Wijnen uit de Stille Zuidzee

Woekerende mangroves, turkoois lagunewater als vredige habitat voor zeehonden, idyllische baaitjes met poederstranden om weg te dromen : een ongewoon achtergronddecor voor wijnmakers.

Op een uurtje rijden van het subtropische paradijs Abel Tasman liggen een aantal van de beste wijngaarden uit het zuidelijk halfrond. Het broeierig warme National Park op de noordkust van het zuidelijke eiland van Nieuw-Zeeland verwacht je niet meteen in een land dat vooral associaties oproept met eindeloze kuddes schapen of bergketens met eeuwige sneeuw. De mondiaal geïnteresseerde wijnkenner voegt daar nog de sauvignon blanc-wijnen van Marlborough aan toe en deze worden gemaakt op een steenworp van een landschap waarin reuzenvarens, jacaranda, oleanders en hibiscus weelderig groeien en bloeien.

Sinds specialisten deze witte wijn midden jaren tachtig de hemel inschreven, nam de wijnbouw in Nieuw-Zeeland een steile vlucht. De sauvignon blanc van Marlborough kreeg wereldwijd bekendheid om de complexe smaken en prikkelende, fijne aroma’s. Deze wijnen horen niet thuis in de categorieën van exotische snuisterijen, bejubelde Parker-klonen of gehypte hightechcreaties maar zijn wel eerlijke, zuivere producten als resultaat van een gezegend koel maritiem klimaat en een ideale sedimentaire, kiezelbodem.

Wijnregisseur

“In sommige delen van Nieuw-Zeeland hebben we inderdaad een bijna perfect terroir voor wijnbouw”, vertelt Brian Bicknell, wijnmaker bij topproducent Seresin in Marlborough. Brian Bicknell, meestal in T-shirt en korte broek, is van het typische no-nonsensetype wijnmaker zoals ze in Oceanië wel vaker rondlopen. Gepassioneerd, prima geschoold en goedlachs vertelt hij al schertsend over de unieke werksituatie in de Marlborough-regio. Eigenaar en bezieler Michael Seresin, de bekende filmregisseur die meestal in Londen vertoeft, mag volgens Bicknell weinig of niets van wijn kennen, hij lijkt wel een neus te hebben om de juiste mensen te engageren. “Michael heeft geen verstand van wijn maken, echt waar, en we willen dat graag ook zo houden. Maar hij heeft wel visie, kan zeer goed proeven, geeft veel input, zit vol ideeën en staat altijd open voor suggesties. In dit relatief jonge wijngebied waar de mogelijkheden legio zijn, heb je mensen van zijn kaliber nodig die onvoorwaardelijk kiezen voor topkwaliteit.”

De wijnbouw- en olijventeelt op het Seresin-domein even buiten Blenheim verloopt op verzoek van Michael Seresin volledig biologisch, maar dat zijn gecertificeerd bedrijf volgens een zeer streng lastenboek werkt, moet op commercieel vlak niet te veel aandacht krijgen. “Onze producten zullen zichzelf wel verkopen, is zijn filosofie”, gaat Brian Bicknell verder. “We hebben een bijna perfect klimaat voor sauvignon blanc. Zoals wel meer onaangename dingen komt ook het slechte weer uit Australië maar gelukkig hebben we onze Alpen die ervoor zorgen dat de antarctische koude winden uit het westen en het zuiden getemperd worden. Hier aan de oostkust komen de Tasmaanse Zee en Stille Oceaan samen, wat een constante zachte bries oplevert die vochtigheid laag houdt en kans op ziekten in de wijngaard sterk doet afnemen. Marlborough is in de zomer gemiddeld twee graden koeler dan Dijon en zes graden warmer dan de Bourgondische winter. In Bourgondië is het seizoen om druiven te laten rijpen daarom veel korter. Door ons gematigd koel microklimaat met zachte maritieme winden en het hoogste aantal uren zonlicht in heel Nieuw-Zeeland, kunnen druiven zoals sauvignon blanc makkelijker rijpen en krijgen we een mooie balans tussen fruit en zuren. We kennen trouwens relatief weinig vorstproblemen. Dreigt er vorstalarm dan huren we een paar helikopers in, die kort boven de wijngaarden vliegen om zo de koude luchtlagen te verjagen.”

