De grote rode jaren

In het Italiaanse Montalcino denkt men met een zalige glimlach terug aan 1997: een prima druivenjaar. Het bewijs vinden we nu in de brunello-glazen. En in Piëmont wacht nog een proefmarathon: daar blijft het barbera-trio scoren.

Brunello en barbera

Herwig Van Hove

Alvast klimatologisch was 1997 voor brunello (die nu op de markt komt) een supergroot jaar. De manier waarop het groeiseizoen verliep en vooral de excellente nazomer met haast geen regen en een heel vroege oogst (half september) onder een stralende hemel. In het begin van het seizoen, op 17 april, was men er niet gerust op. Een plotselinge koudegolf met temperaturen tot -4°C verraste de wijnboeren. Maar daardoor kwam een achteraf gezien heilzame uitdunning van de oogst tot stand. April, mei en juni brachten op de juiste ogenblikken weldadige, zachte regen en de knopzetting verliep zonder problemen. Onder wat zachte regen in augustus konden de druiven beginnen te rijpen zonder stress, september was onwaarschijnlijk droog en warm.

Ter vergelijking: 2001 was minder goed. Te veel regen en kou en wat goed weer in de zomer. Het jaar kreeg vier sterren, 1997 had vijf sterren.

Veel brunello is er niet: jaarlijks ongeveer vijf miljoen flessen, waarvan 64 procent naar het buitenland vertrekt, vooral Amerika, Zwitserland en Duitsland. Alles bijeen gaat het om 1450 hectare, verdeeld over 210 eigenaars. Bijna een kwart daarvan moet het stellen met minder dan één hectare. Maar aan de kassa wordt niet geklaagd: 130 miljoen euro in 2001. Het moet dan ook niet verbazen dat één hectare brunello-wijngaard (210.000 euro) tot de duurste landbouwgrond van Europa moet worden gerekend.

Brunello is een monocepage, exclusief gemaakt van sangiovese, druiven die ter plaatse gemakshalve brunello heten. Het bij wet vastgelegde maximale hectarerendement is acht ton druiven (56 hl per ha), maar het echte rendement is lager, 45 hl. De gemeente Montalcino (de volledige naam van de wijn luidt trouwens Brunello di Montalcino) ligt op veertig kilometer ten zuiden van Siena, haast de helft van de oppervlakte is ingenomen door wouden en kreupelhout waar everzwijnen grote sier maken. Amper elf procent van de oppervlakte is wijngaard, waarvan iets meer dan de helft ingeschreven in het register voor brunello.

Brunello was bekend (berucht) om zijn lange, wettelijk verplichte lagerduur op hout van wel vier jaar. Een reglement van 1998 halveerde die periode, maar net als vroeger mag hij pas na vijf jaar op de markt komen. De resterende tijd moet de wijn dus doormaken op cuve en minstens vier maanden op fles. Die lange lagertijd op hout was er vroeger de oorzaak van dat de meeste wijnen verdroogd in de tannines en met oude geurtjes van sleet in de flessen kwamen. Die tijd is (bijna) voorbij.

Honderd glazen brunello

Voor een plaatsje op de grote brunello-proeverij, een jaarlijks initiatief van het Consorzio del Vino Brunello di Montalcino, wordt wereldwijd gelobbyd. Nog nooit waren er zoveel Hongkongers. We gaan minutieus te werk. In een proefzaaltje, dat we delen met enkele Amerikaanse, Duitse en Italiaanse proevers, brengen sommeliers de wijnen blind in genummerde glazen, een flinke honderd en dat gedurende de volledige eerste dag. Uit die honderd selecteer ik er een dertigtal als onmiskenbaar positief. Die toppers neem ik de volgende dag nog eens terug, weer blind, maar natuurlijk met de kennis van de eerste positieve test: bij tien ontstaat een licht voorbehoud. De resterende zijn topwijnen in alle opzichten. Zes geef ik als beoordeling “absoluut uitzonderlijk groot” (dubbel plus). Hier komen ze dan: de geselecteerden van de eerste dag met score: “positief met licht voorbehoud” (+0), “ronduit positief” (+) of “troetelwijn” (++).

Fanti (++). Goede, sombere en gedrongen diepe kleur met een ruime en na walsen ontplooiende neus met rijp fruit in de onderbouw. De smaak is rijk en lang en toch perfect geknoopt. Alle tannines goed door fruit gedekt. Groot. ( Invoer: Licata)

Casanuova delle Cerbaie (+). Goede, sombere kleur die al wat open is en een dense neus met finesse en diepte. Aangename en evenwichtige smaak.

