Als ambacht kunst is

Als er in Nederland en Engeland een markt voor is, dan bij ons ook, dacht Johan Valcke van Design Vlaanderen. Moedig trok hij aan de kar voor Artifact, de eerste Brugse kunstambachtenbeurs. Is ‘het ambacht’ zijn kneuterig imago kwijt ?

Artifact, van vrijdag 18 tot maandag 21

november in de Belfort hallen, Grote Markt Brugge. Open elke dag van 10 u. tot 18 u., tickets kosten 5 euro en 3 euro voor

studenten en senioren, www.artifact.be, 02 227 49 02.

Niet alle pottenbakkers of glasbewerkers zijn kunstenaars”, zegt Johan Valcke, directeur van Design Vlaanderen. “Maar sommigen overstijgen hun ambachtelijke niveau en maken onversneden moderne kunst.” Pia Burrick bijvoorbeeld, die hedendaagse glas-in-lood-installaties vervaardigt. “Mijn techniek is elfde-eeuws”, zegt ze. “Glas snijden kan veel gemakkelijker met een laser, maar ik doe het nog manueel. Dat gevecht met de materie boeit me.” Tjok Dessauvage boetseert uit aarde en klei gestileerde potvormen. “Hoe mijn materialen reageren op het bakproces, is moeilijk te voorspellen. Soms zoek ik wekenlang naar de juiste kleur, textuur of glans.”

Behalve deze twee staan op Artifact nog een hele rist kunstenaars die ‘ouderwets’ met textiel, edelmetaal, hout, klei, leder, papier, steen of glas aan de slag gaan. “Enkel kunst met een visie of een verhaal komt in aanmerking”, aldus Valcke. “Verwacht dus geen folkloristische ambachtenkraampjes, maar een beurs waar de werken volledig tot hun recht komen. Bewust kiezen we niet voor kille expohallen, maar voor de hallen van het Brugse Belfort,” zegt hij. “Daar werden in de Middeleeuwen ook ambachtelijke producten aan de man gebracht.”

Nogal wat gerenommeerde namen uit binnen- en buitenland staan op de allereerste Artifact. Toch is de kans klein dat u spontaan een paar bekende ceramisten, glasblazers, textielkunstenaars of edelsmeden kunt opnoemen. Dat u hun werk in een Belgische galerie hebt zien staan, is haast onmogelijk. En vermoedelijk zijn uw kennissen die een kunstambachtenopleiding volgen op een hand te tellen. “Het circuit is klein en veel minder populair dan design”, zegt Johan Valcke. “Overal in de grote steden openen designwinkels, maar naar een ceramiek-, juweel- of glasatelier moet je zoeken met een vergrootglas. En dat zal er in de toekomst niet beter op worden, want onze ambachtsscholen lopen stilaan leeg.”

Big in Japan

“Toch is er bijzonder veel Belgisch talent dat niet aan de bak komt”, beweert Tjok Dessauvage. Als gevierd ceramist in binnen- en vooral buitenland, is hij een van de enkele Vlaamse ambachtskunstenaars die van hun job kunnen leven. Zijn potten maken indruk in Groot-Brittannië en staan letterlijk van hier tot in Tokio in galeries. Hoewel hij tot de absolute wereldtop behoort, is hij enkel bekend in het kleine ceramiekmilieu. “Overal in de wereld verkoop ik potvormen en win ik prijzen, maar daar kraait geen haan naar in België”, zegt hij. “Als Luc Tuymans in Londen tentoonstelt of daar een schilderij verkoopt, staan de gazetten vol.” Niet dat Tjok er wakker van ligt. “Een Bekende Vlaming ben ik niet”, zegt hij, “maar misschien wel een Belangrijke Vlaming.”

Toch is zijn noodkreet niet mis te verstaan : in België krijgen ambachtskunstenaars geen erkenning of overheidssteun, ze zijn aangewezen op de buitenlandse markt of op een bijberoep. Pia Burrick koos noodgedwongen voor dat laatste. Ze geeft les en maakt commercieel glaswerk op bestelling. “Daar heb ik geen problemen mee,” zegt ze, “zolang ik daarnaast nog mijn eigen ding kan doen.”

Overal in Europa floreert de ambachtskunst, behalve in België. “In Groot-Brittannië zijn er tal van prestigieuze beurzen met een koopkrachtig publiek, waar je als exposant niet zomaar binnenraakt”, zegt Tjok Dessauvage. Ook Nederland heeft een bloeiende scène, met een galeriecircuit, grote tentoonstellingen en gespecialiseerde tijdschriften. “In België ontbreekt dat allemaal”, zegt Johan Valcke. “Net daarom is Artifact best een baanbrekend, maar risicovol initiatief. Design Vlaanderen zet er de schouders onder en draagt samen met de stad Brugge ook de financiële risico’s.”

Uniek handwerk

Valcke gelooft in het project, omdat volgens hem mensen steeds meer op zoek gaan naar authenticiteit. “In deze wereld zijn we omringd door virtuele en elektronische toestellen, en dat maakt ons machteloos”, zegt hij. “Vroeger kon je bij autopech gemakkelijk zelf iets herstellen onder de motorkap. Nu zitten wagens vol hightechsnufjes waar we niks van kennen. Als reactie hierop grijpen mensen terug naar ambachtelijke producten. Die zijn veel echter en herkenbaarder en je krijgt er het gevoel bij dat je ze zelf ook zou kunnen maken.”

Rianne de Witte, een textielontwerpster van wie werk op Artifact en de bijbehorende affiche te zien is, voelt ook in Nederland een grote vraag naar authentieke, duurzame spullen. “In de massaproductie is er almaar minder kwaliteit en duurzaamheid”, zegt ze. Volgens haar heeft de ambachtskunst een toekomst, omdat het unieke producten zijn die met passie gemaakt worden. “Maar of de mensen ze even passioneel zullen kopen op Artifact, zullen we eind november zien.”

+

Door Thijs Demeulemeester