DE BORST GEFLEST ?

Borst of fles, het eerste dilemma waar pas bevallen moeders mee kampen. Wie uiteindelijk voor de fles kiest, wordt vaak stilzwijgend met de vinger nagewezen. Door fanatieke moedermelkaanhangers. Hebben ze gelijk ? Of wordt het belang van borstvoeding fel overdreven ? Moeders vertellen, deskundigen getuigen.

Mijn oudste zoon werd zes weken voor de uitge- rekende datum geboren. Halsoverkop en kwetsbaarder dan verwacht. Meteen de couveuse in en zo snel mogelijk aansterken was de boodschap. Ik twijfelde geen seconde : mijn zoon ging aan de borst. Ook ik had tijdens mijn zwangerschap het net doorspit. Honderden sites confronteerden me met nog veel meer redenen om de borst te geven. Ik had geen keuze. Dus werd hij vlak na de geboorte aan de borst gelegd. Samen met de verpleegster van dienst probeerde ik mijn grote tepel in dat kleine mondje te wringen. Een uur lang. Zoonlief werd steeds gefrustreerder, bleef maar happen, zonder enig resultaat. En ik was kapot. Uiteindelijk vielen we allebei uitgeput in slaap. Om het enkele uren later opnieuw te proberen. Maar ook dan zei mijn borst hem niets.

En toch was ophouden geen optie. Niet voor mij en al zeker niet voor het verplegend personeel. “Volhouden !”, porde de verpleegster me aan. Waarop ze de couveusekamer verliet en ik verward en met een hongerig kind achterbleef. Bij poging tien greep diezelfde verpleegster mijn borst alsof het om een hamburger ging. Ik sprong omhoog en schreeuwde het uit. “Je zoon heeft honger, we moeten kordaat handelen”, reageerde ze. Waarop mijn linkerborst enkele druppels produceerde.

Mijn zoon kreeg tussen de vergeefse borstvoedingspogingen door extra melk uit een flesje. Hij genoot in de armen van de verpleegster terwijl ik een gevecht leverde met de afkolfmachine. Want zo zou de melkproductie misschien iets sneller op gang komen, zeiden ze. Niet dus. “Mama zijn is super”, vertelde een vriendin me toen ik nog zwanger was. “En toch stuit je van dag één op leugens.” Ik snapte toen niet wat ze bedoelde. Maar na de geboorte van mijn oudste des te meer. Alleen ’s ochtends misselijk ? Ik was het de hele dag. Na drie maanden zwanger zijn begint het pure genot ? Ik heb me tot de laatste dag moe gevoeld. Een natuurlijke geboorte is de mooiste ? Voor mij voelde het eerder als een sinaasappel die je door je neusgat moet krijgen. En borstvoeding is zo mooi en intiem ? Ik had van dag één pijn, mijn zoon was één brok boosheid en frustratie. Hij haatte mijn borsten, dat was duidelijk.

Al snel was ik de hele dag met mijn borsten bezig. Het werd een obsessie. En uiteindelijk één grote teleurstelling. “Misschien probeer je niet hard genoeg”, zei een vriendin. Ik kon haar wel wurgen. “Neem je wel genoeg rust ?”, vroeg een andere. Hoe doe je dat, rust nemen, met een pasgeboren baby in huis ? Met pijn in het hart en een gigantisch schuldgevoel stopte ik uiteindelijk na drie weken verwoede borstpogingen. Zoonlief ging aan de fles en de rust keerde in huis terug. “Misschien is hij wel te klein om goed te zuigen”, gaf de kinderarts uiteindelijk toe. Einde borstverhaal.

Totdat ik drie jaar later weer zwanger bleek te zijn. De borst of de fles, ik twijfelde sterk. Maar toen mijn tweede netjes op tijd kwam en een stuk sterker bleek te zijn, wilde ik het nog een kans geven. Maar ook hij vond die borsten maar niets. En ik kampte vier dagen na mijn bevalling al met pijnlijke tepelkloven en een beginnende borstontsteking. Dus werd het boek der borstvoeding opnieuw gesloten. Ik had er helemaal genoeg van. Dit nooit meer. Wat als een voornemen uit pure moederliefde begon, werd één grote nachtmerrie.

BREAST IS BEST ?

