Het huis lijkt niet meer dan een zwembad en een vergezicht. Rond de transparante kamers is een stalen geraamte gebouwd. Meer is er niet. Case Study House 22, een icoon van de levensstijl van de jaren vijftig.

Wellicht spreekt geen enkele interieurfoto meer tot de verbeelding dan die van het Case Study House 22 door Julius Shulman, in 1960. Het dramatische beeld, waarin twee vrouwen in een quasi transparante architectuur boven de verlichte straten van Los Angeles hangen, incarneert the Californian dream. Na de Tweede Wereldoorlog werd Californië een droombestemming. Tussen 1940 en 1960 groeide de bevolking van zes tot zestien miljoen. Daarenboven geloofde men in de jaren vijftig dat elke Amerikaan in vrijheid, openheid en moderniteit zou kunnen leven. Deze contemporary style werd langs allerhande kanalen gepromoot. De Levittowns en andere gigantische woonwijken rezen als paddenstoelen uit de grond. John Entenza van het magazine Arts & Architecture lanceerde in diezelfde periode het Case Study House Program waarbij zesendertig huizen gebouwd werden door enkele van Amerika’s belangrijkste modernistische architecten. Het was de bedoeling dat de woningen tegen een relatief klein budget konden worden gerealiseerd en in serie vervaardigd zouden kunnen worden. Op deze manier hoopte Entenza de moderne architectuur voor de middenklasse bereikbaar te maken. De foto’s die Shulman van de Case Study Houses nam, zijn stuk voor stuk iconen geworden van de levensstijl van de jaren vijftig.

Sprakeloos makend panorama

Sunset Boulevard ligt voor ons in het dal, Hollywood ten oosten, de stranden van Santa Monica in het westen. Bij het witte hekken van deze woning, op Laurel Canyon, kunnen we het veelbelovende panorama nog niet zien, alleen vermoeden.

Een bejaarde dame verwelkomt ons : drie volkomen vreemden, die eerder die middag telefoneerden met de vraag of ze haar huis zouden mogen bezoeken : Case Study House 22.

Van zodra we het hek voorbij zijn, staan we aan de rand van het zwembad en overvalt het panorama meteen. Onder ons ligt Los Angeles. Eindeloos uitgestrekt. Mrs Stahl, voor wie dit uitzicht al 45 jaar dagelijkse kost is, stelt zich voor als Carlotta en vertelt honderduit, alsof we elkaar al een eeuwigheid kennen. Ze vertelt dat haar kleinkinderen net het huis uit zijn. Dat ze zo’n kabaal maken. Dat ze er niet meer zo goed tegen kan. “Ze springen vanop het dak in het zwembad. Ik hou telkens mijn hart vast, maar wat wil je, hun vader en zijn broer en zus deden het ook, jaren lang, ik kan het hen nu niet meer verbieden.” Terwijl ze vertelt, bewonderen we sprakeloos dit stuk geschiedenis. Het huis lijkt niet meer dan een zwembad en een vergezicht. Rond de transparante kamers is een stalen geraamte gebouwd. Meer is er niet. Een L-vormig gebouw sluit de tuin van de straat af. Langs het zwembad liggen twee slaapkamers en een badkamer. In het kortste deel van de L-vorm bevindt zich de zitkamer en open keuken. Geen enkele muur belemmert het zicht van binnen naar buiten.

“Toen we hier kwamen wonen, verklaarden vrienden ons voor gek. We hebben wel geprobeerd om gordijnen te hangen, maar ik vond er niets aan. Bovendien woonden we hier toen alleen op deze canyon en kon niemand binnenkijken. Vandaag is dat wel enigszins veranderd.”

