“Goed genoeg is het beste. Beter bestaat niet. Als elke partner een evenwicht ervaart tussen wat hij in de relatie stopt en wat hij eruit haalt, zijn beiden tevreden. Meer kun je toch niet meer wensen ?” Alfons Vansteenwegen aan het woord over samenleven. En hij kan het weten, als deskundige in de liefde.

Alfons Vansteenwegen is niet alleen al 39 jaar getrouwd, hij is ook ongeveer evenveel jaren psycholoog-psychotherapeut en seksuoloog, en hij leidde het Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen aan de KULeuven. Da’s een mondvol om te zeggen dat hij wis en waarachtig een autoriteit is op het terrein van vervulling en geluk, van verdriet en ellende, van frustratie en pijn. Zijn talrijke boeken – het bekendste : Liefde is een werkwoord – over liefde en relaties zijn stuk voor stuk bestsellers en werden vertaald in het Spaans, Italiaans, Duits, Grieks, Afrikaans. Kortom : Vansteenwegen is expert in de zoete oorlog van het minnen.

Een professor gaat niet zoals Jan Modaal met pensioen, en daarom is hij sinds drie jaar emeritus : rustend. Maar nog kan hij het niet laten : drie voormiddagen per week werkt hij nog als relatietherapeut. Klein bier in vergelijking met de 35 jaar dat hij dagelijks vier tot acht paren zag.

Hoe zijn relatieproblemen in die lange periode veranderd ?

Prof. Dr. Em. Alfons Vansteenwegen : In de jaren zeventig zag ik vooral veel verbitterde vrouwen. Ze hadden hun man alle ruimte gegeven, zodat hij carrière kon maken terwijl zij thuis voor alles opdraaiden. Als ze dan nog pech hadden, ging hij ervandoor met een secretaresse. Nu zie ik vaak partners die allebei zo sterk voor zichzelf opkomen, dat er van liefde geen sprake meer is. Ooit zei een man in de spreekkamer : “Nu zoek ik iemand anders. Ik heb er alles uitgehaald wat erin zat.” Maar in het algemeen zijn mannen gevoeliger geworden, en beter in het uitdrukken van hun gevoelens. Dat is erg belangrijk. In een goede relatie is er overleg, zorg, medeleven, communicatie. Daar hebben mannen én vrouwen meer klassieke vrouwelijke kenmerken. Ik schrik soms ook van vrouwen, hoor.

Een goede relatie, zegt u. Wat is dat ?

Goed genoeg is het beste. Beter bestaat niet. Als elke partner een evenwicht ervaart tussen wat hij in de relatie stopt en wat hij eruit haalt, zijn beiden tevreden. Meer kun je toch niet meer wensen ?

U maakt onderscheid tussen twee vormen van intimiteit : die van verliefden, en die van partners in een duurzame samenlevingsrelatie. Laten we beginnen met wat het leukst klinkt : verliefden.

Verliefd zijn is heerlijk. Je houdt hartstochtelijk veel van elkaar, je bent dolgelukkig en je beleeft fantastische seks. Je voelt je met elkaar versmolten, door de passie is het één groot en intens feest. Wat is er mooier dan twee zielsverwanten die helemaal samenvallen ? Maar hoed je, want dat is vooral inbeelding en projectie. Verliefden zien elkaar zoals ze elkaar wensen. Je ziet de beminde in het licht van je eigen verlangens en je dromen, je neemt je fantasie voor werkelijkheid. Je denkt dat je op elkaar lijkt, dat je elkaar woordeloos aanvoelt en precies hetzelfde wilt. Je weet zeker dat jullie bij elkaar passen, dat jullie voor elkaar bestemd zijn tot in de eeuwen der eeuwen.

Maar mooie liedjes…

… duren tot de Ware van zijn of haar voetstuk valt. En dat gebeurt. Gegarandeerd. Vroeg of laat blijkt de geliefde écht een andere mens, met eigen wensen, verlangens en eigenaardigheden. Zolang je verliefd bent, is de intimiteit er vanzelf, maar pas na de breuk in die gedroomde eenheid kan er echte intimiteit ontstaan.

Barsten in de volmaaktheid. De goede en kwade dagen kunnen beginnen.

Goede en minder goede, zelfs ronduit slechte, inderdaad. Soms is er irritatie, ergernis, woede, zelfs haat. Als je je gevoelens niet uitspreekt – ook de negatieve – dan vervreemd je van elkaar. Je kunt proberen de ander te veranderen en bij te sturen zoals jij hem of haar wilt, maar ik geef je weinig kans op succes. Je kunt vechten voor je gelijk, maar dan draait het uit op een oorlog met escalerende ruzies. Er zit niet veel anders op dan te onderhandelen en de ander te aanvaarden zoals die is, maar dat vraagt veel tolerantie en tijd.

Hebt u tips om goed te onderhandelen en brokken te vermijden ?

Neem duidelijk stelling en geef niet te snel toe. Kom op voor jezelf, maar wees ook bereid om de wensen van de ander te horen. Wees niet bang om de confrontatie aan te gaan. Beloof niet te veel. Houd je aan afspraken. Elke goede afspraak is concreet. Zeg niet : “We moeten meer sporten”, want dat is niet meer dan een intentieverklaring. Beter is : “Zondag om vier uur gaan we naar het bos, weer of geen weer.”