Naast vlaggenschip sauvignon blanc laat Michael Seresin op zijn Toscaans geïnspireerd domein ook chardonnay, pinot gris, riesling, pinot noir, merlot en drie soorten olijfolie en avocado-olie maken. De Seresin ‘Marama’ Sauvignon Blanc Reserve 2003 omvat alle subtiele kenmerken van een topper uit Marlborough en geldt als de beste witte wijn uit de Nieuwe Wereld. Fris, krokant, kruidig, licht grasachtig prikkelend met hints van kruisbessen, onderstreept deze sauvignon blanc de hoge standaards voor dit nog jonge wijndomein.

De eerste aanplantingen gebeurden in 1992. Vier jaar later proefde Michael Seresin zijn eerste wijn. “In deze kiezelrijke, slib- en kleiachtige grond duurt het zes tot negen jaar vooraleer de wortels diep genoeg zitten om zelf voldoende water te kunnen vinden”, vertelt Bicknell. De eerste jaren deden we aan irrigatie om de wijnstok rustig te laten groeien en niet om onnatuurlijk grote druiven te kunnen oogsten. Daardoor krijg je immers geen betere wijn. Overvloedige irrigatie doet de zuurtegraad van de bodem dalen wat verschraling betekent.”

Dreigende overproductie

Achter het mondiale succes van een aantal zeer goede sauvignon blanc-domeinen uit Marlborough dreigt echter gevaar. Sommige wijnen uit Nieuw-Zeeland hebben last van te veel alcohol of onevenwichtige houtlagering, terwijl andere de hoog gewaardeerde kenmerken van een sauvignon blanc uit deze regio volledig missen. Die minder intense wijn is een gevolg van omvangrijkere druivenoogsten. In de periode van 2000 tot 2004 stegen deze van 8 naar 12 ton per hectare. Omdat de vraag naar Marlborough-wijn stijgt – exportanalisten verwachten voor dit jaar nog een verdrievoudiging – dreigt de lokroep van overproductie. Door onvoldoende snoeiwerk komt smaakintensiteit en rijpheid van de druiven in gevaar met dunne, waterige wijnen als gevolg. Recente blindproeverijen van het jaar 2004 waarin sauvignon blanc-wijnen uit Chili, Zuid-Afrika en Australië met deze uit Nieuw-Zeeland werden vergeleken, waarschuwen voor een mogelijke trend naar wijnen van mindere kwaliteit. Nieuwe druivenkwekers en wijnmakers met te weinig ervaring of enkel geïnteresseerd in volume, worden met de vinger gewezen. Meer en meer wijnmakers bezitten eigen wijngaarden maar een groot aantal is nog afhankelijk van druivenkwekers die zich alleen per gewicht laten betalen en dus baat hebben bij een zo groot mogelijke oogst. In 2004 zorgden onafhankelijke kwekers nog voor 55 procent van de druivenoogst. Gelukkig groeit het aantal druivenboeren dat zich niet langer op basis van volume laat vergoeden, maar volgens kwaliteitsnormen.

Belg kiest voor kwaliteit

Net als bij Seresin houdt ook onze landgenoot Jean-Charles Van Hove van Clos Marguerite graag de touwtjes zelf in handen. Afkomstig uit Leuven kocht hij in Seddon, hartje Marlborough, in 1997 circa tien hectare en noemde zijn domein naar zijn echtgenote Marguerite Dubois. In de verte zien we een stofwolk wanneer de landbouwingenieur ons in zijn jeep tegemoet rijdt. Zijn domein ligt letterlijk aan het einde van de wereld. Toegangswegen zijn rudimentair en de eerste richtingaanwijzer moet nog geplant worden. Zelfs indicaties via de gsm maken ons niet wijzer en zo komt hij ons zelf opzoeken. Als bodemdeskundige werkte Jean-Charles Van Hove enkele jaren in Puisseguin Saint-Emilion waar hij in de ban geraakte van de druiventeelt. “Een eigen wijngaard in Bordeaux bleek financieel niet haalbaar en zo kwamen we hier terecht. Ik legde de wijngaard volledig eigenhandig aan met driekwart sauvignon blanc-stokken en één kwart pinot noir. In dit winderige, koele en droge klimaat met een derde minder regen dan in Bordeaux, is gedoseerde irrigatie noodzakelijk. Geen water betekent geen druiven. Ik kies bewust voor een lage opbrengst per hectare om rijke wijnen te kunnen maken. Ik kan makkelijk meer wijn maken maar de kwaliteit zal navenant zijn en uiteindelijk blijf je er toch mee zitten. Nieuw-Zeeland kent weinig of geen regelgeving en ieder maakt voor zichzelf uit wat hij doet. Wie het niet nauw neemt en voor massawijn kiest, neemt wel risico’s omdat hij meestal aan lage marges werkt en het aanbod aan bulkwijn op de wereldmarkt is groot. Wie voor kwaliteit kiest, zoals ik, moet echter goed opletten om uit de kosten te geraken.”

