‘Is het echt zo moeilijk om je in te leven in een zwangere vrouw die geen kind wil krijgen?’

Abortus staat overal ter wereld onder druk, zo toont recent nieuws uit Oklahoma aan. Journalist Eva Kestemont begrijpt de politieke beslissingen rond zo’n persoonlijk thema niet. ‘Voor of tegen abortus zijn: het is iets waarover je alleen voor je eigen situatie kan beslissen.’

Abortus staat overal ter wereld onder druk, zo toont recent nieuws uit Oklahoma aan. Journalist Eva Kestemont begrijpt de politieke beslissingen rond zo’n persoonlijk thema niet. ‘Voor of tegen abortus zijn: het is iets waarover je alleen voor je eigen situatie kan beslissen.’

Tijdens mijn eerste zwangerschap, die resulteerde in een inmiddels flinke kleuter, trad ik toe tot de grootste geheime club ter wereld: die van de moeders onder elkaar. Het is een club waarin openlijk gepraat wordt over de consistentie van kakjes, waarin trots wordt opgeschept over gekolfde milliliters en waarvan het wachtwoord een licht vermoeide, doch aanmoedigende blik is. Het is best een geestig verbond, waar gelachen en gehuild kan worden. Bij de toetreding leer je al snel een belangrijke les: elk verhaal is uniek. Geen moeder is hetzelfde en elk gezin is een entiteit op zich.

Dat vertaalt zich ook naar zwangerschappen en hoe ze beleefd worden. Hoe gelukkig ik was met de mijne, zo deprimerend en zorgwekkend kunnen ze zijn voor een andere vrouw. Net zoals er tientallen redenen te bedenken zijn om blij te zijn met (extra) leven in huis, zijn er tientallen te verzinnen om dat vooral te willen verhinderen. De verhalen van vrouwen, koppels en gezinnen zijn zo uniek dat ze amper in wetmatigheden te gieten zijn.

Gelukkig is een vrouw heel goed in staat om de belangrijke beslissingen in haar leven zelf te nemen. Anno 2021 wordt ze daar ook toe aangemoedigd: ze heeft al lang geen toestemming van haar man meer nodig om een bankrekening te openen, mag gaan werken als ze dat wil en kan ook zonder de permissie van haar ouders trouwen met de liefde van haar leven. Natuurlijk zal ze fouten maken. Natuurlijk zullen niet al haar keuzes overal in goede aarde vallen. Maar nooit zal er iemand aan denken om vrouwen dit soort verworven rechten opnieuw af te nemen.

Die vlieger gaat blijkbaar niet op als we het over zwangerschap en eventuele afbreking daarvan hebben. Het leek even alsof dit debat achter de rug was, maar overal ter wereld worden de vlammetjes al enkele jaren lang terug aangewakkerd. Steeds meer mensen twijfelen aan het beslissingsvermogen van vrouwen als het gaat over hun (ongewenste) zwangerschappen.

Dat getuigt van weinig voeling met vrouwen (of mensen in het algemeen – je bent in deze materie tenslotte altijd met twee). Is het dan zo moeilijk om je even in te leven in een situatie waarin een zwangere vrouw beslist dat het voor haar beter is om op dit moment geen kind te krijgen? Op sociale media gaat het algauw over zwangerschappen als resultaat van verkrachting en incest, maar het hoeft zelfs helemaal niet zo extreem. Ook in heel wat dagdagelijkse situaties kiezen vrouwen voor een zwangerschapsbeëindiging.

Denk maar aan een gezin dat zich door een onverwachte zwangerschap financieel in het nauw gedreven voelt, of aan een onstabiele relatie waarin dat stapeltje snel cumulerende cellen gelijkstaat aan een tijdbom in een baarmoeder. Denk maar aan een vrouw die zich te jong voelt om mama te zijn of die het zichzelf gewoon nooit ziet doen. Denk maar aan een man die in zichzelf geen vaderfiguur ziet. Natuurlijk is het meest wenselijke scenario voor alle partijen dat er simpelweg geen ongewenste zwangerschappen voorkomen, maar anticonceptie is nu eenmaal niet voor iedereen even toegankelijk en faalt daarbij ook soms. De lijst met mogelijke redenen om voor een abortus te kiezen is lang, net als de lijst vrouwen die de ingreep al ondergingen – naar alle waarschijnlijkheid ook in jouw omgeving.

Heel wat abortussen worden bovendien uitgevoerd op foetussen die niet levensvatbaar zijn of waarvan dokters twijfelen of er wel een menswaardig leven uit kan voortkomen. Hoe menslievend is het om een vrouw te verplichten een dergelijke zwangerschap uit te zitten, wetende dat het haar op het einde van de rit niet zal opleveren waar ze zo naar hunkert?

Wie claimt dat zijn empathie vooral bij het ongeboren kind ligt, ziet de vrouw eromheen eerder als lastige broeikas. Het is kortzichtig en naïef om haar te objectiveren tot dragende moeder die moet handelen in functie van een bevruchte eicel. Je kan er immers niet omheen dat ze een mens blijft met een eigen achtergrond. Zolang er in dat individuele verhaal volgens haarzelf geen plaats is voor een kind, zal een wet of dreigende gevangenisstraf daar niets aan veranderen. Een kind krijgen is niets triviaals, het is geen zure appel waar je even moet doorbijten als je de pech hebt om ongewenst zwanger te raken. ‘Als je een kind kan maken, kan je ervoor zorgen ook’, klinkt het dan. Nou… nee. Iedereen weet instinctief dat voor die twee zaken heel wat andere capaciteiten nodig zijn.

Vinden we na al die jaren van emancipatie nog altijd dat wat vrouwen wel en niet mogen doen met hun lichaam een politieke beslissing hoort te zijn? Ik niet. Voor of tegen abortus zijn: het is iets waarover je alleen voor je eigen situatie kan beslissen. Voelt het niet goed voor jou? Prima: doe het dan zelf niet. Maar jouw tegenstand projecteren op álle vrouwen en abortussen is niet alleen onsympathiek, weinig empathisch en bemoeizuchtig, het is ook simpelweg niet nuttig voor jouw zaak. Er zullen heus niet minder abortussen plaatsvinden omdat het niet mag. Ze zullen wel in de illegaliteit gebeuren en dus onveiliger zijn. Er zullen slachtoffers vallen.

Pas dan liever de tweede les toe die ik leerde in dat clubje waarvan je lid wordt tijdens een zwangerschap, hoe die ook eindigt. Die luidt dat het geen zin heeft om te oordelen over al die verhalen die er zo anders uitzien dan dat van jou. Het referentiekader is zo anders dat vergelijken toch nergens op slaat. We zouden moeten geloven dat vrouwen best wel in staat zijn de juiste keuze te maken voor hun specifieke situatie en hen daarin aanmoedigen.

Deze opinie werd dan wel geschreven naar aanleiding van nieuws uit Amerika, maar niet alleen daar wakkert de discussie over abortus opnieuw aan. De wereldwijde tendens stemt me triest. Ook elders komen er immers steeds meer barsten in zaken waarvan we aannemen dat ze bij het leven van een moderne vrouw horen. Zelfs in eigen land waait het thema nu en dan het politiek debat binnen, als een pion in een spel dat maar weinig te maken heeft met vrouwenlevens. De verworven rechten zijn niet in steen gebeiteld, zo blijkt. Ik ben nu bijna vier jaar (min of meer) zorgeloos moeder. Maar mijn hart is meer dan ooit bij de getroffen vrouwen.