Een pragmatische estheet

Karim Rashid is van alle markten thuis. Met kunst, maar ook met industrieel en productontwerp boekt hij succes. Een gesprek over goed design, jezelf blijven en het ultieme cosmeticaproduct.

K unst, meubilair, verlichting, serviesgoed, cd-spelers, kookpotten, juwelen, interieurs van restaurants en hotels, mode, logo’s… Je kunt het zo gek niet beden- ken of Karim Rashid heeft het ontworpen. En ook van cosmetica is hij niet vies : de monodosissen van Prada’s verzorgingslijn, een lipstickhuls voor May- belline en talloze parfumflacons dragen zijn stempel. Zo ook KenzoAmour, een nieuw damesparfum met een bijzonder design.

Waar haalde u de inspiratie voor deze flacons ?

Karim Rashid : Het vertrekpunt was de advertentiecampagne. Die draait rond een soort paradijsvogel : een mooi, kleurrijk beeld, dat een bepaalde vrijheid, beweging en lichtheid oproept. Op basis daarvan maakte ik een vijftigtal schetsen om vorm en gevoel te bepalen. Mijn eerste tekeningen leken een beetje op Bird in space van Brancusi. Daarna ben ik gaan modelleren op de computer en plots was de fles geboren. Ik heb ze voorgesteld in drie verschillende kleuren. Omdat we niet konden kiezen, besloten we elke maat een andere kleur te geven. Dat is leuk, het breekt de conventie. Op het eerste gezicht lijken de flacons op elkaar, maar proportioneel gezien zijn ze toch niet helemaal gelijk.

Wat is belangrijk bij het design van een parfumfles : functionaliteit of esthetiek ?

Het is in de eerste plaats een opportuniteit om iets uit te drukken in vormen, kleuren en materialen op een artistieke manier. Originaliteit is essentieel in cosmetica, want het is een erg competitieve markt. Verder moet het design mensen aanspreken en iets vertellen over de geur. Het is interessant om na te denken over hoe je iets immaterieels in een bepaalde vorm giet. Maar uiteraard is functionaliteit belangrijk : iets dat niet functioneel is, is een kort leven beschoren. Ik ontwerp al tweeëntwintig jaar en dan komt dat automatisch bij het bedenken van een concept. Hoewel iedereen schijnt te denken dat ik nogal wild ben, ben ik eigenlijk een erg praktische geest : functionaliteit is mijn tweede natuur.

Maar u hebt ook al verschillende kunstinstallaties gemaakt. Voelt u zich meer artiest dan een pragmatisch designer ?

Ik zie mezelf als iemand die cultuur vormgeeft. Ik ben van opleiding industrieel designer, wat mijn achtergrond en ervaringen sterk kleurt, maar de laatste zeven jaar heb ik veel kunstinstallaties gemaakt en uiteenlopende dingen gedaan. Ik hou niet van grenzen en titels, want dat impliceert specialisatie en ik ben een generalist, geen specialist.

Wat is goed design ? Moet er altijd een idee of filosofie achter zitten of kan iets gewoon mooi zijn ?

Als iets echt mooi is, zit er een filosofie of concept achter. Dan zijn innerlijk en uiterlijk niet te scheiden en gaan naadloos in elkaar over. Als je naar een goed abstract schilderij kijkt, begrijp je bijna onbewust de intentie van de artiest. Als je een mooie stoel bekijkt, zie je meer dan een object. Zelfs iemand die niets van design kent, zal hem mooi vinden omdat hij aanvoelt dat er iets achter zit.

U omschrijft uw stijl als ‘sensueel minimalisme’. Leent die stijl zich beter voor bepaalde producten, zoals cosmetica ?

De laatste twintig jaar was minimalisme een grote trend in design, hoewel er zeer weinig mensen zijn die in zulke omgeving kunnen wonen. Als designer spreekt het mij wel aan om in een witte kubus naar een perfecte, lange, rechthoekige, zilverkleurige tafel te lopen, maar in werkelijkheid is zo’n milieu niet leefbaar. De dingen veranderen constant, we worden overspoeld door informatie en consumeren te veel. Mijn ontwerpen zijn vaak minimalistisch, in de zin dat ze weinig franjes hebben maar het is geen pure geometrie, het gaat over curves, sensualiteit, de relatie tussen geest en lichaam.

Hoeveel Karim Rashid en hoeveel van het merk zit in uw ontwerpen ?

In een kunstgalerie kan ik artiest zijn en volledig mijn zin doen. Als ik als (industrieel) designer samenwerk met klanten, dan luister ik naar hen. Ik geloof dat dit de reden is van mijn succes. Het heeft geen zin om volledig je eigen ding te doen, want dan is de kans groot dat het nooit geproduceerd wordt. Kijk maar naar designers die vooral de kunstzinnige kant exploreren : zij produceren zeer weinig, omdat ze niet echt willen samenwerken. Als pure kunst zich aan de ene kant bevindt en zuivere productie aan de andere kant, dan moet je je daartussen bewegen met je eigen filosofie, taal, cultuur en stijl. Wanneer deze samenvallen met deze van het merk, heb je succes. Als de ene wat agressiever is dan de andere, hangt de pendel niet mooi in het midden en werkt het niet. Dat heb ik geleerd door te werken met meer dan driehonderd verschillende firma’s en door 2500 producten te ontwerpen.