In 2002 kon hij voor het eerst wijn maken die hem in staat stelde om een en ander bij te sturen. De sauvignon blanc uit 2003 heeft een scherpe aspergeneus en een mooie balans tussen zuren en alcohol. De wijn uit 2004 wijst op enorme progressie en heeft het typische karakter van een snedige sauvignon blanc. Achter de bleke, lichtgele tint gaan onder meer fijne citrusaroma’s schuil terwijl de wijn qua smaak opmerkelijk evenwichtig verweven is.

De resultaten van de kleine, nieuwe wijngaard van de familie Van Hove moeten zeker niet onderdoen voor wat vermaarde overzeese multinationals in aanpalende domeinen presteren. De Belg blijft bij zijn succes opmerkelijk rustig. “Ik heb hier gevonden wat ik zocht : een wijngaard in een van de beste wijnstreken van de wereld. Dat ik daarvoor naar de andere kant van de aardbol moest verhuizen was geen bezwaar. In deze onbezoedelde natuur kan ik doen wat het me meest bezighoudt.” Hij bouwde zelf zijn glazen huis te midden van de wijngaard zodat hij langs alle kanten de ontwikkelingen op zijn domein kan volgen. Zelfs het toilet heeft een glaswand om het zicht naar buiten te vrijwaren. “Hier valt in geen mijlen een vreemde ziel te bespeuren. Omdat het leven hier zo mooi is en ik weinig of niet mis, vervaagde de band met het moederland vrij snel. Van een echte band tussen het handvol Belgen dat in dit land woont, kan je moeilijk spreken. Wie naar hier emigreert, is met andere dingen bezig.”

Van garage tot topdomein

Sinds de doorbraak van de Nieuw-Zeelandse wijnen op de wereldmarkt, geraakten ook niet-professionelen door het fenomeen geboeid. Twintig jaar geleden maakte topneuroloog Ivan Donaldson tijdens zijn vrije uren thuis in de garage een eigen wijn. Vandaag vinden we in Amberley in Waipara, zo’n 250 kilometer ten zuiden van de Marlboroughregio, één van de meest gerespecteerde wijngaarden in Nieuw-Zeeland. Pegasus Bay is vandaag in handen van zijn zonen Matthew en Edward. De eerste staat samen met verloofde Lynnette Hudson in voor de wijn terwijl Edward het bedrijf leidt en als chef het aanpalende restaurant runt. De familie Donaldson maakt onder meer chardonnay, riesling en cabernot/merlot-wijnen maar is vooral gek op pinot noir waarmee ze in binnen- en buitenland hoog scoren. Matthew studeerde in Australië, Lynnette in eigen land en beide werkten meer dan een jaar in Bourgondië om de geheimen van de pinot noir-cultuur volledig te kunnen doorgronden. “Uit respect voor de natuur kozen we van in het begin voor een minimalistische aanpak waarbij we in de wijngaard zo weinig mogelijk een beroep doen op extra componenten”, vertelt Lynnette. “Het terroir heeft zo veel te bieden dat we de natuur graag zelf haar werk laten doen. Alleen bij vorst zetten we windmachines aan om de kou te verdrijven. We werken niet biologisch of biodynamisch hoewel ik niet uitsluit dat we in die richting zullen evolueren. Zelf geloof ik wel in het extra voordeel ervan maar niet iedereen is volledig overtuigd”, lacht ze een beetje mysterieus terwijl ze een ongefilterde pinot noir van 2002 uitschenkt. De wijn bekoort door zijn zuivere smaak, hoge concentratie aan rijpe vruchten en lange afdronk. Een wijn met veel bewaarpotentieel.