Campogiovanni (+0). Goede, sombere kleur, maar iets open aan de rand, een boeket van wijnachtig vriendelijk fruit. Een smaak met goede aanzet, maar iets na-ijlende tannines aan het einde.

Comunali (+0). Goede, sombere kleur met al iets ontwikkeling, fijne oude neus en een streng bittere smaak, ook aan het einde.

La Poderina (+0). Goede, frisse en dense kleur en een neus met fruit en gezond oud hout. Een smaak met iets uitschietende tannines.

Cantina di Montalcino (++). Goede sombere kleur met spanning van de lagering en een gesloten neus met veel diepte na opschudden. Gesloten smaak, streng maar evenwichtig. Grote toekomst.

Canalicchio (+). Goede open kleur met een vrij brede rand en een aangename neus met een accent op fruit. Aangename evenwichtige smaak met lengte.

Gorelli (++) (de Potazzino). Geconcentreerde en gespannen kleur en een statige gesloten neus met diepte na opschudden. Krachtige gebalde en evenwichtige smaak.

La Campana (+0). Open, zachte kleur en een ruime open neus, niet echt diep. De wijn is eigenlijk wat zwak om de tannine te dragen.

Palagetto (+0). Massieve, sombere kleur, iets open aan de rand en een gestrekte, fijne en presente neus. De smaak zet evenwichtig aan, maar eindigt met iets uitschietende tannines.

Mocali (+). Iets open kleur en een ontwikkelde fijne neus. Zeer smakelijk en goed evenwicht.

Salvioni (+). Fijne neus met openplooiende diepte en een smakelijk evenwicht met structurerende tannines.

Verbena (++). Zeer goede, sombere en diepe kleur en een even goede, fijne, oude neus. Fijne belegen smaak. Lijkt op ontwikkelde pauillac.

Tenuta Caparzo (+0). Goede kleur, wat open aan de rand en een ruime neus, evenwel zonder echte diepte. Smakelijk, voldoende evenwichtig, maar iets uitschietende tannines.

Pian dell’Orino (+). Goede kleur en een fijne neus van oude wijn. Smaak met strenge structuurtannines.

Il Poggiolo (++) (de Beato). Sombere, goede kleur en een fijne, oude neus, zeer present na opschudden. Smaak met krachtige en strenge structuurtannines. ( Invoer: Van Laeken)

Il Poggiolo (+). Goede, sombere kleur met wat open rand en een fijne neus, maar tegelijk breed. De smaak is stevig, met een goede lengte. Traditioneel. ( Invoer: Best Caviar)

La Fortuna (+). Zachte neus met finesse en zeer smakelijk evenwicht in de mond.

Tenute Silvio Nardi (++). Zeer goede, gedrongen kleur met spanning en een gesloten neus met finesse en diepte na opschudden. Nu nog wat massieve smaak, maar die zal ontwikkelen. Groot.

Vasco Sassetti (++) (de Bellavista). Zeer fijne neus, vooral na het opschudden. Smakelijk stevig in de mond met goed evenwicht.

San Carlo (+). Vrij open kleur aan de rand en een zachte gestrekte neus zonder echte diepte, maar wel smakelijk met fruit en een goed evenwicht.

Salicutti (+0). Ruime neus met fijn, oud hout en een smaak met een streng accent in de aanzet, maar wat zwak in het middengebied, zelfs iets kort.

Castello di Camigliano(++). Zeer mooie, sombere kleur met spanning van de lagering en een totaal gesloten neus, wel veel diep fruit na het opschudden. Smaak getekend door zwart fruit, krachtig en met veel potentieel.

Argiano (+). Nogal open kleur, maar een goede, oude neus met wat voorbijgaande reductie, Aangename, iets voorspelbare smaak. ( Invoer: Licata)

Siro Pacenti (+). Ruime, statige neus en een ontwikkelde fijne en krachtige smaak met streng accent. ( Invoer: Best Caviar)

Valdicava (+). Zeer goede, sombere kleur en een fijne, ruime neus, met een volkomen evenwichtige smaak. Traditioneel.

Castelgiocondo (+). Nogal discrete neus, maar volkomen evenwichtige smaak, goed zonder meer.

Barbera 2000: een zeer goede zaak

Brunello 1997 kan dan excellent zijn, maar ook barbera staat niet stil. We brengen het bericht nu al enkele jaren: nergens in Europa maakt een rode wijn zo’n kwaliteitssprong als de barbera uit Piëmont. Twintig jaar geleden nam men die nog voor afvalwijn: barbera-druiven werden aangeplant op de noorderhellingen van de heuvels, waar niets anders groeide. De wijn ervan was zo zuur dat men er noodgedwongen, door massaal ontkleuren met actieve kool, witte wijn van maakte. Nu is barberawijn, van juiste percelen en gekweekt met normale rendementen, zeer rijk gekleurd en beladen met goede tannines waardoor hij een roeping heeft om te verouderen. Daar komt nog bij dat hij zeer goed vatlagering kan hebben: de tannines verzachten en worden compact: er ontstaat een ‘moderne’ structuur.