Zo transparant mogelijk

In de slaapkamer hangt de wereldberoemde foto. “Iedereen die hier komt, vraagt of ik dat ben op de foto. Het waren de vriendinnen van twee jonge studenten die Shulman assisteerden. Ook de meubelen die in het huis staan, werden hier speciaal voor de foto geplaatst. Dat was een van de afspraken die we met John Entenza hadden. Het was onderdeel van het Case Study House-contract. Je moest je woning beschikbaar stellen voor een fotoreportage. Daarna moest de woning enkele weken bezocht kunnen worden door het publiek. We hebben hier een ware toestroom gehad. Niemand geloofde dat een architect in staat zou zijn om op dit perceel een dergelijke woning te bouwen. Mensen durfden soms niet in de zitkamer te komen, omdat ze bang waren dat die in het ravijn zou storten.

Mijn man en ik kenden deze plek al jaren. We kwamen hier vaak naar de ondergaande zon kijken. Toen we hier op een dag samen zaten, ontmoetten we de eigenaar die bereid was ons het perceel te verkopen. We praatten met verschillende jonge architecten, maar alleen Pierre Koenig kon ons overtuigen. We wilden in een zo transparant mogelijk huis wonen. Bovendien hadden we een betrekkelijk klein budget. Koenig slaagde erin om een huis te bouwen dat aan al onze wensen voldeed.”

Ongewone concepten

Met behulp van een staalconstructie kraagt het huis een heel stuk uit over de berghelling en is de bebouwde oppervlakte een derde groter geworden. Niet alleen qua constructie, ook wat het interieur betreft, was dit een woning met nieuwe concepten. Het vrijstaande keukenblok dat deel uitmaakt van de leefruimte was op dat moment heel erg ongewoon. De Europese modernisten waren de initiators van het open plan, waarbij eetkamer en zitkamer in één ruimte ondergebracht werden. Maar de keuken, die tijdens het interbellum vooral door personeel gebruikt werd, bevond zich in een afgesloten ruimte. Pas na de Tweede Wereldoorlog kreeg de American housewife een nieuwe plaats. De moderne vrouw werd het centrum van het gezin en haar keuken speelde daarbij een vitale rol. In Stahl House is de keuken letterlijk het scharnierpunt. Hij sluit aan op de eetkamer, die enigszins visueel gescheiden is van de zitkamer, door een open haard. Via de gigantische glazen schuiframen is er een direct contact met het terras en het zwembad. Dit soort moderne keukens stond ook in de rest van de wereld symbool voor de American way of life. Denk aan het befaamde Kitchen debate tussen vice-president Richard Nixon en sovjetpremier Nikita Chroetsjev, die een publieke discussie hielden in 1959 in Moskou. Ze vergeleken de technologische kennis van beide mogendheden aan de hand van huishoudproducten : koelkasten, toasters, mixers, enz. vertegenwoordigden de levenskwaliteiten van beide naties.

Kijken naar de ondergaande zon

Nadat we het hele huis bewonderd hebben en de obligate foto hebben genomen, waarbij ikzelf en onze assistente Charlotte op dezelfde plaats gaan zitten als de dames in de befaamde Shulmanfoto, nodigt Mrs Stahl ons uit om samen met haar aan de rand van het zwembad te zitten en te wachten tot de nacht valt over Los Angeles. Ze vertelt hoe ze hier al meer dan veertig jaar elke dag naar de ondergaande zon kijkt en het zicht nog steeds niet beu is. Ze vertelt over de hete zomers, de koele winters, over haar kinderen, over haar man die vorig jaar is overleden. Net als elke grootmoeder mijmert ze over wat voorbij is. En wanneer ik af en toe iets vraag over de bijzonderheden van dit huis, haalt ze haar schouders op. “Mijn hele leven lang heb ik hier mensen op bezoek gehad die me vertelden hoe ongewoon dit huis is, hoe uniek. Ik weet eigenlijk niet goed waarover ze het hebben. Het huis is met mij meegegroeid, ik vind het heel gewoon. Die foto van Julius Schulman, dat is het echte icoon en wij hebben het geluk gehad er te mogen in leven.”

Door OWI / Foto’s Verne