De handleiding

” Door het ultraviolette licht worden muggen en vliegen aangetrokken. Op hun weg naar de lamp komen ze tegen een onder stroom staand rooster. Zo worden ze snel en pijnloos vernietigd. Ze vallen in een demonteerbaar opvangbakje aan de onderkant van het apparaat.”

Sorry. Ik heb iets met handleidingen. Fanatiek en niet consequent. Zo las ik de handleiding bij deze elektronische insectenverdelger onder mijn afdak met op de achtergrond het knisperende geluid van insecten die verkolen. Om maar te zeggen dat ik dus meestal eerst de zaken installeer, om me daarna – niet onvoldaan – op de handleiding te storten.

Anders ligt het bij de gebruiksaanwijzingen van Ikea. Voor die instructies ga ik eerst even zitten, tel de moeren en bouten na, en bestudeer aandachtig de richtlijnen. Aan het einde met een paneel en zeven moeren blijven zitten, is nooit cool. Toch is het geen faalangst, maar vooral de verbazing over hoe Zweden in enkele schetsen een kast in elkaar krijgen, die me naar het papier lokt. Zelfs in de doos van mijn schoenen vond ik een handleiding. Ik werd het schoenmerk hondstrouw. Wat niet betekent dat ik deze fijne leerwaren – volgens de regels – regelmatig een sopje geef.

De aanwezigheid van een gebruiksaanwijzing zorgt op de eerste plaats voor zekerheid en rust. Ze is er. En niemand belet je om de mogelijkheden van je aanwinst uit te proberen én de installatievoorschriften verder te negeren. Net als kinderen die de bouwplannen van hun Lego Technic ontvouwen en géén racer bouwen, maar een nijptang om de poes achterna te zitten.

Dat handleidingen niet steeds kloppen, hoeft geen verhaal. Sommige verpakkingen bevatten zelfs een gebruiksaanwijzing die bij een andere inhoud past. Of je vindt de Koreaanse versie onder in de doos. Je moet dan overleven met de tekeningen. De kracht van visuele instructies bewijzen Paul Mijksenaar en Piet Westendorp in hun boek Hier openen (uitg. Könemann). Hoe je een brik melk openknipt, uit een vliegtuig vlucht of een das knoopt. Enkele plaatjes maken woorden overbodig.

Je zou voor minder dromen van een handleiding voor het leven. Zes of wat illustraties en klaar.

Iedereen wil natuurlijk een avontuurlijk leven vol boeiende wendingen en aangename verrassingen, maar soms ben je al dat zoeken ook zo moe, grijpt het wereldnieuws je naar de keel, en wil je het gewoon op een rij gezet krijgen: dat je (1) het leven niet aan het snoer mag optillen, dat je (2) eerst de stekker uit het stopcontact moet halen voor je het schoonmaakt en dat je (3) het leven nooit onder water mag dompelen en (4) het leven altijd zo moet plaatsen dat kinderen er niet aan kunnen komen.

De zoektocht naar een eenvoudige, eenduidige leidraad maakt je vooral kwetsbaar. Je hebt oor voor semi-religieuze bezweringen of populistische slagzinnen. Sommigen dachten zelfs even dat het internet of alternatieve voeding soelaas brachten. Maar een veelheid aan waarheden zorgt evenmin voor duidelijkheid en rust. Dan maar schreeuwen om meer verkeersborden, drempels, regeltjes en blauw?

Een sterk product impliceert dat je zonder de gebruiksaanwijzing kunt: dat de onderdelen elkaar vinden, de knoppen op de juiste plaats zitten en alles zichzelf wijst… Toch krijgt iedereen in zijn jeugd een ‘handleiding’ mee, maar die blijkt, op het ogenblik dat je die nodig hebt en te voorschijn haalt, gedateerd en er ontbreken hele hoofdstukken. Daar valt, denk ik, best mee te leven. Maar toch bekruipt me onderweg de angst: blijf ik aan het einde van de rit niet zitten met een paneel en zeven moeren?

LODEWIJK DELEU