Nichespeler op mondiale wijnmarkt

Gooit Nieuw-Zeeland met zijn sauvignon blanc uit Marlborough en pinot noir uit onder meer Waipara het laatste decennium hoge ogen, op mondiaal vlak blijft het land qua productie een dwerg. Nieuw-Zeeland produceert vandaag 0,24 procent van de wijn in de wereld. Dit aandeel zal ondanks de groeiende wijnindustrie niet onmiddellijk toenemen gezien de nog sterkere groei in Chili en Zuid-Afrika en dit ondanks de groeivertraging in Australië en California. Dat sommige delen van Nieuw-Zeeland qua klimaat en grond uitermate geschikt waren voor druiventeelt was al in het begin van de negentiende eeuw bekend. De eerste wijnmakers die er hun geluk zochten kwamen rond de voorlaatste eeuwwisseling uit het huidige Kroatië. Veel lokale wijnboeren zochten – uit schrik voor annexatie door Oostenrijk-Hongarije en de permanente oorlogsdreiging begin twintigste eeuw – een nieuw leven in het weinig bevolkte land dat met zijn zacht klimaat veel mogelijkheden bood. “Omdat een aantal Kroaten tevreden waren met hun nieuw verblijf in Nieuw-Zeeland, volgden al gauw een hele stroom immigranten”, aldus Peter Babich. De naam van zijn vader werd nog Kroatisch gespeld toen deze als Josip Babiç in 1910 naar Nieuw-Zeeland emigreerde om er in 1916 zijn eerste wijn op de markt te brengen. “De wijnconsumptie bedroeg toen minder dan een liter wijn per hoofd per jaar, wat ook te begrijpen is voor een Britse kolonie waar tot dan toe bier en whisky gedronken werd”, vertelt Peter Babich. “We maakten eerst vooral wijn op Kroatische wijze met het accent op zoete en op versterkte wijnen.”

Vandaag staat zoon David aan het hoofd van Babich Wines, een van de grootste wijnmakers van het land met kwaliteitsdomeinen in Marlborough, Hawke’s Bay en Auckland.

Verboden in restaurants

Tot begin jaren zeventig vonden Nieuw-Zeelanders vooral versterkte wijnen in de winkel. Flessen die niet eens in restaurants mochten verschijnen. De Duitse wijnmaker Daniel Schuster emigreerde als twintiger begin jaren zeventig naar Nieuw-Zeeland en maakte riesling en pinot gris in Duitse stijl. “Wist ik veel wat de mensen graag dronken en welke wijn er het best in de smaak zou vallen. Met mijn wijnen probeerde ik een aanzet te geven tot een ander consumptiegedrag maar in die tijd dronk men in Nieuw-Zeeland per jaar gemiddeld maar twee liter wijn per jaar. Nu is dat gelukkig gestegen tot iets meer dan twintig liter waarvan de helft import en geven de mensen de laatste vijf jaar ook 40 percent meer uit aan wijn. Begin jaren zeventig was een fles wijn iets voor thuisverbruik. Er waren trouwens haast geen restaurants. Enkel in hotels kon je iets eten en restaurants die toch wijn schonken deden dat illegaal want wijn mocht daar lange tijd niet eens geschonken worden. Ik heb me niet echt aangepast maar heb de druif altijd haar werk laten doen. Ik maak wijnen met een eigen stijl volgens wat het terroir me te bieden heeft. Vandaag maakt men in heel de wereld, en ook in Nieuw-Zeeland, veel wijn volgens een welbepaalde smaak en dat leidt tot vervlakking. Ook hier hebben een aantal wijnmakers dat gelukkig ingezien. Wijn moet net als lekker eten blijven verrassen en veel wijn wordt te technisch gemaakt. Wijn maken gaat over fruitconcentratie, zuren, aroma’s, intensiteit en spanning, en dat allemaal in balans brengen. Het belangrijkste werk gebeurt op het land.”

Wanneer de overheid in de jaren tachtig de import van buitenlandse wijnen naar Nieuw-Zeeland versoepelde, reageerde een aantal lokale wijnmakers verontrust en ging meer aandacht besteden aan kwaliteit. Ze beseften dat ze de lokale markt daar beter mee in handen zouden krijgen en dat door het potentieel van een aantal van hun wijnen ook het buitenland wel eens interesse zou kunnen betonen. En zo geschiedde.

