Handtas van de toekomst: VUB-team maakt duurzame tas van wortelstructuur van paddenstoelen

Doorbraak in duurzaam ‘lederland’: een team aan de VUB heeft een volledig biogebaseerde en bio-afbreekbare handtas gemaakt op basis van mycelium, het dradennetwerk van paddenstoelen.

Dit is niet de eerste handtas die gemaakt wordt van mycelium, maar het is wel een uitzonderlijk duurzame versie. Aan de VUB is een team van biologen, bio-ingenieurs, architecten en productontwikkelaars er namelijk in geslaagd een volledig biogebaseerde en bio-afbreekbare handtas te maken op basis van de wortelstructuur van paddenstoelen.

Op ‘jacht’ in het Zoniënwoud

VUB-doctoraatstudent Simon Vandelook is een van de teamleden achter de myceliumhandtas. Voor de handtas het levenslicht zag, verdiepte Vandelook zich al voor zijn masterthesis in de bloeiende wereld van het mycelium en myceliummaterialen: ‘Ik ben wilde myceliumstammen gaan zoeken in het Zoniënwoud en heb ze in het labo opgekweekt. In de buitenwereld is de microbiologie eigenlijk een gigantische chaos van duizenden verschillende micro-organismen die constant concurreren voor een plekje om te kunnen leven. Wanneer je een staaltje neemt uit de natuur en je zet dit in een petrischaal, gaat er van alles en nog wat groeien. Het is dus de uitdaging om het organisme waar je mee wilt werken te isoleren van de andere micro-organismen.’

Met een FWO-beurs op zak kan hij zich tijdens een doctoraat volledig wijden aan de wondere wereld van de schimmeldraden.

Harder, Better, Faster, Stronger

Vandelook selecteerde de stalen met het dichtste netwerk aan myceliumdraden, om een zo stevig mogelijke basis te verkrijgen. Er zijn verschillende opties hoe je het mycelium laat groeien, legt hij uit. ‘Je kunt het laten groeien in een vloeistof in een bioreactor of op vast substraat, bijvoorbeeld op plantaardige vezels. Wat wij doen voor deze toepassing is een mix van de twee: we werken met plantaardig “afval” als substraat, maar ook met vloeistof. De reden voor deze fermentatiestrategie is dat het myceliummateriaal dan groeit als een vel. Na twee weken is zo’n vel gevormd en kun je ermee aan de slag, wat relatief snel is.’

De ontwikkeling en behandeling van het materiaal gebeurt door het VUB-team bewust zonder enige toevoeging van petroleumafgeleide producten of schadelijke chemicaliën. ‘We willen echt zo ecologisch mogelijk werken en een duurzaam alternatief voor leer bekomen. Net zoals dierlijk leer is er een behandeling nodig, zodat het materiaal niet te snel stuk gaat. Uiteindelijk willen we dat het bio-afbreekbaar is, maar natuurlijk niet tijdens het gebruik van het leer.’ Een handtas die na een paar keer dragen uiteenvalt is inderdaad niet wenselijk.  ‘We ontwikkelden een methode om voor een versteviging te zorgen met biogebaseerde componenten, wat de duurzaamheid van het product aanzienlijk ten goede komt. We zijn deze aanpak momenteel aan het patenteren, dus meer kan ik er niet over kwijt,’ klinkt het geheimzinnig.

‘Het myceliummateriaal waar in het verleden door merken en producenten mee geëxperimenteerd is, is nog niet stevig en kwalitatief genoeg om gebruikt te worden in producten zoals kleding, schoenen, tassen of zetels. Daarom wordt het vaak gecombineerd met plastics’, legt Vandelook uit, ‘wat niet biologisch afbreekbaar is.’

Toekomstmuziek: zelfhelende handtas

Samen met professoren Elise Vanden Elsacker en Eveline Peeters en productontwikkelaar Anouk Verstuyft ontwikkelde Vandelook het prototype van een myceliumhandtas. Een honderd procent duurzame nog wel. Klaar om de markt te veroveren is het materiaal nog niet, maar Rome werd ook niet in één dag gebouwd. ‘Er is zeker nog ruimte voor verbetering, maar dat we erin geslaagd zijn zo’n stevig materiaal te maken is alvast hoopvol’, klinkt het bij Vandelook. Wat er naast tijd, doorzettingsvermogen en geld nodig zal zijn om myceliumhandtassen op de markt te brengen? ‘Overheden zullen onduurzame materialen aan banden moeten leggen. Omdat ze zo goedkoop gemaakt kunnen worden, hebben ze een te groot concurrentieel voordeel.’

Het team droomt zelfs van een handtas die niet alleen duurzaam gemaakt wordt en biologisch afbreekbaar is, maar die zichzelf ook kan helen. Voor dit prototype wordt het mycelium met hitte gedood, maar als het team erin slaagt het materiaal levend te houden, kan het in staat zijn zichzelf te genezen. Een zelfhelende handtas gemaakt van paddenstoelenwortels: klinkt trippy, maar zou in de toekomst zomaar werkelijkheid kunnen worden.