Zijn er projecten waaraan u nooit zou willen meewerken, of waarvoor u geen interesse hebt ?

Alles wat te maken heeft met geweld. Ik wil niet als een hippie klinken, maar ik geloof vast in ‘ make design, not war’. We kúnnen allemaal samenleven in één wereld. Daar gaan we toch naartoe dankzij de digitale revolutie. In de jaren tachtig werkte ik als junior designer voor een ontwerpbureau dat militaire contracten had met de Amerikaanse regering. Ik wist toen niet beter, maar zelf zou ik dat nooit doen. Dat is het enige. Ik zou bijvoorbeeld wel kunnen werken met een sigarettenfabrikant, omdat ik vind dat iedereen zelf moet beslissen of hij rookt of niet. Verder zal ik nooit werken voor firma’s die het milieu beschadigen. Enkele jaren geleden heb ik geweigerd om een wagen op gas te ontwerpen. Een hybride auto wil ik wel doen.

Verzacht mooi design de zeden ?

Goed design draagt bij tot een betere wereld, daar ben ik van overtuigd. Als ik in een hotelkamer zit die goed ontworpen is, voel ik me prettiger en slaap ik beter. Veel mensen zouden gelukkiger en productiever zijn in een mooiere omgeving. Twintig jaar geleden zagen fabrikanten niet in waarom ze een designer zouden inhuren voor iets dat ze zelf konden, met als resultaat dat eigentijds de-sign nauwelijks verkocht. Pas de laatste jaren dringt het door dat design ook markten kan openen. Het is belangrijk dat je eigentijdse dingen maakt, omdat je dan echt ontwerpt. Anders ben je vroegere stijlen aan het kopiëren : dat is meer stileren dan ontwerpen. Dat is ook het probleem van de mode.

Hoe is uw werk geëvolueerd ?

Ik word steeds beter in de technische aspecten en de productiekant. Mijn ontwerpen zijn verfijnder en gesofisticeerder. In het begin onderga je verschillende invloeden. Het duurt jaren voor je eigen ik naar buiten treedt en je jezelf vindt. De laatste zeven jaar is mijn werk persoonlijker en origineler. Het komt voort uit mijn ervaringen, uit mijn ziel en intellect, en niet uit het volgen van trends of van wat anderen doen. Al begrijpen veel mensen niet dat productdesign soms erg gelijkend is. Dat komt omdat iedereen met dezelfde dingen bezig is : we bellen allemaal met gsm, kijken naar dezelfde films en bezoeken dezelfde tentoonstellingen. Dan krijg je uiteraard gelijkaardig werk. Dat is niet omdat designers elkaar proberen te kopiëren, maar omdat er een marketingtrend achter zit. Als je je niet een beetje in die wereld inpast, zullen je ontwerpen nooit geproduceerd worden. Het is een dunne lijn, het gaat erom jezelf te blijven en toch een markt aan te spreken.

Hoe blijft u trouw aan uzelf ?

Ik lees geen designmagazines meer. Ik wil niets lezen over mezelf, goed of slecht. Ik dwing mezelf om mij volledig op een project te concentreren. In het vliegtuig begin ik te denken en te tekenen, dan ben ik zes uur onafgebroken met hetzelfde bezig. Ik hou veel van reizen : momenteel werk ik in een dertigtal landen. Ik laat me inspireren door culturen : de mensen rond mij vind ik erg inspirerend.

Is er een object dat u graag zelf had ontworpen ?

Wel duizenden. Maar ik denk nooit dat ik iets beter zou kunnen. De designwereld is erg competitief en negatief ingesteld. Maar voor mij is de wereld groot genoeg : Korea en Dubai zijn één grote bouwwerf en op de beurs in Milaan werden een vijftienduizend prototypes voorgesteld. Waarom zou een designer dan denken dat hij dit of dat project had moeten hebben ? Doe gewoon je ding, op de manier die het best voor je werkt. Als je al een heel kleine impact hebt op de wereld, een fractie van die zes miljard mensen bereikt, dan heb je al wat verwezenlijkt, vind ik.

Welk cosmeticaproduct zou u zelf nog willen bedenken ?

Ik ben erg voor hedendaags comfort: als ik reis draag ik witte trainingspakken, geen riemen of schoenen die de metaaldetector laten afgaan. Ik heb verschillende regels om alles zo vlot mogelijk te laten verlopen. In termen van cosmetica zou dat dan een product zijn dat alles kan : een vochtinbrengende crème die onvolmaaktheden wegwerkt en een hoge UV-bescherming biedt. Maar allemaal ‘natuurlijk’. Daar ben ik erg fanatiek in : ik eet strikt biologisch, tot mijn tandpasta toe is biologisch !

www.karimrashid.com

Door Sofie Albrecht