TRAGISCH, SLUW EN VERLEIDELIJK

“Age cannot wither her”, schreef Shakespeare in Antony and Cleopatra, “nor custom stale here infinite variety.” (Ouderdom doet haar niet verwelken, noch kan gewenning haar eindeloze veelzijdigheid doen verbleken). Net die vele gezichten van de Egyptische vorstin en de onuitputtelijke mythevorming zijn het uitgangspunt van Kleopatra – Die ewige Diva, de jongste tentoonstelling van de Bundeskunsthalle in Bonn.

Weinig vrouwen prikkelen immers zozeer – en al zo lang – de collectieve verbeelding als Cleopatra (69-30 v.C.), de laatste farao van het oude Egypte. De hoogopgeleide en politiek behendige ‘koningin der koningen’ was dan allesbehalve een lege doos, bij gebrek aan geschreven bronnen en visuele getuigenissen van tijdgenoten konden talloze biografen en kunstenaars haar verhaal naar hun hand zetten. Een heroïsche, maar ook tragische Venus in de renaissance, theatrale diva in de barok, en mysterieuze femme fatale na Napoleons mislukte verovering van Egypte : zelden vormde een vrouw zo’n vruchtbare spiegel van de heersende (schoonheids)idealen en obsessies.

Bovendien maakte de ijzeren lady avant la lettre in de twintigste eeuw de overstap naar het theater, de film en de popcultuur, waardoor opnieuw een dozijn Cleopatra’s het licht zagen. Kindvrouw in de gedaante van Vivien Leigh, politieke feeks bij rijpere vertolksters als Judi Dench, of zwoel rolmodel voor de lens van Richard Avedon voor Revlon : het blijft zoeken naar de ware Cleopatra. Al valt de stempel van Elizabeth Taylor, Hollywoods laatste grote filmdiva, wellicht nooit meer uit te wissen.

Al die verschijningen zijn tegelijk de kracht en de zwakte van deze expo. Die besteedt wel de nodige aandacht aan Cleopatra’s controversiële affaires met Julius Caesar en Marcus Antonius en haar vermeende pronkzucht, maar heeft al bij al weinig te melden over vrouwen en macht. Aan een vergelijking met recentere boegbeelden als Margaret Thatcher, Angela Merkel of Hillary Clinton en de beeldvorming daarrond waagt de Bundeskunsthalle zich al helemaal niet. Toch wat vreemd, te meer daar deze expo Cleopatra vooral door een mannenbril bekijkt. Bovendien komen de geopolitieke context en incestueuze familiebanden van de Ptolemaeën eerder vluchtig aan bod.

Wie het maximum uit deze expo wilt halen, weet dus wat te lezen tijdens de zomervakantie. Hoort u het liever van een ander, dan wendt u zich tot het Davidsfonds : dat organiseert op 22 september een dagreis naar de expo, in het gezelschap van Egyptekenner Herbert Verreth (KU Leuven / UGent).

EXPO TOT 6 OKTOBER. INFO : +49 228 91 71 200, WWW.BUNDESKUNSTHALLE.DE, WWW.DAVIDSFONDS.BE.

WIM DENOLF