‘Vrouwen met een mening zijn geen modeverschijnsel’: hoe modellen rolmodellen werden

Tijdens de modeweken van 2016 zag je in Parijs protesterende modellen op de catwalk van Chanel. Maar is het activisme meer dan een trend? © Getty Images
Anke Wauters
Anke Wauters Journaliste Knack Focus en Knack Weekend

In dit tijdperk van globaal protest onder een nieuwe feministische golf is het niet langer genoeg dat topmodellen anoniem over de catwalk schrijden. Modellen hebben een mening, modellen zijn rolmodellen geworden.

‘Nee, mademoiselle, praat niet met de meisjes, ze bestaan niet.’ De woorden komen van Paul Poiret, Frans modeontwerper en grootste rivaal van Coco Chanel. Tijdens een interview, omringd door modellen, tikte hij een journalist op de vingers: de modellen zijn bijzaak, ze zijn niet echt aanwezig. Voor die tijd was dat normaal. Modellen die in de late negentiende eeuw kledij toonden, werden niet toegestaan om te praten of zelfs om oogcontact te maken. De sociale theoreticus Nick Lee omschreef de rol van ‘mannequin’ als dubbelzinnig, verwijzend naar zowel de levenloze dummies als de modellen zelf, die geen teken van leven mochten geven. Individualiteit en persoonlijkheid waren een zaak van de ontwerpers.

In dit tijdperk van globaal protest onder een nieuwe feministische golf, is het niet langer genoeg dat modellen anoniem over de catwalk schrijden. Ze moeten activisten zijn.

Flashforward naar de modeweken in Parijs in 2016. Chanel-baas Karl Lagerfeld laat voor zijn show in het Grand Palais een Parijse boulevard nabouwen in bordkarton. Modellen met megafoons en persiflerende pancarten – Free Freedom! Make Fashion, Not War! History is her story! – trokken die namaakstraat op, gehuld in zijn ontwerpen en aangevoerd door topmodel Cara Delevigne. Lagerfeld ging daarmee in op een trend: in dit tijdperk van globaal protest onder een nieuwe feministische golf, is het niet langer genoeg dat modellen anoniem over de catwalk schrijden. Modellen moeten een standpunt innemen. Ze moeten open brieven schrijven. Ze moeten hun Instagramfoto’s voorzien van de juiste hashtags. Ze moeten, met andere woorden, activisten zijn.

Topmodel Naomi Campbell kantte zich in de jaren 1990 al radicaal tegen bont.
Topmodel Naomi Campbell kantte zich in de jaren 1990 al radicaal tegen bont.© Reuters

Het begon in 2013. Voormalig model en activist Bethan Hardison verzond een aantal gepeperde brieven naar grote modehuizen in Parijs, New York, Londen en Milaan. Hardison vermeldde elke modeontwerper die de ‘racistische daad’ had begaan van geen modellen van kleur te casten: ‘Of het nu de beslissing van de ontwerper, stylist of castingdirector is, het gaat over het principe: enkele witte modellen kiezen, toont van weinig respect voor de moderne samenleving.’ In een TED Talk legde Victoria’s Secret-model Cameron Russel later het gebrek aan diversiteit in de modeindustrie verder bloot: ‘Ik sta op dit podium omdat ik een mooie blanke vrouw ben. In mijn industrie noemen we dat een ‘sexy vrouw’. Ik won een genetische loterij, het is mijn erfdeel. Als je je afvraagt wat het erfdeel is: de laatste eeuwen hebben we schoonheid niet alleen gedefineerd als gezond, jeugdig, symmetrisch, maar ook als grote, magere figuren met witte huid. Het is een erfenis waar ik geld aan verdien.’

Carrièreboost

Als Hardison en Russell een vergelijkbare verklaring hadden gemaakt backstage op een modeshow, waar modellen buigen naar de wil van ontwerpers en styilisten, hadden ze vandaag waarschijnlijk geen job meer gehad. In de plaats daarvan werden ze razend populair. De brieven van Hardison zijn talloze keren gedeeld. De video van Russel werd meer dan 17 miljoen keer bekeken, en haar persoonlijke website is toegewijd aan het inspireren van andere modelen om ook activist te worden.

Als modellen een gefantaseerd ideaal van vrouwen vertegenwoordigen, vertellen ze vandaag dat vrouwen gezien en vooral gehoord moeten worden.

