Dat de single onze Mens van het Jaar is, vernam u vorige week. Uit het rijtje ‘eervolle vermeldingen’ willen we u Jheronimus Bosch (ca. 1450-1516) echter niet onthouden. Alhoewel de vijfhonderdste verjaardag van zijn dood nog even op zich laat wachten, was de middeleeuwse kunstschilder uit ‘s-Hertogenbosch immers overal dit jaar. Van Hieronymus Bosch – Complete Works (Taschen, 99,99 euro), een vier kilo wegend koffietafelboek met metersgrote uitklappagina’s, tot de schoenen en tassen van Dr. Martens met details uit zijn befaamde Tuin der Lusten : Bosch is springlevend.
’s Mans bekendste werk siert ondertussen zowel de leggings van het Australische Black Milk als skateboards van het Franse Boom-Art, en het prijkt volgend jaar ook op de zomercollectie van Undercover, het modelabel van Jun Takahashi. Snelle beslissers kunnen de kinderen deze kerst trakteren op een Tuin der Lusten-kleurboek (Prestel, richtprijs 11,50 euro). Ouderlijk toezicht niet nodig : de uitgave focust op de aaibaarste aspecten uit Bosch’ onheilspellende drieluik over het aards paradijs, de hel en — afgebeeld op het orgastische middenpaneel — alle mogelijke manieren om op die laatste bestemming te geraken.
Al die belangstelling, precies 75 jaar nadat het apocalyptische schilderij in handen kwam van het Museo del Prado in Madrid, is volgens kunsthistoricus Craig Harbison meer dan een kwestie van rekenkunde. “De tijd waarin Bosch leefde, leek een beetje op vandaag”, zei Harbison vorige maand in het Amerikaanse literair-culturele tijdschrift The Atlantic. “Mensen hadden de indruk dat alles min of meer uit elkaar viel. Een gevoel dat bijdraagt tot een artistieke opstoot van fantasie en verbeelding.”
Dat de surrealist avant la lettre modeontwerpers inspireert — ook Alexander McQueen was een fan — heeft uiteraard te maken met de ongebreidelde fantasie in zijn vaak gekopieerde schilderijen. Vreemde hybriden, mythologische figuren en symbolische natuurelementen maken zelfs van de kleinste details van de Tuin der Lusten een dankbaar vertrekpunt voor een kledingcollectie. Al helpt het ook dat we al bij al weinig weten over de drijfveren van den duvelmakere, zoals de schilder reeds bij leven genoemd werd. Waren zijn vreemde drollen ende seltsame grillen een moralistische reflectie op de zondigheid van de mens, of was hij eerder een satiricus die de op angst, schuld en boete gebaseerde leer van de katholieke kerk op de korrel nam : kunsthistorici hebben tot vandaag een flinke kluif aan zijn ingewikkelde, want tijdsgebonden en nooit uit eerste hand toegelichte symboliek.
In de jaren dertig wakkerde de psychoanalyse nog de theorie aan dat Bosch krankzinnig was. Dertig jaar later luidde het dat hij wellicht experimenteerde met hallucinogene middelen, dan wel lid was van een sekte die een lossere seksuele moraal predikte. Mogelijk voedt de Boschmanie nu de al vaker geopperde analyse dat de schilder vooral een slimme beeldenmaker was, een artistiek enfant terrible dat doelbewust buiten de lijntjes kleurde om potentiële opdrachtgevers uit de gegoede burgerij aan te trekken.
WIM DENOLF
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