Schroefdop tegenover kurk

Om het probleem van kurkwijn te vermijden is het gebruik van schroefdoppen in plaats van de traditionele kurk in Nieuw-Zeeland al goed ingeburgerd. Vooraanstaande wijndomeinen nemen daarbij het voortouw. Bij Cloudy Bay, een van de grootste producenten van kwaliteitswijn in Marlborough, onderzoekt wijnmaker Eveline Fraser, in een vorig leven overigens de eerste vrouwelijke bierbrouwer in Nieuw-Zeeland, de invloed van het schroefdopgebruik op de veroudering van de wijn. “We houden elke twee maanden met heel het team een blinddegustatie van al onze wijnen, waarvan we voor dit vergelijkend onderzoek een deel met kurk en een deel met schroefdop hebben afgesloten. Uit de resultaten van de laatste drie jaar blijkt dat deze met schroefdop er tot nu toe steeds frisser en levendiger uitkomen.” We krijgen als proef op de som een aantal flessen Cloudy Bay Sauvignon Blanc 2004 blind te proeven en stellen zelfs bij deze jonge wijnen al een duidelijk verschil vast. Deze met schroefdop hebben veel meer pit terwijl deze met kurk iets saais over zich hebben.

Ook bij Pegasus Bay is wijnmaker Lynnette Hudson overtuigd van de voordelen van een schroefdop. “In Nieuw Zeeland is het gebruik ervan min of meer aanvaard omdat we ervaren hoeveel problemen we ermee kunnen voorkomen. Europeanen zijn op dat vlak nog behoudsgezind maar we zullen ze op termijn wel kunnen overtuigen.”

Daniel Schuster erkent dat de mindere kwaliteit van kurk tot problemen leidt maar denkt niet dat Europeanen of Amerikanen ooit zullen aanvaarden dat een fles die bijvoorbeeld 60 euro kost met een schroefdop is afgesloten. “Voor zo’n fles zorg je als wijnmaker dat je kurk van topkwaliteit gebruikt. Die kost 0,80 euro in plaats van 0,20 euro en dat zal het verschil in de verkoopprijs toch niet echt maken. “

Brugge en Singapore

Weekend Knack reisde mee op uitnodiging van Hotelschool Ter Groene Poorte uit Brugge. In het kader van het specialisatiejaar Sommelier organiseert deze school elk cursusjaar drie buitenlandse studiereizen om de toekomstige wijnspecialisten zowel met wijnmakers in Frankrijk, Europa als de Nieuwe Wereld (Chili, Argentinië, Californië, Zuid-Afrika en Australië werden al eerder bezocht) te laten kennismaken. Tijdens de 16-daagse reis naar Nieuw-Zeeland bezochten de leerlingen de voornaamste wijndomeinen op het noordelijke en zuidelijke eiland. Ze maakten ook een tweedaagse tussenstop in Singapore. Weekend Knack deed enkel de bezoeken aan het zuidelijk eiland mee. Zowel de heenreis in business als de terugreis in economy werden uitstekend verzorgd door Singapore Airlines zodat de reistijd van 30 uren gemakkelijk verteerd werd.

Wijnen en invoerders

– Seresin en Pegasus Bay bij Ad Bibendum, Toekomststraat 40, 3500 Hasselt, 011 26 27 65 of Paul Michielsstraat 71, 1090 Brussel, 02 420 94 46, www.adbibendum.be

– Clos Marguerite bij Wijnmakelaarsunie, Sluisstraat 84/86, 3590 Diepenbeek, 011 23 06 10, www.wijnmakelaarsunie.be

– Babich Wines bij Rabotvins, Vogelenzang 1-4, 9000 Gent, 09 225 89 86, www.rabotvins.be

– Cloudy Bay, bij Vins Fins de Coninck, Waterloosesteenweg 37, 1410 Waterloo, 02 353 07 65, www.deconinckwines.be

– Daniel Schuster, geen invoerder in Benelux, www.danielschusterwines.com

Door Willem Asaert / Foto’s Kris Vlegels

De sauvignon blanc van Marlborough kreeg wereldwijd bekendheid omwille van de complexe smaken en prikkelende, fijne aroma’s.

De wijn uit 2004 wijst op een enorme progressie en heeft het typische karakter van een snedige sauvignon blanc.