Built in Brussels: een wandeling langs 7 architecturale meesterwerken in de hoofdstad

Wie Brussel zegt, denkt art nouveau. De hoofdstad telt ook heel wat bijzondere gebouwen uit de periode 1920-80. Architectuurhistorica Jacinthe Gigou stelde een kaart samen met 56 opmerkelijke sites, verspreid over de stad. Een greep uit haar parcours.

De volledige kaart met de naam Carte Bruxelles Moderne – Brussel Modern Map is beschikbaar vanaf 18 mei op bluecrowmedia.com.

1— Gemeentehuis en cultureel centrum van Oudergem

Jan Vermeulen, A.M. Van Antwerpen, 
1968-70

Het Gemeentehuis en het Cultureel Centrum van Oudergem, precies tempels van de brutalistische architectuur, hebben gevels bekleed met ruw beton waarvan het patroon wordt herhaald in een sierraster. Dit principe van opengewerkte structuren filtert het licht dat binnenstroomt in de lokalen en zorgt voor een esthetisch contrast. Waar de claustra’s niet bedekt zijn met een glazen plaat, laten ze ook lucht en geluid door. In 1973 werd een beeldhouwwerk van Jacques Moeschal voor het cultureel 
centrum geplaatst, een perfecte kubus van anderhalve meter in cortenstaal op een sokkel, die fungeert als blikvanger om 
het gebouw aan de kant van de boulevard te identificeren.

Vorstlaan 175, 1160 Oudergem

2— Rectoraat 
van de VUB

Renaat Braem, 1971-78

De uitgerekte elliptische vorm is verrassend, en maakt dat het gebouw eruitziet als een ruimteschip. Het Rectoraat van de VUB is gebouwd door Renaat Braem (1910-2001) en meteen een van zijn 
laatste meesterwerken. 
Op dat moment verruilde Braem het internationale modernisme voor meer organische gebouwen, zoals het indrukwekkende kantoor van Glaverbel in Watermaal-Bosvoorde (1963-67). Het VUB-
rectoraat is een waar 
totaalkunstwerk waarbij 
de architect elk detail 
ontwierp, tot en met de veelkleurige fresco’s op de binnenmuren. Het gebouw met zijn 700 ramen, dat de bijnaam ‘de sigaar’ kreeg, is ontworpen als een allegorie van ruimdenkendheid. Het vertegenwoordigt de waarden van de VUB, gebaseerd op vrij onderzoek.

Pleinlaan 2, 1050 Elsene

3— Wittockiana

Emmanuel de Callataÿ, Charly Wittock, Etienne Van den Berg, 
1981-1995

Begin 1980 verzamelde Michel Wittock zijn collectie manuscripten en boeken om een museum op te richten, aanvankelijk privé, ter ere van de kunst van het boek en het boekbinden. Hij koos voor een vernieuwende omgeving. Het gebouw werd in twee fasen voltooid. Eerst een volume van ruw beton, gebouwd door Emmanuel de Callataÿ in 1981, daarna een glazen uitbreiding gebouwd in 1995. Het contrast tussen beton en glas vormt een bijzondere dialoog tussen kracht en breekbaarheid. De gebouwen zijn verfraaid met bijdragen van kunstenaars, waaronder beeldhouwwerken van Pierre Culot en meubilair van Emiel Veranneman.

Bemelstraat 21-23, 1150 Sint-Pieters-Woluwe

4— Supermarkt Rob

Albert Nottebaert, 1973

In de jaren 1970 wilde de delicatessenzaak Rob haar prestige in de verf zetten met een gebouw dat een blijvende indruk zou nalaten. Hiervoor werd een beroep gedaan op Albert Nottebaert, die in 1952 al een eerste winkel voor de onderneming had gebouwd op de Elsensesteenweg. Voor de Woluwe-
winkel creëerde de architect een 
betonnen gevel met een zeer origineel motief dat de plastische kwaliteiten van het materiaal demonstreert. 
Als een kantwerk bedekt het de vier 
gevels. De beeldtaal vormt een sterke identiteit, een echte handtekening 
die verder ook wordt gebruikt op de verpakkingen van het merk.

Woluwelaan 28, 1150 Sint-Pieters-Woluwe

5— Station Brussel-Congres

Maxime Brunfaut, 1950-52

Het NMBS-station ligt op het knooppunt Noord-Zuid. Het werd ontworpen door architect Maxime Brunfaut (1909-2003) om het Rijksadmini-
stratief Centrum te bedienen. Het maakt gebruik van de 25 meter hoge ventilatietoren van de tunnel, die 
een diensttrap verbergt achter zijn bekleding van terracotta. De toren 
en de zijmuren zijn bekleed met bas-reliëfs die typisch zijn voor de jaren 1950, een grote aluminium 
luifel overdekt de ingang. Hoewel 
hij vandaag nog zelden wordt gebruikt, is er nog een bar die open 
is bij artistieke evenementen.

Pachécolaan 38-40, 1000 Brussel

6— La Maison de Verre

Paul-Amaury Michel, 1936

Veel wandelaars houden de pas in wanneer ze deze ongewone gevel passeren. Het huis werd ontworpen door Paul-Amaury Michel (1912-1988), die op 23-jarige leeftijd zijn eerste woning voor zichzelf bouwde. Het gebouw wordt beschouwd als een manifest van het modernisme en dankt zijn naam aan de achtergevel, die volledig uit glazen bouwstenen bestaat. Het is sterk geïnspireerd door Le Corbusier, van wie Michel een 
fervent bewonderaar was. Het heeft heldere lijnen en pure vormen, met zijn grote glazen raam en plat dak. Het werd het visitekaartje van de architect, de weerspiegeling van zijn praktijk.

Jules Lejeunestraat 69, 1180 Ukkel

7— Metro Pannenhuis

Structures Groep, 1982

Orange is the new black zou een passende titel zijn voor dit metrostation op lijn 6. Het station 
Pannenhuis ligt tussen Belgica 
en Bockstael en werd in 1982 gebouwd door de Groupe Structures. In tegenstelling tot veel Brusselse stations, die versierd zijn met kunstwerken, heeft dit station een zeer origineel futuristisch decor, geïnspireerd door de Space Age-beweging, bestaande uit meerdere roestvrijstalen cilinders die oranje geschilderd zijn. We mogen de ontwerper dan wel niet kennen, het staat vast dat hij talent had.

Charles Demeterstraat, 1020 Laken