Een schoenmaker met ambitie

Salvatore Ferragamo schreef op zijn eentje de belangrijkste hoofdstukken van de geschiedenis van de moderne schoen. Onder meer kurken sleehakken en stiletto’s, plateauzolen en sandalen hebben we aan hem te danken.

Filmsterren als Ava Gardner, Greta Garbo, Marilyn Monroe, Rudolph Valentino, Douglas Fairbanks, de zangeressen Bette Davis en Marlene Dietrich, politieke figuren als Eva Braun, Mussolini en Evita Peron, en talloze prinsessen en koninginnen hebben één ding gemeen : hun schoenmaker. De povere komaf van Salvatore Ferragamo deed nochtans nauwelijks een glamoureus lot vermoeden.

Salvatore werd geboren in 1898 als negende van elf kinderen in een arm boerengezin uit Bonito, een dorpje bij Napels. Zijn oudere broers vertrokken een na een naar de Verenigde Staten om de armoede te ontvluchten. Maar zelfs voor arme boeren was het beroep van schoenmaker te min, oordeelde Salvatore’s vader, toen zijn zoon hem vroeg of hij in de leer mocht gaan bij de buurman. Als hij met een paar restjes leer sandaaltjes maakt voor de eerste communie van zijn zusjes, beseft de vader dat het zijn zoon ernst was, en geeft hem zijn toestemming. Salvatore is amper negen jaar. Eén jaar later heeft hij het vak onder de knie en op zijn twaalfde begint hij een eigen zaakje. Maar Bonito wordt te klein en wanneer hij veertien wordt, waagt hij de oversteek naar zijn broer in Boston die in een schoenfabriek werkt. Salvatore verafschuwt de machines en besluit om zijn geluk te proberen in Santa Barbara. Daar ontmoet hij de stylist van The American Film Company, die hem cowboylaarzen en sandalen voor kostuumfilms laat maken. De opdrachten stromen binnen en Salvatore besluit een schoenmakerij te beginnen : hij neemt de handgemaakte schoenen voor zijn rekening en zijn broers runnen de hersteldienst. Geobsedeerd door de ideale pasvorm, volgt Salvatore anatomie en wiskunde in avondcursussen aan de universiteit, omdat hij de verdeling van het lichaamsgewicht op de voet wil doorgronden. De filmsterren merken het draagcomfort en de lichtheid van Ferragamo’s creaties op, en ze beginnen hun persoonlijke bestellingen door te geven. Hun vraag naar ‘andere’ modellen prikkelt zijn creativiteit en zijn ontwerpen worden origineler en extravaganter. De sandalen die hij voor een Indiase prinses maakt, worden een rage als de L.A. Times er een artikel aan wijdt. Steeds meer mensen vinden hun weg naar de boetiek.

Ups en downs

Wanneer de filmstudio een paar jaar later verhuist naar Hollywood, gaat Salvatore mee. Een beslissing die hem geen windeieren legt : hij krijgt zoveel werk van filmstudio’s en sterren, dat hij het op een bepaald moment niet meer kan bolwerken. Omdat hij in Amerika niet genoeg ambachtslieden vindt, opent hij in 1927 een atelier in Florence, dat uitsluitend voor export produceert. Hij hoopt op die manier meer tijd te hebben om te ontwerpen, maar het groeit hem boven het hoofd omdat hij constant moet schipperen tussen zijn zakenpartners in Amerika – die, nerveus door de crash van 1929, zo snel mogelijk hun geld willen zien en geen oren hebben naar investeringen op lange termijn – en het atelier dat vierkant draait als hij er niet is. Tegen 1933 verklaart de rechtbank hem failliet. Bij de pakken blijven neerzitten, is echter niets voor de doortastende Ferragamo : één dag later begint hij al opnieuw schoenen te maken met enkele van zijn loyaalste werknemers in de binnentuin van zijn huis. Hij werkt als een bezetene, vastberaden om zijn schulden af te lossen en zijn eer te redden. Maar hij heeft het politieke klimaat tegen : Mussolini’s bewind boycot de buitenlandse business en dwingt hem om zich tot de Italiaanse markt te beperken.

Privé gaat het hem voor de wind : hij trouwt met Wanda, die hem zes kinderen schenkt. Hij slaagt erin om zich weer op te werken en zijn schulden te vereffenen, maar de Tweede Wereldoorlog maakt kwaliteitsmaterialen schaars en onbetaalbaar. De zoektocht naar goedkopere alternatieven stimuleert zijn creativiteit en improvisatietalent : hij experimenteert met vernieuwende materialen als kunsthars, vilt en raffia en uit een klomp kurk maakt hij de legendarische sleehak. Een vislijn levert de inspiratie voor de onzichtbare nylon sandalen die hem in 1947 als een van de eerste niet-Amerikaanse ontwerpers de Neiman Marcus Award oplevert. Zijn creativiteit bereikt ongekende hoogtes : hij bedenkt de naaldhakken, pumps met een ‘kooi’-hak, gouden sandalen…

Derde generatie

Na zijn overlijden in 1960 laat hij een bloeiend bedrijf achter. Zijn weduwe neemt de touwtjes in handen en onder haar leiding groeit Ferragamo uit tot een internationaal modelabel, dat vorig jaar een omzet van 575 miljoen euro boekte. Haar zonen ontwikkelen de zakelijke kant, terwijl de drie dochters het creatieve voor hun rekening nemen : Giovanna Gentile ontwerpt de kledinglijnen, Fulvia maakt naam met de zijden sjaals en andere accessoires en Fiamma zorgt voor vernieuwende schoenontwerpen. Succesvolle modellen zoals de Vara leveren ook haar een Neiman Marcus Award op, exact twintig jaar na haar vader.

Ondertussen staat de derde generatie klaar : drie van de 23 kleinkinderen werken al in het bedrijf, dat ondertussen zulke gediversifieerde activiteiten heeft, dat er voor elke interesse en ieder talent wel ruimte is. Hoewel de schoen nog altijd de belangrijkste pijler is, kunnen mannen en vrouwen zich vandaag van top tot teen in Ferragamo kleden : mode en alle mogelijke accessoires zoals zijden sjaals, tassen, horloges, brillen en parfums. Maar de groep heeft ook hotels, boten en zelfs een vakantiedorp met wijndomein in huis. Hoewel Ferragamo duidelijk veel zakelijker is geworden, blijft het in essentie een familiebedrijf, hoewel er plannen bestaan om in de nabije toekomst de stap naar de beurs te zetten.

Het spreekwoord ‘schoenmaker blijf bij je leest’ is niet op Ferragamo van toepassing.

Op dezelfde leest geschoeid

Voor een groeiend bedrijf is het belangrijk om voeling te blijven houden met zijn geschiedenis. Dat beseffen de Ferragamo’s maar al te goed en ze gaven dertig jonge ontwerpers de opdracht om inspiratie te zoeken in de rijke archieven en een tweede jeugd te geven aan Salvatore Ferragamo’s originele ideeën.

Ook het nieuwe

parfum ‘F’ werd op die leest geschoeid. De schoen vormde de

inspiratie voor de

flacon, die de curve van de voetzool

oproept en een dop kreeg die doet denken aan de sleehak. De geur moest sensueel,

vrouwelijk, elegant en luxueus zijn. Daarom koos parfumeur

Francis Kurkdjian voor de ingrediënten van de haute parfumerie :

jasmijn, roos en neroli (uit oranjebloesem

gedistilleerde olie).

Door Sofie Albrecht