Analyse: wat maak je van Dries Van Noten zonder Dries Van Noten?

Na 38 jaar stopt Dries Van Noten ermee. ‘Het merk bloeit nu. Net als in een tuin bepaal je wat je plant, en op een gegeven moment blijft het bloeien.’

‘Beste vrienden,’ begon de afscheidsbrief van Dries Van Noten.

‘In de vroege eighties droomde ik er als jonge gast in Antwerpen van om een stem te hebben in de modewereld. Door een avontuur dat me naar Londen, Parijs en ver erbuiten heeft gebracht, en met de hulp van talloos veel mensen, is die droom uitgekomen. Nu wil ik mijn focus verleggen naar alle

dingen waar ik nooit de tijd voor had. Ik ben verdrietig, maar tegelijk ook blij, jullie te laten weten dat ik eind juni zal aftreden. Ik heb me al even voorbereid op dit moment en ik voel dat het tijd is om ruimte te maken voor een nieuwe generatie talenten om hun visie te geven op het merk.’

Moeilijke oefening

Van Noten, die 65 is, ontwerpt nog één mannencollectie voor zomer 2025. Die wordt onthuld tijdens de modeweek van juni in Parijs. Maar daarna is het over en uit. De volgende damescollectie ‘zal worden gemaakt door mijn studioteam waarmee ik al die jaren heel nauw heb samengewerkt.’ Hij heeft er, schrijft hij, ‘het volste vertrouwen in.’ En, besluit hij: ‘Ik zie de toekomst van DVN rooskleurig.’

Wie hem op termijn zal opvolgen als creatief directeur, wordt te zijner tijd bekend gemaakt. Dat belooft een moeilijke oefening te worden: Dries Van Noten, de man, en Dries Van Noten, het merk, zijn in zekere zin altijd inwisselbaar geweest. De ontwerper, en het merk, zijn gereputeerd voor hun subliem kleurgebruik, hun zin voor contrastrerende prints en materialen, hun perfecte balans tussen ‘high’ en ‘low’, hun effortloze elegantie.

Maar wat maak je van Dries Van Noten zònder Dries Van Noten?

Bovendien kleurt het huidige klimaat voor opvolgers bij gevestigde merken eerder zwaarbewolkt. Burberry, Gucci, Alexander McQueen: de aflossing van de wacht kreeg het er de voorbije maanden zwaar te verduren.

Niet onverwacht

De aankondiging van het vertrek van Van Noten, na 38 jaar, kwam onverwacht, maar tegelijk ook niet. Toen de Spaanse parfumgigant Puig in 2018 een meerderheidsaandeel in het bedrijf nam, werd gezegd dat hij nog minstens vijf jaar als ‘chief creative officer’ en ‘chairman of the board’ zou aanblijven. Er werd al langer gehint dat Van Noten, in tegenstelling tot een Karl Lagerfeld, niet zou blijven werken tot hij erbij neerviel. En hier en daar hoorde je mensen uit zijn entourage fluisteren dat hij er eigenlijk geen zin meer in had.

Puig bezit behalve Van Noten ook Paco Rabanne, Nina Ricci, Gaultier en Carolina Herrera, en beautylabels waaronder Charlotte Tilbury en, sinds kort, Byredo. Rabanne overleed vorig jaar, maar was al lang niet meer betrokken bij het merk. Gaultier ging enkele jaren geleden met pensioen. Zijn afscheid werd opgevangen door collabs met jonge ontwerpers, heruitgaves van klassiekers, en een aanbod vintagekleren. Het grootste succes van Gaultier post-Gaultier zijn de couturecollecties, die elk seizoen aan een andere ontwerper worden toevertrouwd — Glenn Martens, Chitose Abe van Sacai, Olivier Rousteing van Balmain, Haider Ackermann, Simone Rocha. Gisteren werd nog bekend gemaakt dat Nicolas Di Felice van Courrèges de volgende invité wordt, in juni.

Gaultier zit bij de shows altijd op de front row enthousiast zichzelf te wezen. En ook Dries Van Noten blijft in de toekomst betrokken bij ‘het huis dat ik zo koester’, al werd nog niet gepreciseerd in welke hoedanigheid.

Maar allicht niet met zijn ‘thumbs up’ op de eerste rij bij de show van iemand anders.

Antwerpse zes

Van Noten, geboren in 1958, komt uit een Antwerpse familie van klerenmakers. Hij studeerde aan de modeacademie van Antwerpen, en lanceerde zijn eerste collectie in 1986. Hij maakte deel uit van de Zes van Antwerpen, het collectief van jonge ontwerpers waartoe ook Walter Van Beirendonck, Ann Demeulemeester, Dirk Bikkembergs, Dirk Van Saene en Marina Yee behoorden. De Zes trokken samen naar onder meer Londen, Firenze en Japan, tot ze circa 1989 elk hun eigen weg gingen. Dat jaar opende Van Noten het Modepaleis in Antwerpen, zijn flagshipstore.