Natuurlijk, dit is niet de eerste keer dat modellen een standpunt hebben ingenomen. In de jaren 1990 kantten Naomi Campbell en Cindy Crawford zich radicaal tegen bont. Zij waren echter de uitzondering en bovendien heel beroemd, dus hun uitspraken waren risicoloos. Tegenwoordig is zo’n openlijk modellenverzet juist een garantie op een carrièreboost. Je zou zelfs zo ver kunnen gaan en stellen dat de opkomst van sociaal bewuste modellen het politieke klimaat weerspiegelt: als modellen een gefantaseerd ideaal van vrouwen vertegenwoordigen, vertellen ze vandaag dat vrouwen gezien en vooral gehoord moeten worden. Het is bovendien ook logisch dat een uitgesproken mening in 2017 loont voor modellen: een pittig Instagrambijschrift levert al snel gratis media-aandacht op.

Vandaag is activisme van modellen de norm. Hot topic, gezien het vakgebied, is bodyshaming. Toen de Britse Charli Howard ontslagen werd door haar agentschap omdat ze te dik zou zijn, schreef ze die frustraties van zich af: ‘Ik laat me niet langer de les spellen over alles wat er mis is met mijn looks en wat ik allemaal moet veranderen vooraleer ik ‘mooi’ genoeg ben. Ik weiger me iedere dag opnieuw te schamen dat ik niet kan voldoen aan jullie belachelijke eisen. Hoe meer jullie ons dwingen om dun te zijn en gewicht te verliezen, hoe meer de designers kleren maken die aangepast zijn aan deze maten en hoe meer jonge meisjes ziek worden gemaakt. Dit is een beeld dat ik niet langer wil representeren. In het geval dat jullie het nog niet doorhadden: ik ben een vrouw, ik ben een mens. Ik kan niet op miraculeuze wijze mijn heupbeenderen afzagen, om zo te passen in sample sizes en te voldoen aan jullie voorschriften.’

'Meer en meer meisjes in de business zijn zich bewust van de draagwijdte van hun stem, ze beseffen dat ze meer kunnen zijn dan alleen maar mooi', vertelt Ashely Graham.
‘Meer en meer meisjes in de business zijn zich bewust van de draagwijdte van hun stem, ze beseffen dat ze meer kunnen zijn dan alleen maar mooi’, vertelt Ashely Graham.© GF Marina Rinaldi

Maar het activisme van modellen gaat verder dan een gebrek aan maatdiversiteit in de modesector. Zo komt Belgisch topmodel Hanne Gaby Odiele op voor de rechten van mensen die interseks geboren zijn, en dus zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken hebben. Hanne ontdekte op haar 17e dat de operaties die ze als jong meisje onderging niet voor een urineweginfectie waren, maar wel voor de niet-ingedaalde teelballen waarmee ze geboren werd te verwijderen. In 2017 deelde ze dit verhaal met de rest van de wereld. BoF nam haar hiervoor o in hun befaamde top 500 van meest invloedrijke mensen in de modewereld. Niet wegens haar indrukwekkende parcours als model, wel omdat Hanne haar modellenstatus gebruikte om bewustwording te creëren rond de mensenrechten van intersekspersonen en de onnodige traumatiserende operaties die ze als kind vaak ondergaan. Ze lanceerde met haar verhaal een maandenlang debat over vrije wil en pleitte ervoor om intersekskinderen op hun achttiende zelf te laten beslissen welke operaties ze willen ondergaan, in plaats van de keuze op jonge leeftijd in hun naam te maken.

Rolmodellen

Hari Nef, Adwoa Aboah, Lauren Wasser, Ebonee Davis, … Nu meer modellen zich uitspreken over sociale kwesties zoals seksisme, racisme en het milieu, rijst de vraag: is de rol van modellen veranderd van gewoon model naar rolmodel? ‘Zeker’, bevestigde body-positive rolmodel Ashley Graham onlangs nog in een interview met Knack Weekend, ‘Meer en meer meisjes in de business zijn zich bewust van de draagwijdte van hun stem, ze beseffen dat ze meer kunnen zijn dan alleen maar ‘mooi’. Maar zelfs als je geen groot bereik hebt, is het belangrijk dat je jezelf ziet als een rolmodel. Op die manier ga je beter zorg dragen voor je omgeving én voor jezelf. En we mogen allemaal wel wat liever zijn voor onszelf.’

Modellen die zich verzetten tegen racisme, leeftijdsdiscriminatie en lichaamsfascisme oefenen druk uit op de industrie om meer inclusief te worden. En dat is een goede zaak, natuurlijk. Zo waren de modeweken van 2017 de meest diverse ooit. Dat staat te lezen in een diversiteitsrapport van The Fashion Spot. Nooit eerder hebben meer vrouwen met een gekleurde huid over de catwalk gelopen: in alle vier de modesteden samen was 72,1% van de gecaste modellen blank, 27,9% had een andere huidskleur. Dat is 2,5% meer dan vorig seizoen en 3,2% meer dan vorig jaar. Ook worden steeds meer plus-size, transgender en modellen boven de 50 jaar vertegenwoordigd. Model en blogster Leomie Anderson moedigde dit aan: ‘Eerlijk gezegd deed het mij glimlachen om zoveel meer vrouwen van kleur vertegenwoordigd te zien. Het gebeurt stilletjes aan in alle fashion weeks, niet alleen Londen, waar ik aanwezig was. Het is heerlijk voor mij om alle verschillende haartypes, huidtinten en etnische groepen op de catwalk te zien.’

