Terminus bewoonde wereld

Een tip voor mensen met kinderen en romantici :

Galtür, het hoogstgelegen dorp

van het Oostenrijkse Silvretta-gebied.

Frans Vuga

Foto’s : Madeleine Dekempeneer

Achtenzestig jaar geleden schreef Ernest Hemingway, An Alpine Idyll, een verhaal uit de stoere-mannenbundel Men Without Women. Het Oostenrijkse dorpje Galtür voelt er zich nog altijd in vereeuwigd. De Amerikaanse Nobelprijswinnaar, die er op de lentesneeuw kwam skiën, vertelde over de begrafenis in mei van een vrouw die vijf maanden eerder aan een hartziekte was gestorven. Haar man liet het lijk in de decemberkou bevriezen, zette het rechtop in de schuur en ging iedere dag eens kijken of alles in orde was. Toen het pad naar de verre parochiekerk weer begaanbaar was geworden en de grafdelver opnieuw een spade in de grond kreeg, had de begrafenis plaats. De auteur liet de weduwnaar beamen dat hij zijn vrouw liefhad, en speelde met het besluit : “Boeren zijn beesten. “

Een vluchtige reaktie van een passant. Sinds mensenheugnis, tot bij het verschijnen van mechanische rijtuigen en graafgerief, wachtte men overal in de hoge Alpen tot de lente intrad om de winterdoden ter aarde te bestellen. Hemingway kreeg verzamelde informatie in Galtür eerder onder invloed van de fles dan via enquête. Zo niet had hij wellicht een verlengstuk aan zijn macaber verhaal kunnen breien. In de kerk liggen namelijk beschilderde schedels van ontgravenen uitgestald. Een andere opwekker van schrijfjeuk had het net afgelopen makelen van kindslaven kunnen zijn. Of het merkwaardige leven boven de boomgrens. Daarnaar verwijst nog altijd de naam van een afspanning voor skiërs : Weiberhimmel. Het hoogst bewoonde eind van het Paznaun-dal gold vroeger, sarkastisch, als de hemel voor vrouwen, omdat ze daar niet op de akker hoefden te arbeiden. Er was toch geen oogst mogelijk op 1600 meter boven de zeespiegel. De naam Galtür is overigens afgeleid van het Retoromaanse Cultura, duidend op de bovengrens van de kultuuraarde.

Gedurende eeuwen verrichtten ook kinderen seizoenarbeid in het buitenland om aan verhongering in het dal te ontkomen. Ze trokken vaak naar Zwabisch gebied (het Duitse Baden-Württemberg), vandaar hun bijnaam Schwabenkinder. In de 17de eeuw was zelfs religieuze politie van Tirol op pad tot in het Beierse Augsburg om na te gaan of ze niet in de handen raakten van protestantse sekten.

Kinderen van bezitloze boeren, acht tot vijftien jaar jong, trokken in het voorjaar naar Ravensburg of Friedrichshafen, om zich daar op een markt te laten inlijven als huishoudhulp, voor knechtsdienst of als veehoeder. In de herfst keerden ze terug met een karig loon. Maar nog belangrijker voor hun gezin was dat ze de hele zomer elders werden gevoed en op de koop toe soms wat kleding meebrachten.

Makelaars begeleidden de honderd kilometer lange marsen die twee weken konden duren. Onderweg werd gebedeld en overnacht in herbergen en boerderijen. Erich Lorenz (73), een van de historische gewetens in Galtür, heeft nog mannen en vrouwen gekend die als kind de slavenmarkten aan den lijve ervoeren. “Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, was ik voerman. Met mijn paardespan transporteerde ik goederen naar Landeck twee dagen heen, twee terug. Ik kreeg drie jaar legerdienst aan mijn broek. In 1945 werd ik gewond in de slag om de Ardennen, in Bastenaken. De SS liet ons daar in de steek, we stonden er alleen voor tegen de Amerikanen. Het duurde maanden voor ik teruggeraakte naar mijn geboortedorp. “

Dokter Walter Köck, een leeftijdgenoot van Lorenz, schreef twee boeken over het Paznaun-dal. Als arts vindt hij de opkomst van antibiotica een keerpunt in het leven van de bergbewoners. “Longontsteking was vroeger de eerste doodsoorzaak. Het had ook te maken met leefgewoonten, met het vele roken van vlees bijvoorbeeld. Met de buitenlucht had het natuurlijk niets vandoen. Wij leven in een allergeenvrije omgeving. Door de hoogte en de biezondere luchtcirculatie meten we hier een pollengat op. Alles samen genomen beleefde Galtür na de oorlog een explosie van rijkdom. Eerst dankzij de smokkel over de nabijgelegen Zwitserse grens, daarna door het toerisme. ” Wie een kamer huurt ten huize Köck krijgt desgevraagd 101 verhalen te horen. Vele ervan zijn gebundeld in Inz Paznaun Geschaut van de hand van de dokter, zoon van de vorige dokter.