Na een snel rondje onder vriendinnen en kennissen ben ik duidelijk niet de enige moeder met negatieve borstvoedingservaringen. Ze begonnen er allemaal met de beste bedoelingen mee. Zo ook Nathalie (34) : “Ik volgde voor mijn bevalling een infoavond over borstvoeding. ‘Blijven volhouden ! Borstvoeding blijft de beste voeding voor je kind !’ was de boodschap. Op weg naar huis was ik overtuigd : mijn dochtertje krijgt borstvoeding ! En toen werd Manon geboren met een keizersnede. De borstvoeding kwam heel slecht op gang. En al snel ging het van kwaad naar erger. Manon dronk uiteindelijk weinig tot niets. En ikzelf had omwille van een ontsteking veel pijn in mijn linkerborst. Ik schreeuwde het uit. Maar de verpleging in het moederhuis bleef me aanmoedigen. ‘Het gaat vanzelf wel beter, gewoon even geduld.’ Op den duur was ik bang voor elk voedingsmoment dat er aankwam.”

“Uiteindelijk hield ik het een maand vol. Totdat mijn man op een avond thuiskwam en ik huilend in de zetel zat met Manon aan mijn borst. Ook zij was helemaal over haar toeren. Mijn man reed zonder me iets te zeggen naar de dichtstbijzijnde apotheek en kocht er een pak flesvoeding. Met tranen in de ogen gaf ik Manon die avond haar eerste fles. Er nog steeds van overtuigd dat ik haar tekort deed. ‘Deze onzin moet nu maar eens ophouden’, probeerde mijn man me te overtuigen. Hij kon het niet langer meer aanzien. Na enkele dagen begon ik eindelijk wat te ontspannen en te genieten van het moederschap. Ook al bleef dat schuldgevoel nog lange tijd sluimeren. We zijn nu een jaar verder. Manon blaakt van gezondheid. Ik liet me gek maken door fanatieke borstvoedingsaanhangers om me heen, durfde niet zelf te beslissen waar mijn eigen grenzen lagen. Dom, besef ik nu.”

Ook Nathalie was ervan overtuigd dat borstvoeding haar dochter zou beschermen tegen allerlei aandoeningen. Want daar word je steeds weer op gewezen. Via het internet, in de wachtkamer van de dokter, door vriendinnen… Borstvoeding is goed voor het immuunsysteem, de groei van de hersenen en het zenuwstelstel van je baby. Het beschermt je kind tegen infecties en allergieën. Het vermindert de kans op wiegendood. Een moeder die borstvoeding geeft, loopt minder risico op borstkanker. Heb je een dochter die aan de borst drinkt, dan heeft ook zij later minder kans op borstkanker. Kinderen die borstvoeding hebben gekregen zijn minder vatbaar voor diabetes en obesitas. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Onverantwoord als je als moeder niet voor die borst kiest, is vaak de impliciete boodschap.

BORSTVOEDING ALS NORM, FLESVOEDING ALS ALTERNATIEF

Voor heel wat moeders is borstvoeding bijgevolg geen keuze meer. Het is een heilige plicht. Het échte toegangskaartje tot de club der moeders is borstvoeding. Momenteel krijgt driekwart van de pasgeborenen borstvoeding. Een maand na de geboorte is dat aandeel gezakt tot iets minder dan de helft. Na een half jaar blijven ze nog met slechts achttien procent over. Niets voor mij, zeggen de afhakende moeders vaak. Maar ligt dit echt alleen maar aan hen ? Of speelt ook de maatschappij die weinig tot geen rekening houdt met het leven van een moeder vandaag de dag daar ook een duidelijke rol in ? Borstvoeding vraagt namelijk tijd. Een baby wordt zo’n zeven keer per dag en twee keer ’s nachts gevoed. Een voeding duurt gemiddeld een half uur. Samen staat dit voor een halve werkdag. Bovendien wordt aangeraden om dit zes maanden vol te houden. Pas dan heeft je kind er alle voordelen uit gehaald die aan borstvoeding verbonden zijn. Wat als je na drie maanden weer aan de slag wilt ? Dan kolf je toch, houden moedermelkvoorstanders vol. Maar welke werkgever vindt het fijn als je dagelijks enkele keren moet pauzeren om in alle rust die borsten weer aan het werk te krijgen ?

Ook dokter Stevens beaamt dit. Zij is kinderarts en lactatiekundige aan het Paola Kinderziekenhuis in Antwerpen en het Universitair Ziekenhuis Brussel, en begeleidt moeders bij het geven van borstvoeding nadat ze de kraamafdeling verlaten. Greet Stevens : “In de Scandinavische landen mag een moeder een jaar thuisblijven. Geen wonder dat borstvoeding daar een veel hogere score en slaagkans haalt. Moeders hebben er de ruimte om in alle rust de borstvoeding te doen slagen.”

