Angelique Van Ombergen, wetenschapscoördinator bij het ESA: ‘Soms is het academische milieu bijna toxisch’

Angelique Van Ombergen (34) is sinds 2019 wetenschapscoördinator bij de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA). Ze oogstte internationaal aandacht met haar doctoraatsonderzoek naar de invloed van ruimtereizen op het menselijk brein, schrijft kinderboeken over ruimte en wetenschap en is vanaf 17 april te zien op Canvas en VRT MAX in de docureeks Zij Hen Wij.

Eigenheid

‘Als tiener voelde ik niet zo’n connectie met mijn leeftijdsgenoten. In vergelijking met andere tienermeisjes had ik weinig voor de hand liggende interesses. Mijn vriendinnen gingen graag feesten en lazen Joepie, ik zat met mijn neus in encyclopedieën en atlassen, gebeten door kennis. De muziek waarin ik vluchtte, was heel anders dan die waar mijn vrienden naar luisterden: David Bowie, The Smiths, Joy Division. Toen ik in een anti-alcoholperiode zat, kon ik me heel erg vinden in de straight edge-levensstijl die sommige hardcorebands aanhingen. Intussen heb ik geleerd om milder te zijn voor mezelf en de mensen rondom mij. Als tiener dacht ik heel zwart-wit. Op die leeftijd heb je nog niet de maturiteit om de nuance te zien. Met de jaren ben ik gaan inzien dat er in heel veel situaties geen juist of fout is.’

Werkdruk

‘Soms is het academische milieu bijna toxisch. De druk die op je rust is enorm. Bij ESA is er vanzelfsprekend ook een hoge werkdruk, maar nu kan ik er anders mee omgaan omdat ik binnen een groter collectief opereer. Aan de universiteit draag jij alleen de verantwoordelijkheid voor de beurzen die je moet binnenhalen en de papers die je schrijft. Het maakte dat ik er helemaal doldraaide. De rollercoaster kwam nooit tot stilstand. Als je dat dan nog wilt combineren met een gezin, wordt het op den duur echt te veel. Naar ESA gaan was een betere optie. De link met wetenschap is er nog altijd, maar de job biedt me meer stabiliteit.’

Controle bewaren

‘Dankzij mijn routines win ik tijd. Na jaren van roofbouw op mijn lichaam voel ik me nu niet alleen veel beter door dagelijks te sporten, gezond te eten en voldoende te slapen, het is ook een manier om de controle te bewaren. Die routines bieden me structuur. Ik kan probleemloos elke ochtend hetzelfde eten. Dat is dan iets waar ik niet meer over na hoef te denken. Dat spaart enkele minuten uit die ik kan gebruiken om mijn gedachten op iets anders te concentreren. Met kleren is het net zo: ik draag op het werk altijd een pak. Ik moet ’s morgens enkel de kleur kiezen, heel efficiënt is dat.‘

Alert blijven

‘Het impostersyndroom kan vermoeiend zijn, maar ik probeer het tegelijk een beetje te omarmen. Die angst om professioneel door de mand te vallen zal ik altijd wel blijven meedragen, maar het verlamt me niet. Het zorgt ervoor dat ik alert blijf. Ik wil vermijden dat ik me té comfortabel ga voelen en dingen als te vanzelfsprekend ga beschouwen.’

Nonsens

‘Complottheorieën baren mij veel zorgen. Ik las net dat de mazelen opnieuw gigantisch de kop opsteken omdat mensen vaccinaties weigeren. Het is pijnlijk om te zien hoe we terug naar af gaan nadat we zo lang en hard gewerkt hebben om niet meer te hoeven dealen met bepaalde ziektes. Mensen die niet wetenschappelijk geletterd zijn krijgen vandaag een forum op sociale media om nonsens te verkopen. Het probleem is dat de gemiddelde mens niet altijd de tijd of interesse heeft om zich voldoende te verdiepen in een materie. Dat is de reden waarom ik veel belang hecht aan wetenschapscommunicatie. Wetenschappers hebben de taak om helder te communiceren met het publiek.’

Samenwerken

‘De wetenschappelijke wereld kan nog meer diversiteit gebruiken. Hoe meer verschillende invalshoeken, hoe beter. De ruimtewetenschappen zijn een toonbeeld van hoe er over grenzen heen kan samengewerkt worden, al is optimalisatie zeker nog mogelijk. Cultuurverschillen kunnen de samenwerking compliceren. Ik vertel bijvoorbeeld niet overal dat ik getrouwd ben met een vrouw, iets waar ik anders nooit een geheim van maak. Als ik rond de tafel zit met collega’s uit Rusland of de Verenigde Arabische Emiraten zal ik daar heel voorzichtig in zijn.’

Doseren

‘Jezelf geen grenzen stellen is niet gezond. Ik zie dat ook soms bij jongere collega’s in mijn team. Dat soort profielen, mensen die blijven gaan, voelt zich ook makkelijk aangetrokken tot de job van onderzoeker. Af en toe moet je hen tegen zichzelf beschermen en bijna verplichten om een opdracht naar de volgende maand te verschuiven. Aan de unief heb ik een keer tegen een burn-out aan­geleund, maar ik denk niet dat ik nu nog risico­patiënt ben. Mijn kinderen hebben ervoor gezorgd dat ik mijn prioriteiten anders ben gaan leggen.’