat. In die “kleurloze” werken krijgt de kijker de indruk dat de overzijde van het werk zich àchter hem bevindt. Het kleine Anish Kapoor-overzicht in Tilburg is een visuele ervaring in de meest letterlijke betekenis van het woord.

– Anish Kapoor in De Pont, Wilhelminapark in Tilburg, Nederland, tot 2 juli. Info : (00-31) 13-43.83.00.

GLAS EN KLEI

De Brusselse Osiris Gallery is één van ’s lands meest gerenommeerde galeries als het gaat om wat met een slecht woord “toegepaste kunst” genoemd wordt. Osiris brengt dit keer werk van drie kunstenaars. De Britse Rachel Woodman toont estetizerend kristalwerk ; de Britse Nigeriaan Lawson Oyekan maakt prachtige, grote vazen die niet gedraaid werden, maar opgebouwd zijn uit grote lappen klei. Oyekan wijst elke verwijzing naar zijn Afrikaanse roots af, maar dat is erg moeilijk met dit organische, aardkleurige werk dat de menselijke figuur als tema heeft. En van de Fransman Bernard Dejonghe zijn opvallende glasskulpturen te zien. Dejonghe maakte naam met grote tot gigantische glazen buiten-skulpturen, dit kleinere werk verwijst in alles naar die monumentaliteit.

– Oyekan, Woodman en Dejonghe in Osiris Gallery, Bortiergalerij 12 in Brussel, tot 1 juli. Info : (02) 511.09.21.

IMAGINAIR

– In de Antwerpse Galerie Jamar (Verlatstraat 12) is origineel werk te zien van de Duitser Pepi Maier. Hij verpulvert een boekenrek, een tv-toestel of een borstel en her-maakt het voorwerp vervolgens uit het gruis, door het te vermengen met polyester. Een objekt wordt vernietigd en opnieuw gecreëerd tot zijn gereduceerde vorm. Maier gaat bij Jamar nog een stap verder met een cirkel-beweging : een radio wordt verpulverd en herboren tot cassette, een cassette wordt een borstel, een borstel een telefoon, een telefoon een boek enzovoorts. Ashes to ashes, dust to dust, maar Pepi Maier blaast er nieuw en grappig leven in. Tot 8 juli. Info : (03) 238.68.75.

– In Antwerpen nodigden drie antiquairs (Romain De Clercq, Edmond Golbert en François De Block) vier kunstenaars uit. Enkele skulpturen van Albert Szukalski, de fijne tekeningen van Renaat Veris, maar vooral de “natures mortes” van Willem Dolphyn en Nadine Lundahl mogen gezien worden. Dolphyn en zijn leerlinge Lundahl zijn nazaten van een Antwerpse realistische school die met onder meer Vic Dolphyn en Eugène Van Hoeck na de oorlog veel aanhang kende. De tentoonstelling is tot 2 juli alle dagen open van 10 tot 22 uur bij François de Block, Rijkenhoek 2 in Antwerpen (aan de Voetgangerstunnel).

MARC RUYTERS

De Joostens-zaal bij Ronny Van de Velde : kleine dadaïstische wraakoefening.

“Zonder titel” (1992) van Anish Kapoor in Tilburg : peilloze diepte.