“Hier gaat het vaak al van in het ziekenhuis fout. Omdat de begeleiding te wensen overlaat bijvoorbeeld. Het verplegend personeel heeft omwille van een personeelstekort te weinig tijd om zich bezig te houden met moeders die hulp nodig hebben bij de borstvoeding. Bovendien is er bijscholing nodig. Het begeleiden van borstvoeding is een vak apart. Heel wat ziekenhuizen streven nu naar het label ‘babyvriendelijk ziekenhuis’. Als ze dit label willen halen, moeten ze voldoen aan verschillende criteria. Zo moet onder andere 75 procent van de boorlingen borstvoeding krijgen als ze naar huis gaan. Een initiatief van de Wereldgezondheidsorganisatie om de gezondheid van zowel moeder als kind te promoten. En voor de meeste ziekenhuizen vooral een kwestie van prestige. Net daarom investeren steeds meer ziekenhuizen in bijscholing op dat vlak.”

“Tot slot is ook de situatie waarin de pas bevallen moeder zich bevindt niet altijd bevorderlijk om te slagen in het geven van de borst. Ook een baby moet leren om te drinken aan die borst. Vandaar dat het belangrijk is om je kind zo vaak mogelijk aan te leggen. En dat is moeilijk als je kamer vol bezoek zit. Een moeder zou de eerste dagen na de bevalling zoveel mogelijk huidcontact met haar baby moeten hebben en dus zo vaak mogelijk bloot met de baby op de huid liggen. Het kindje zal dan vanzelf die tepel wel zoeken en vinden. Maar wie ligt er graag met de borsten bloot als de ouders, grootouders, ooms en tantes eromheen zitten ?”

En toch is Greet Stevens een absolute voorstander van borstvoeding. Ze windt er geen doekjes om. Borstvoeding is de norm, kunstvoeding een alternatief voor als het echt niet anders kan. “De vraag wordt meteen na de bevalling gesteld : ‘Wat kies je, de borst of de fles ?’ Dan gaat het al fout. Die keuze zou niet gemaakt moeten worden. Als je gezond bent en alles gaat goed met de baby, dan is borstvoeding een natuurlijk vervolg op de zwangerschap. De immuniteit van een kind is tot twee jaar onrijp. Moedermelk verhoogt die immuniteit. Waarom zou je dat je kind dan niet geven ? Ik snap niet dat moeders daarover twijfelen. Dit is de evidentie zelve. En toch geven zoveel moeders het gewoon geen kans. Wij moeten heel erg opboksen tegen de kunstvoedingsfirma’s. Ze beweren dat hun voeding in alles vergelijkbaar is met borstvoeding. Dat is niet zo. Als arts moet je je patiënten de juiste info geven. We zeggen toch ook dat je beter niet rookt ? Is er dan sprake van indoctrinatie ? Ik denk het niet. Dan hoor ik termen als ‘borstvoedingsmaffia’ en ‘fanatieke moedermelkaanhangers’. Wat een onzin. We willen gewoon correct informeren. Zodat moeders een weloverwogen keuze maken en daarin zo goed mogelijk begeleid worden. Ik kan begrijpen dat borstvoeding kan mislopen. Maar ik merk wel dat sommige moeders heel ver gaan en ondanks bloedende tepels en ontstekingen toch die borst verder willen geven, en andere moeders sneller stoppen. Of er soms niet eens mee beginnen. Geduld, dat is regel één om borstvoeding te doen slagen. In het begin zal het maar om enkele druppels gaan. Het heeft tijd nodig. En doorzettingskracht. Ook borstvoeding gaat zelden zomaar vanzelf.”