Het oogstmoment is uiterst belangrijk. De wijnboer moet wachten op ‘smakelijke’ tannines in de schillen en de pitten en deze ‘rijping’ gebeurt maar onder direct zonlicht. Wacht hij te lang, dan komt er overrijpheid van (een confituurtoets). Oogst hij daarentegen te vroeg, dan is de bitterheid nijdig groen en de kleur te zwak. Welnu, zachtaardige (rijpe) bitterheid is veel gemakkelijker te extraheren dan de kwaadaardige groene (extraheren betekent in de gistende wijn overgaan). Door een zacht extractie-experiment met een honderdtal druiven kan men informatie krijgen over de stand van zaken op de wijngaard, wat helpt bij de kiezen van het ideale oogstmoment. De techniek van de grote bordeaux-kastelen (geperfectioneerd door YvesGlories van de Bordeauxse Universiteit) wordt nu voor barbera toegepast.

Het jaar 2000 is het vierde op rij waarbij men van een groot jaar kan spreken. Een warme tweede helft van de maand augustus, gevolgd door zonnige dagen in september, met koude nachten die voor het behoud van het aroma zo belangrijk zijn.

In grote wijnappellaties is de kwaliteit natuurlijk niet homogeen, dat is overal ter wereld zo. Neem als voorbeeld Côtes du Rhône. Die wijnzee van de Rhônevallei ten zuiden van Montélimar (40.000 hectare) wordt ‘dynamisch’ geklasseerd in kwaliteitsniveaus: de gewone Côtes du Rhône, de village-versie ervan met in zestien gevallen het recht om de dorpsnaam (bijvoorbeeld Cairanne) expliciet op het etiket te dragen, en ten slotte de tot aparte AOC uitgegroeide villages, zoals Gigondas en Vacqueyras. Er zijn dus in het AOC-gebied Côtes du Rhône vier niveaus, zodat de ‘kleinere’ kunnen opschuiven naar ‘hoger’.

Hetzelfde gebeurt nu in Italië. De Barbera d’Asti vormt samen met Barbera d’Alba en Barbera del Monferrato een trio in Piëmont. Barbera d’Asti, DOC sinds 1970, is 5000 hectare groot en is zeer uitgestrekt: 118 gemeenten in de provincie Asti en 51 gemeenten in de provincie Alessandria. Er bestaat een Superiore-versie met een halve graad alcohol meer (12 in plaats van 11,5) en met een opgelegde verouderingsduur van minstens één jaar, waarvan de helft in eiken vaten. Binnen dit productiegebied ijveren een veertigtal wijnbouwers van de streek rond het stadje Nizza sinds 1993 voor een subzone: een Barnera d’Asti Superiore met de toevoeging Nizza op het etiket. Bij dekreet van 19 oktober 2000 haalden ze hun slag thuis: de subzone Nizza is een feit. In het beginjaar 2000 omvatte de Nizza-zone nog maar 53 hectare met een opbrengst van 2185 hectoliter, een jaar later al 60 hectaren met 2800 hectoliter. De eisen zijn nog strenger dan voor de Superiore: een natuurlijk verworven alcoholgehalte van 12,5 graden, een rendement van 49 hl per ha, tegen 63 en een opgelegde verouderingsduur van minstens achttien maanden.

De Barbera d’Asti Superiore Nizza werd onlangs aan de verzamelde internationale pers voorgesteld, we vermelden enkel de beste.

Azienda Agricola La Gironda van Galandrino Susanna (cru Le Nicchie), Nizza Monferrato; Viticoltori Associati van Vinchio-Vaglio Serra, Vinchio ; Cantine Cavallotti (cru Calamandrana), Calamandrana; Carussin van Ferro Bruna (cru Ferro Carlo) , San Marzano Oliveto; Cascina La Ghersa, (cru Vignassa), Moasca; Cascina Garitina van Morino Gianluca (cru Neuvsent Nizza), Castel Boglione; Cascina La Barbatella van Emiliana Martini Sonvico (cru La Vigna dell’Angelo), Nizza Monferrato; Erede van Chiappone Armando (cru Brentura), Nizza Monferrato; La Torre van Castel Rocchero (cru La Sernia), Castel Rocchero; Michele Chiarlo (cru La Court), Calamandrana en Scrimaglio Franco e Mario (cru Acse), Nizza Monferrato .