Dat is het belangrijkste. Maar : doe ook wat je zegt en zeg wat je doet. En wat je zegt, moet overeenstemmen met de signalen die je uitzendt. Al zeg ik honderd keer dat ik van je houd, maar ik geef je nooit tijd of aandacht, wat zijn mijn woorden dan waard ?

Stilstaan bij je gevoelens, die gevoelens onder woorden brengen… Luisteren naar de ander… Als je er geen tijd, energie of aandacht in stopt, gaat de relatie roemloos ten onder. Je moet je blijven inzetten.

Dat klinkt weinig spontaan.

Is dat erg ? Het spontane is er automatisch. Zoals verliefdheid je overvalt, ontroering je overkomt, woede in je opwelt. Spontaniteit klinkt aantrekkelijk, maar heeft negatieve kanten. Iemand op zijn gezicht slaan, doe je impulsief. Als je zonder nadenken doet waar je zin in hebt, lever je je mateloos over aan eten, drinken en/of seks, je schreeuwt en brult. Zulk onbehouwen gedrag is niet erg bevorderlijk voor een goede verstandhouding, laat staan voor intimiteit. Doordeweekse beleefdheid vereist al dat je spontane reacties beheerst : boeren en winden laten, geeuwen met wijd open mond, krabben waar het jeukt.

Veel van wat we doen, is het resultaat van een leerproces : lopen, lezen, schrijven. We doen dat zonder nadenken, maar het heeft moeite gekost om het te leren.

Zoals verliefdheid je spontaan overvalt, zo gaat ze onverhoeds weer weg. Wat jammer toch…

Er komen flitsen van terug. Soms springen er weer vonken over. Maar de verliefdheid van in het begin ? Dat is te veel gevraagd. Het is zoals verlangen naar je kindertijd toen álles nog mogelijk was en iedereen onsterfelijk. Dromen van een relatie waarin je elkaar vanzelf begrijpt en aanvult is net zo min realistisch. Je blijft van elkaar verschillen, ook al ben je jarenlang verbonden. Liefde maakt niet gelijk. Ook wat seks betreft veronderstellen partners vaak dat ze precies hetzelfde willen. Maar dat komt bijna nooit voor, en dan nog uitsluitend bij hartstochtelijk verliefden. Anders willen twee mensen nooit in dezelfde mate op dezelfde manier en op hetzelfde moment seks met elkaar.

Die verschillen hoef je niet te betreuren. Het zou pas erg zijn als je met je spiegelbeeld leeft. Dan verveel je je toch te pletter ? Twee ikken zijn nooit helemaal gelijk. Uitgesloten. Het is belangrijk om de verschillen te zien en ze toe te laten. Daardoor word je weer een beetje vreemden voor elkaar, dus onvoorspelbaar, dus aantrekkelijk. Schep een nieuwe situatie en je krijgt nieuwe conflicten, stap in een andere omgeving en je hebt weer spannende seks.

“Liefde is een werkwoord” klinkt als aanhoudend geknoei en geploeter. Waarom zou je dat willen ?

Perioden van harmonie en van conflict wisselen elkaar af. Soms voelt de relatie als een woestijn waarin alle grote gevoelens zijn verdampt en uitgedoofd. Maar leven met een ander brengt je veel verder dan je in je eentje, op eigen kracht, kunt komen… Een duurzame relatie vraagt een grote inspanning, maar het blijft een geschenk. Je wordt aanvaard door de ander, met je negatieve kantjes. Je hoeft niet op je tenen te lopen of je beter voor te doen dan je bent. Jezelf mogen zijn is een luxe.

Het zou zo simpel kunnen zijn. Volgens de wetenschap is liefde niet meer dan een chemische reactie in onze hersenen.

Ach, de scheikunde van de liefde is zo schraal. Water is H2O, maar is dat de essentie van water ? Nee, toch ? Er zijn oneindig veel vormen van. Het druppen van een waterkraan houdt je uit de slaap, het ruisen van de zee wiegt je dan weer in slaap, het getokkel van regen tegen de ramen maakt het binnen dubbel gezellig. Water vloeit, stroomt, borrelt, spat, glinstert, glanst, gutst… Zeer weldadig lest het de dorst, maar een overstroming veroorzaakt de vreselijkste ellende.

Water is inderdaad H2O, maar de ware aard ervan ligt in onze waarneming. En dat geldt voor alle meetbare begrippen. Warmte is niet alleen wat de thermometer aangeeft. Je tijdsbeleving staat los van de klok : de tijd dat je wacht op een ziekenwagen is niet te vergelijken met de tijd die voorbijvliegt tijdens een spannende film. Zo is het ook met de liefde.

Vreemdgaan met je partner. Omgaan met verschil en gebondenheid in je relatie.

Alfons Vansteenwegen, Lannoo,

ISBN 978-90-209-8451-4,

16,95 euro, 168 blz.

Door Griet Schrauwen Illustratie Liesje Mentens Portret Rob Stevens

“Verliefd zijn is heerlijk. Je houdt hartstochtelijk veel van elkaar, je bent dolgelukkig en je beleeft fantastische seks. Eén groot en intens feest. Maar hoed je, want dat is vooral inbeelding en projectie.”