ZOONLIEF AAN DE ENE BORST, DOCHTER AAN DE ANDERE

Nel Creve is moeder van Mauro (2,5 jaar) en Ada Luz (8 maanden). Ook zij twijfelde geen seconde toen haar oudste zoontje geboren werd. “De natuur heeft geregeld dat ik mijn kind kon voeden, waarom zou ik daar dan tegenin gaan ?”, vertelt ze. Ook dochter Ada Luz kreeg meteen de borst. Meer nog, Mauro en Ada Luz drinken nog allebei moedermelk. En het liefste tegelijkertijd. Zoonlief aan de ene borst, dochter aan de andere. Nel Creve : “Ik herinner me nog dat ik van dag één sterk gemotiveerd was. En ja, ik hield rekening met eventuele moeilijkheden maar ik was vastberaden om die te overwinnen. Zo had ik in het begin last van tepelkloven. Met de hulp van de vroedvrouw leerde ik Mauro anders aan te leggen en toen ging het veel beter. Maar stoppen was geen optie. Mauro was bovendien een verzotte drinker. Hij genoot. En ook mijn partner Tim stond er helemaal achter. Voor ons was borstvoeding een voortzetting van het normale proces. Ik wilde mijn kinderen sowieso tijdens hun eerste zes levensmaanden moedermelk geven. Wat daarna gebeurde, vond ik minder belangrijk. Ik had ergens gelezen dat een kind tot na vier jaar borstvoeding kan drinken als je het zijn gang laat gaan. Maar ik had nooit verwacht dat Mauro zo lang zou willen drinken. Hij geniet er echt van. Ook nu Ada erbij gekomen is. Hij weet dat zij eerst mag en dat hij dan de eerste borst krijgt als zij aan de tweede begint. Dat is ons moment samen. Met z’n drieën even tot rust komen. Ik zie dit als een meerwaarde. Maar beslist Mauro morgen dat hij er genoeg van heeft, dan is dat helemaal oké voor mij. En doet Ada hetzelfde, dan is dat echt geen drama. Zolang ze die eerste zes maanden maar exclusief moedermelk dronken. Want net in die periode versterk je hun immuniteit. Dankzij borstvoeding zijn ze minder vatbaar voor allergieën en luchtweginfecties. Bovendien vermindert ook mijn kans op borstkanker. Ook dat zie ik als een cadeautje van de natuur.”

“En ja, ook ik denk soms : kon Tim maar die borst eens geven. Borstvoeding put uit. De kinderen zuigen niet alleen melk maar ook energie uit mijn lichaam. Bovendien vind ik dat afkolven als ik voor mijn werk op de baan ben soms een gedoe. Alles heeft zijn keerzijde, ook borstvoeding. Maar dan nog wegen de voordelen veel meer door. Ik heb heel bewust voor kinderen gekozen. Ik vind dat ik dit als moeder er ook moet bijnemen. Het hoort erbij. En natuurlijk heb ik begrip voor vrouwen die voor kunstvoeding kiezen. Iedereen heeft recht op eigen keuzes. Wie de fles geeft, is geen mindere moeder. Maar in ons plaatje paste dit niet. En wat anderen denken als ze mijn zoon van bijna drie aan de borst zien hangen, daar trek ik me niets van aan. Dit is onze keuze. Niemand heeft het recht om zich hierin te moeien. Net zoals wij het recht niet hebben om moeders die flesvoeding geven te veroordelen.”

BORSTVOEDING ALS GELOOF : VEEL EMOTIE, WEINIG BEWIJS

Bestaat er dan zoiets als de ‘borstvoedingsmaffia’ ? Nel Creve : “Als de borstvoedingsmaffia al bestaat, denk ik dat we die maffiosi vooral in eigen kringen vinden. Onderzoek wees uit dat borstvoeding sociaal bepaald is. Hoger opgeleide moeders geven blijkbaar meer en langer borstvoeding. Misschien omdat ze gemakkelijker aan de juiste informatie geraken ? Als al je vrienden kiezen voor borstvoeding, dan is de druk groot om dit ook te doen. We zijn nu eenmaal kuddedieren en apen gemakkelijk na. Die sociale druk is er zeker, daar twijfel ik niet aan. Je moet al erg stevig in je schoenen staan om tegen die stroom in te gaan.”

Maar er is meer. Zo wordt op de site borstvoeding.com de kunstvoedingsindustrie letterlijk een ‘wolf in schaapskleren’ genoemd. De strijd tussen het flesvoedingskamp en de borstvoedingsaanhangers is levendiger dan ooit. En uit alles blijkt dat in de felle discussie tussen ‘gelovigen’ en ‘niet-gelovigen’ er één groep is die aan het kortste eind trekt : de moeders die er niet in slagen om borstvoeding te geven. Tenminste, zo ziet professor Sauer het. Hij is hoogleraar kindergeneeskunde aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Pieter Sauer : “Die moeders kampen met een gigantisch schuldgevoel. Een gevoel dat de groep die-hard believers hen maar blijft aanpraten. Die willen maar één visie horen en interpreteren onderzoek zo dat het hen het beste uitkomt. Moeders die weloverwogen voor kunstvoeding kiezen, worden veroordeeld. Een degelijke wetenschappelijke discussie is met deze mensen onmogelijk. Ze willen geen enkel artikel lezen waar niet uitkomt dat moedermelk beter is. Want dan klopt volgens hen het onderzoek niet. En als ik dan zeg dat het onderzoek dat wel effecten aantoont evenmin klopt, ben ik vrouw-onvriendelijk en moedermelkvijandig. We moeten gewoon eerlijk zijn over de feiten.”