Deze wijnen vormen de elite van Barbera d’Asti, ze zijn nu nog niet duur, maar de prijzen zullen zeker stijgen. Twee ervan worden ingevoerd: de wijnen van Michele Chiarlo door LaFerrarese in Brussel en de wijnen van Cascina La Ghersa door Best Caviar in Dilbeek. Maar de deuren van de wijnkelders staan open voor bezoekers en overal kan ‘ruim’ geproefd worden: men waant zich in de grote kastelen van Médoc in de jaren zeventig, toen men er welkom was en er altijd een glas van de nieuwe wijn uit het vat werd getapt.

Een grootse barbera-proeverij

Met een selectie van de internationale wijnpers gaan we tijdens een driedaagse proeverij door 217 blinde stalen barbera. We vermelden uiteraard alleen de beste: een strenge selectie van onberispelijke en aan te raden wijn. Men kan de lijst van de wijnbedrijven opvatten als een reiswijzer voor bezoek en degustatie. De aangeprezen wijnen zijn groot in de moderne stijl en passen buitengewoon goed aan tafel bij stevige gerechten. Ze zijn perfect gestructureerd in de tannines en vertonen een uitgesproken verouderingspotentieel van minstens vijf jaar. Daarenboven zijn ze nu nog heel goed betaalbaar. (De brochure met invoerders aanvragen: ICE in Brussel bij Martine Godefroid 02 229 14 30.)

Barbera d’Asti 2000 (42 wijnen geproefd)

Coppo te Canelli (cru Camp du Rouss); Cascina Ciovinale te Nizza Monferrato; Az. Agr. Caudrina te Nizza Monferrato (cru La Solista) en Marchesi Alfieri te San Martino Alfieri (cru La Tota).

Barbera d’Asti Superiore 2000 (45 wijnen geproefd)

Tenuta Garetto te Agliano Terme (cru Fava); Az. Agr. Stella te Costigliole d’Asti (cru Vinodel Fubine); Scrimaglio Franco e Mario te Nizza Monferrato (cru Acse); Marchesi Alfieri te San Martino Alfieri (cru Alfiera); Tenuta La Tenaglia te Serralunga di Crea (cru GiorgioTenaglia) en Dezzani F.lli te Terzo d’Acqui (cru Scaglioni).

Barbera d’Asti 1999 (11 wijnen geproefd)

Coppo te Canelli (cru Pomorosso).

Barbera d’Asti Superiore 1999 (45 wijnen geproefd)

Az. Agr. Scagliola te Calosso (cru Sansi Selezione); Az. Agr. Villa Fiorita te Castello di Annone (cru Il Giorgione); Chiarlo Michele te Castelnuovo Calcea (cru La Court); Boeri Alfonso te Castigliole d’Asti (cru Porlapa); Cantina Soc. Terre astesane te Mombercelli; Guasti Clementi te Nizza Monferrato (cru Barcarato); Tenuta del Arbiola te San Marzano Oliveto, (cru Romilda) en Francomondo di Mondo te San Marzano Oliveto (cru Vigna delle Rose).

Barbera del Monferrato en Superiore (16 wijnen geproefd)

Accornero Giulio te Vignale Monferrato (cru Giulin van 2000 en cru Bricco Battista van 1999).

Barbera d’Alba 2000 en Superiore 2000 (33 wijnen geproefd)

La Contea te Alba (cru Caplin); Gigi Rosso te Alba (cru Sori Rocca Giovino); Damilano te Barolo; Vietti te Castiglione Falletto (cru Scarrone Vigna Vecchia) en La Spinetta te Neive (cru Gallina).

Voor Superiore: Cascina Chicco te Castellinaldo (cru Bric Loira).

Barbera d’Alba 1999 en Superiore 1999 (25 wijnen geproefd)

Correggia Matteo te Canale (cru Marun); Molino Mauro te La Morra (cru Vigna Gattere); Tenuta di Arnulfo Costa te Monforte d’Alba (cru Campo del Gatto); Alessandria Gianfranco te Monforte d’Alba,(cru Vittoria).

Superiore: Scarzello Giorgio te Barolo en Ca’ Rossa de Ferrio te Canale (cru Mulassa).

Info over brunello: www.consorziobrunellodimontalcino.it

116

De brunello-wijngaarden behoren tot de duurste landbouwgrond van Europa. Eén hectare kost algauw 210.000 euro.

120

Nergens in Europa maakt een rode wijn zo’n kwaliteitssprong

als de barbera uit Piëmont.