Indrukwekkend palmares

Hij hield zijn eerste mannenshow in Parijs in 1991, en zijn eerste damesshow twee jaar later. In 2004 stond de teller op vijftig collecties — hij liet toen een eindeloze catwalk bouwen die na de show diende als tafel voor de vijfhonderd genodigden — in 2017 op honderd.

Hij showde op het podium van de Opéra Garnier en op het île aux Cygnes, een streep van een eiland in de Seine; rond de sculpturen van Pol Bury in de tuinen van het Palais-Royal en in de vergulde feestzaal van het stadshuis; in een mysterieuze, kronkelende tunnel onder een afgedankt spoorwegviaduct aan de rand van het vijftiende arrondissement; in lege postkantoren en entrepots en scholen; in honderd en één garages met afgebladderde muren, waarvan er één was versierd met gigantische blokken ijs waarin felgekleurde ruikers bloemen gevangen zaten. Er was een adembenemende hommage aan David Bowie als The Thin White Duke, tussen de sculpturen van het Musée Bourdelle. En die ene mannenshow, net na de pandemie, in openlucht op het dak van alweer een garage, in Montmartre, met stampende techno, toen het leven herbegon.

Voor zijn laatste show, eind februari, showde hij in een leeggestripte C&A, een sobere, ingetogen show, met flarden Sade en vogelgezang. Een hoogtepunt van de modeweek, maar dat was Dries Van Noten eigenlijk altijd.

‘Echte’ kleren

In 2014 wijdde het Musée des Arts Décoratifs een spectaculaire tentoonstelling aan zijn werk, met behalve kleren ook kunstwerken die zijn mode inspireerden. De tentoonstelling reisde later naar het MoMu in Antwerpen, zijn buur in de Nationalestraat. Er waren ook opvallende samenwerkingen, bijvoorbeeld met het Californische streetwearlabel Stüssy, nadat hij in 2019 een even uitstekende als onverwachte gezamenlijke collectie had getekend met ontwerper Christian Lacroix. Hij werkte regelmatig met jongere kunstenaars en fotografen.

Van Noten was altijd geliefd, in de modewereld, en bij zijn klanten. Omdat hij ‘echte’ kleren maakte, misschien, voor mannen en vrouwen van alle leeftijden (zijn mannencollecties mikten vaak op een iets jonger publiek dan zijn vrouwencollecties). Hij adverteerde nooit, maar kreeg toch ruim aandacht van het soort modebladen dat doorgaans uitsluitend aandacht heeft voor adverteerders.

Geen dictaat

Hij was en is daarnaast ook gewoon succesvol. Baron Van Noten — in Frankrijk is hij Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres — en zijn partner Patrick Vangheluwe, met wie hij altijd nauw samenwerkte, wonen niets voor niets in een kasteel met een park waarvan de bloemen als inspiratie dienden voor de reeks parfums die hij met Puig lanceerde. ‘

Het idee om tien parfums tegelijk te lanceren kwam er omdat ik mijn klanten de keuze wou geven,’ vertelde hij ons vorig jaar. ‘Ik wil geen dictaat. Ik wil niet dat dé Dries Van Noten klant zò moet ruiken. Het is voor mij belangrijk dat die persoon kan kiezen, of kan wisselen naargelang zijn mood. Soms iets lichter, soms iets zwaarder. Tien geuren was voor mij het absolute minimum. We hebben vijftien neuzen thuis uitgenodigd, een lange wandeling gemaakt in de tuin. Ik heb uitgelegd hoe ik werk, hoe er in mijn collecties altijd contrasten zitten tussen twee, drie, vier elementen en dat ik die onverwachte contrasten en combinaties ook in de parfums wou. Ik herinner me dat we voor de rozen stonden, en dat ik zei, kijk, ik wil in ieder geval een rozengeur, want rozen zijn een van mijn passies. Rozen worden vaak geassocieerd met romantiek, met vrouwelijkheid en finesse, maar ik wou rozen met doornen, rozen als symbool van revolutie, een stoere roos.’

Het merk bloeit

Onder de paraplu van Puig kwamen er ook dertig lipsticks, en een sliert nieuwe winkels, in Los Angeles, maar ook in Shanghai, Shenzhen en Chengdu. Vorig jaar opende hij in Parijs zijn eerste beautystore, naast zijn mannenboetiek aldaar. Dries Van Noten heeft intussen elf winkels, en meer dan vijfhonderd verkooppunten wereldwijd.

‘Sinds Puig deel uitmaakte van ons bedrijf,’ schrijft hij nog, ‘konden we blijven groeien zoals we wilden. We hebben schoonheids- en parfumlijnen toegevoegd, de accessoires uitgebreid, e-commerce toegevoegd en spannende en innovatieve winkels geopend. Het merk bloeit nu. Net als in een tuin bepaal je wat je plant; en op een gegeven moment blijft het bloeien.’

Wat Dries Van Noten nu nodig heeft, is een tuinier met kennis van zaken. Want wat bloeit, kan natuurlijk ook verwelken.