Ondanks de overwinningen kan je je ook terecht afvragen of dit model-activisme verdergaat dan personal branding.

Maar ondanks de overwinningen kan je je ook terecht afvragen of dit model-activisme verdergaat dan personal branding. Toen Kendall Jenner dit jaar een reclamespot voor Pepsi uitbracht, kreeg ze bakken kritiek over zich. In het filmpje was te zien hoe een protestmars gaande was in de straat waarin Kendall een fotoshoot had. Het model sloot zich aan bij de demonstratie en geeft een politieman een blikje, waarna alle problemen plots opgelost bleken. De slogan daarbij? ‘Leef brutaler’. Dat schoot in het verkeerde keelgat: de ergernis dat een groot merk als Pepsi maatschappelijke organisaties als Black Lives Matter en de Women’s March misbruikte om frisdrank te verkopen was zo groot dat Pepsi de reclame in moest trekken. ‘We verwijderen de reclame en zorgen ervoor dat het niet verder wordt verspreid. We bieden ook onze excuses aan dat we Kendall Jenner in deze positie hebben gebracht’, verontschuldigde het bedrijf zich.

'Er zijn mensen die mij niet willen boeken omdat ik bepaalde onderwerpen aankaart', zegt model en influencer Marianne Nykjaer.
‘Er zijn mensen die mij niet willen boeken omdat ik bepaalde onderwerpen aankaart’, zegt model en influencer Marianne Nykjaer.© Marieke Penne

‘Sommige opdrachten zou ik zonder twijfel weigeren, hoe hoog de pay check ook is’, vertelt plus-size model Marianne Nykjaer (28) ons, ‘Als het iets is waar ik niet achter sta, zal ik de job niet aannemen.’ Toen Marianne pas begon, vond ze het heel moeilijk om haar werk als model te matchen met haar persoonlijkheid: ‘Ik ben altijd al een zeer geopinieerd iemand geweest. Toch was ik bang om mijn blog op te starten, want ik was bang voor de reactie van mijn klanten. Op een gegeven moment heb ik besloten om daar het schijt aan te hebben en sindsdien is het alleen maar beter geworden. Ok, er zijn mensen die mij niet willen boeken omdat ik bepaalde onderwerpen aankaart. En als ik op Facebook een discussie voer, zullen mensen mij altijd waarschuwen ‘of ik niet beter zou zwijgen’. Maar er zijn evengoed mensen die mij net om die reden aannemen.’

Vrouwen met een mening zijn geen modeverschijnsel. Een eerlijke representatie van alle soorten lichamen – ongeacht huidskleur, leeftijd, gender of broeksmaat – op de catwalk is geen modeverschijnsel.

Als model is er steeds vaker ruimte om een persoon te zijn, analyseert Marianne: ‘We komen uit een periode waarin modellen producten waren. Ze mochten mooi zijn, maar geen mening of inhoud hebben. Dat is aan het veranderen. Modellen mogen ergens voor staan.’ Marianne vindt het zelfs nodig dat modellen gebruik maken van hun platform: ‘Je hebt een stem en je hebt de macht om iets te veranderen. Ik vind het altijd jammer als een model met een heel groot bereik niets doet buiten mooie foto’s van zichzelf delen.’ De tegenkanting die ze krijgt, motiveert Marianne alleen maar om nog meer een grote mond op te zetten: ‘Voor mij is mijn mening uiten een positieve zaak geweest. Ik voel mij nu meer een influencer dan model. Ik doe projecten die aansluiten bij waar ik in geloof. Dit is niet gewoon mijn job en ik ben meer dan een neutraal poppetje waar iedereen zijn eigen visie op kan projecteren.’

Marianne wil niet spreken over een trend: ‘De industrie is al vijftien jaar langzaam maar zeker aan het veranderen. Vrouwen met een mening zijn geen modeverschijnsel. Een eerlijke representatie van alle soorten lichamen – ongeacht huidskleur, leeftijd, gender of broeksmaat – op de catwalk is geen modeverschijnsel. Het is een realiteit. Dit is hoe onze wereld er nu eenmaal uitziet.’

Knack Weekend verkoos het Belgische topmodel Hanne Gaby Odiele als Mens Van Het Jaar 2017 voor haar voortrekkersrol in het debat rond gender en interseks. Lees het interview met Hanne hier.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content