Aangebeld bij dorpspastoor Alois Attems-Heiligenkreuz geen man van de streek. Hij is verwant met de familie Habsburg, maar de vons zijn sinds de republiek afgeschaft in Oostenrijk. Soms doen Europese koninklijke families nog een beroep op hem om een huwelijk in te zegenen. Attems werkte onder de Maya’s in Guatemala, en kwam zestien jaar geleden hier terecht. “Een dankbare plek, want 95 procent komt nog ter kerke, tegen 14 procent in de Tiroolse hoofdstadInnsbruck. “

Vanwaar de rijk uitgebouwde Maria Geburt-kerk tegenover zijn huis ? Zo’n barokstuk staat haaks op de armoehistorie van het dorp, het lijkt wel een uitdaging op de religiegrens met de protestanten. “Twee eeuwen geleden verhandelde een plaatselijke koopman grote partijen goederen over de Adriatische Zee. Hij beloofde geld voor de kerk als piraten zijn handel niet zouden ruïneren. En hij hield woord. “

Aan het Bauernmuseum zit een gezellige Stube. “We specializeerden ons”, zegt de direkteur van de dienst voor toerisme Gerhard Walter. “We trekken vooral families aan, kompleet met jonge grootouders, die zestig kilometer langlauf vinden. Loipes van 1600 tot 2200 meter hoog. Transitverkeer is er niet, want de bewoonde wereld houdt hier op. Het aantal weekendtoeristen blijft beperkt tot twee bussen per zondag. Toch hebben we après-ski van knus tot uitbundig. Een derde van onze gasten keert terug, dat zegt genoeg. “

Galtür telt 700 inwoners en 3500 toeristenbedden, en voert geen expansie in het schild. Het alpiene skigebied strekt zich uit over 40 kilometer geprepareerde pistes en reikt 2500 meter hoog. Naast zwarte en rode stroken liggen makkelijke wisselpistes, zodat iedereen van het fotogenieke landschap kan genieten. De wekelijkse skisafari naar Montafon (onder begeleiding) is een aanrader. Wie hetStemmbogen onder de knie heeft, het begin van parallelskiën, kan mee de hort op. De duurste Galtürer Skipass (volwassenen/hoogseizoen) kost 3800 frank voor vijf dagen (pendelbus inbegrepen). Wie tegelijk in de naburige stations Ischgl-Samnaun, Kappl en See aan de slag wil, betaalt iets meer dan 6000 frank voor de Silvretta-Skipass. Het abonnement in een all-inpakket is goedkoper.

Vooral omdat het afsteekt tegen het drukke Ischgl, ademt Galtür een romantische sfeer. Wie Gasthaus Rössle aandoet, maakt het plaatje kompleet. Op fundamenten van de 17de eeuw exposeert het hotel op het dorpsplein de warmte van hedendaagse houtambacht en kachelovenbouwerij. Eigenaar en keukenchef Reinhard Türscher weet ook verhemelten te strelen, en vertelt er graag wat eigenzinnigs bij.

Bij sneeuwval volstaan zomerbanden niet om het oord te bereiken. Winterbanden, sneeuwkettingen of 4×4 zijn dan geen luxe, al wordt de asfaltweg voortdurend geruimd en met zand en grind bestrooid.

Info (ook brochures in het Nederlands) : Tourismusverband Galtür, Postfach 10, A-6563 Galtür, Österreich, tel. (00-43) 54.43.521, fax : (00-43) 54.43.521-76.

Vroeger werden in de winter geen doden begraven, maar ingevroren en op zolder of in de schuur bewaard.

Het net van alpiene pistes en loipes eindigt bij de Kopssee, maar de skisafari loopt verder.

Galtür telt 700 inwoners en 3500 toeristenbedden, en voert geen expansie in het schild. Foto : autentieke veestallen.