VN: ‘Armere biodiversiteit is bedreiging voor voedselzekerheid’

Het snelle verlies aan biodiversiteit wereldwijd vormt een ernstige bedreiging voor onze voedselvoorziening, levensstijl en gezondheid. Dat is de alarmerende boodschap van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO).

In een nieuw rapport richt de FAO zich specifiek op ‘biodiversiteit voor de voedselproductie en landbouw’: alle dier- en plantensoorten die cruciaal zijn voor onze voedselproductie of de productie van diervoeder, brandstof en vezels.

Dat is systeem is bijzonder complex en bevat ook de ‘geassocieerde biodiversiteit’: planten, dieren en micro-organismen, van insecten, vleermuizen, koralen en mangroven tot schimmels en bacteriën die de grond vruchtbaar houden, planten bevruchten, water zuiveren en bomen gezond houden.

Het rapport is gebaseerd op de nieuwste studies en informatie die in 91 landen is verzameld.

Kwetsbaar

‘Biodiversiteit is cruciaal voor de bescherming van onze voedselzekerheid, een gezond en voedzaam dieet, betere leefomstandigheden op het platteland en de veerkracht van mensen en dorpen’, zegt José Graziano da Silva, directeur-generaal van de FAO. ‘We moeten die biodiversiteit op een duurzame manier gebruiken, zodat we een beter antwoord kunnen bieden op de uitdagingen van de klimaatverandering en voedsel kunnen produceren op een manier die het milieu geen schade toebrengt.’

Van bijna een kwart van de bijna 4000 wilde voedselsoorten is bekend dat hun populatie krimpt

Minder soortenrijkdom betekent dat planten en dieren kwetsbaarder worden voor plagen en ziekten, stelt het rapport. ‘Dat wordt nog erger gemaakt door onze afhankelijkheid van een steeds kleiner aantal soorten om onszelf te voeden’, zegt Da Silva.

Basis van het voedselsysteem

Dat de wereldwijde voedselproductie aangewezen is op een handvol gewassen, maakt die productie bijzonder kwetsbaar. Van de bijna 6000 gewassen die geteeld worden voor voedsel, zijn er minder dan 200 die op een zinvolle manier bijdragen aan de wereldwijde voedselproductie. Meer nog: amper negen soorten zijn goed voor 66 procent van die totale productie.

De veeteelt is niet veel beter: een handvol soorten is verantwoordelijk voor de overgrote meerderheid van de productie van vlees, melk en eieren. En bijna een derde van de visbestanden wordt overbevist.

Wilde soorten

Uit de metingen in 91 landen blijkt dat de wilde soorten die bijdragen aan een solide voedselproductie, zoals bestuivende insecten, bodemorganismen en natuurlijke vijanden van plagen in sneltempo verdwijnen.

Van bijna een kwart (24 procent) van de bijna 4000 wilde voedselsoorten (planten, vissen en zoogdieren) is bekend dat hun populatie krimpt. Maar dat aandeel is waarschijnlijk groter omdat van de helft van de soorten eigenlijk niet bekend is hoe het ermee staat.

Ook een groot aantal van de indirect belangrijke soorten is ernstig bedreigd, zoals vogels, vleermuizen en insecten die helpen om plagen en ziektes te bestrijden, de bodemkwaliteit verbeteren of die een belangrijke rol hebben als wilde bestuivers, zoals bijen, vlinders, vleermuizen en vogels.

Oorzaken

Veel heeft te maken met de verdwijning van hun habitats, zoals mangroves, zeegras, koraalriffen en draslanden: ecosystemen die talrijke diensten bieden die essentieel zijn voor de voedselproductie en de landbouw.

Veranderingen in land- en watergebruik zijn de belangrijkste oorzaak van dat verlies aan biodiversiteit, stelt het rapport, gevolgd door vervuiling, overexploitatie, klimaatverandering, bevolkingsgroei en verstedelijking.

In sommige regio’s komen daar specifieke bedreigingen bij, zoals de jacht en stroperij in Afrika, ontbossing in Europa en Azië en concurrentie door invasieve soorten in Latijns-Amerika.

Hoopgevend

Tegelijk wijst het rapport erop dat ecologische landbouwpraktijken in de lift zitten. Vier van de vijf landen rapporteren praktijken als biolandbouw, geïntegreerd pestbeheer, bescherming, agro-ecologie, duurzaam bosbeheer of visserij en herstel van ecosystemen.

Hoewel de opmars van die praktijken hoopgevend is, moet er veel meer gedaan worden, stellen de auteurs. Veel landen hebben een wettelijk kader om biodiversiteit te beschermen, maar dat schiet vaak tekort.

Het rapport roept regeringen en de internationale gemeenschap op om wetgeving, instellingen en het beleid te versterken, best practices te delen en de belangrijkste oorzaken van biodiversiteitsverlies aan te pakken.

Maar er is in de eerste plaats ook behoefte aan meer kennis over biodiversiteit voor de voedselproductie en landbouw, met name over de soorten die indirect invloed hebben op de voedselproductie. Veel van die soorten zijn nog nooit geïdentificeerd of beschreven, met name wat ongewervelden en micro-organismen betreft. Meer dan 99 procent van de bacteriën bijvoorbeeld zijn niet bekend, en hun invloed op de voedselproductie is dat dus ook.

Er moet meer samenwerking komen tussen de beleidsmakers, producentenorganisaties, consumenten, de privésector, middenveldorganisaties en de milieusector. Er kan ook meer gedaan worden om markten te ontwikkelen voor meer milieuvriendelijke producten en bewustmaking bij het brede publiek.