Volgens Sauer moeten we het wetenschappelijk onderzoek waaruit zou blijken dat borstvoeding beter is met flink wat korrels zout nemen. Pieter Sauer : “In elk onderzoek worden kinderen die kunstvoeding krijgen vergeleken met kinderen van wie de moeders voor borstvoeding kiezen. Elk goed wetenschappelijk onderzoek is gebaseerd op het ‘randomiseren’ : het lot dat bepaalt wie middel A en middel B krijgt. Bij borstvoeding is dat niet mogelijk. Want we kunnen niet tegen de ene moeder zeggen : jij moet de borst geven, en tegen de andere moeder : jij mag dat niet. In diezelfde context moeten we er zeker ook rekening mee houden dat moeders die voor de fles kiezen vaak een andere culturele en sociaaleconomische achtergrond hebben dan moeders die de borst geven. Zo zijn zowel in Nederland als in België de moeders die borstvoeding geven gemiddeld wat ouder en hoger opgeleid. We weten dat IQ in hoge mate een erfelijkheidskwestie is. Wat dan met de bewering dat kinderen die moedermelk hebben gekregen hoger scoren op intelligentieniveau ? Ligt dit daadwerkelijk aan de melk zelf of aan de slimme genen die ze van hun moeder erven ? Nog andere verstorende factoren maken het onderzoek niet betrouwbaar. Zo zouden kinderen van borstvoedende moeders minder kans hebben op overgewicht. Maar bij obesitas spelen vooral genetische en omgevingsfactoren een erg belangrijke rol en heeft de sociaaleconomische situatie van de ouders een grote invloed. Borstvoeding is een soort van geloof geworden. Veel emotie en weinig bewijs.”

Heel wat pro-borstvoedingsinstanties lopen blindelings achter de onderzoeksresultaten van de Wereldgezondheidsorganisatie aan, vindt Sauer. “Maar we moeten een onderscheid blijven maken tussen een ontwikkelingsland en landen als België of Nederland. Natuurlijk is borstvoeding voor een moeder in Afrika de beste keuze. Het water is er vervuild en de flesvoeding is van slechte kwaliteit. Maar België is Afrika niet. De samenstelling van flesvoeding is in ontwikkelde landen zoveel beter dan jaren geleden en echt wel vergelijkbaar met borstvoeding. Bovendien is er een extreme tendens naar alles wat groen en natuurlijk is. En daar hoort borstvoeding ook bij. Groen en natuurlijk zouden zoveel beter zijn. Maar ook daar is op heel wat gebieden geen enkel bewijs voor. Borstvoeding is geen wetenschappelijk bewezen wondermiddel. Het beschermend effect van borstvoeding is op z’n best zo’n 1 procent. Om maar te zeggen hoe zwak de bewijzen zijn dat borstvoeding zoveel beter is. Zo zwak dat vrouwen die de borst niet geven zich echt wel ten onrechte schuldig en slecht voelen. Door hun beslissing zou hun kind gemakkelijker ziek worden en meer kans hebben op een stoornis in de ontwikkeling. Als wetenschapper vind ik dit verschrikkelijk. Borstvoeding is prachtig, dat zal ik nooit ontkennen. Maar als je het niet wilt of kunt geven, dan is er dankzij uitstekend uitgebalanceerde flesvoeding weinig tot niets aan de hand.”

DOOR BARBARA CLAEYS

Borstvoeding ? Nooit meer. Wat als een voornemen uit pure moederliefde begon, werd één grote nachtmerrie

Dokter Stevens : “In Scandinavië mag een moeder een jaar thuisblijven. Geen wonder dat borstvoeding er veel beter scoort”

Nel Creve : “De natuur heeft geregeld dat ik mijn kind kon voeden, waarom zou ik daar dan tegenin gaan ?”

Dokter Sauer : “Onderzoek waaruit blijkt dat borst-voeding beter is, moeten we met een flinke korrel zout nemen”