Tempeltje in het groen

Sfeer scheppen is belangrijk bij het aanleggen van een tuin. Loekie Schwartz, ook buiten haar tuinmuren een experte, heeft haar werk goed gedaan.

Maarssen, een idyllisch oord aan de Vecht, tussen Utrecht en Amsterdam. Enkele eeuwen geleden voeren langs deze rivier boten met groenten en fruit uit Maarssen naar beide steden. Tot in de 17de eeuw stond op de plek waar Gary en Loekie Schwartz nu wonen een grote boerderij met talrijke bijgebouwen. De boerderij werd verwoest tijdens de Franse Overheersing en vervangen door het huidige gebouw. De Boomgaard, 1725, staat in het raampje boven de voordeur gebeiteld.

Ook toen al was de omgeving van Maarssen populair. Veel mensen kwamen erheen om in de natuur wat te ontspannen. Van die tijd getuigen nog enkele zeer mooie theehuizen. Naar het voorbeeld van de Venetiaanse notabelen die zich via het Brentakanaal naar hun villa’s in Padua en omstreken begaven, voeren de rijke kooplui uit Amsterdam en Utrecht langs de Vecht om zich een romantisch plekje uit te zoeken voor het bouwen van hun buitenhuis.

Loekie en Gary Schwartz, twee historici, kochten hun huis toen ze trouwden in 1968. Het chique salon met houten muurbekleding was toen onderverhuurd aan een garagist, die het gebruikte als magazijn voor wisselstukken; de rest van het huis was een soort van pension.

De tuin, een vlak perceel van 800 m², was helemaal verwaarloosd. De moestuin lag bedolven onder het afval. Er stond nog een oude druivenserre, en het enige sierelement was een eindeloze wasdraad aan ijzeren palen. Het echtpaar Schwartz liet er de volgende tien jaar enkel gras groeien, waarop de kinderen konden ravotten.

Op het einde van de jaren ’70 begon Loekie aan een ontwerp, op haar manier. “Ik had nog geen enkele tuin gezien, en ik wilde dat ook niet. Ik had mijn eigen idee. Ik wilde achterin de tuin, rechts van het huis, een moestuintje aanleggen dat ik verstopte achter een haag van meidoorn. Dat is een plant waar ik erg veel van hou. Die bloeit in de lente en verliest zijn bladeren in de winter, maar de takjes vormen dan een ingewikkeld kantwerk. Prachtig gewoon! De haag trekt ook geen saaie rechte lijn, maar maakt een lichte golfbeweging.”

Ook al is de moestuin tegenwoordig meer een siertuin, hij levert enkele mooie slasoorten, rabarber, aalbessen en een overvloed aan aromatische kruiden op.

Eigenlijk heb ik bij de aanleg van de tuin in de eerste plaats rekening gehouden met het uitzicht vanuit de woning. Er zijn drie perspectieven: vanuit de keuken, vanuit de muziekkamer en vanuit de zithoek met bibliotheek”, zegt Loekie Schwartz.

Elk uitzicht is verschillend. Wie zich in de zithoek neervlijt in een fauteuil, krijgt door de ramen een klein ensemble van gesnoeide buxus te zien, vlak bij de woning, op ooghoogte.

De muziekkamer biedt uitzicht op het gazon en de moestuin, die je heel duidelijk onderscheidt. Maar je blik gaat onvermijdelijk naar een pad overdekt met blauwe regen. Een pad dat nergens heen schijnt te leiden, want het verdwijnt onder de takken van een grote notenboom. In feite leidt het naar de zijkant van de moestuin en een poortje in de achtermuur. Als het centraler had gelegen, was het efficiënter geweest, maar dan zou een stukje mysterie en dus ook een stukje sfeer verloren zijn gegaan.

Vanuit de keuken wordt de aandacht getrokken door een van de grootste blikvangers in de tuin: een Dorische tempel, een neoklassiek bouwwerk geïnspireerd op het oude Griekenland. Het is een constructie uit 1990. Daar hangt een verhaal aan vast dat Loekie graag vertelt. “Op die plek stond eerst de druivenserre, die we vervingen door een veranda. Maar acht, negen jaar geleden deed een felle storm de veranda instorten als een kaartenhuisje. En niet alleen de veranda, maar ook de omheiningsmuur waartegen ze was gebouwd. Toen de experten van de verzekeringsmaatschappij de schade kwamen opnemen, wisten ze niet goed hoe ze die moesten becijferen. Ze stelden voor dat ik hun een bestek zou overhandigen voor de wederopbouw van een gelijkaardige constructie. Ik heb me dus op mijn klassiekers gestort. Ik maakte een schaaltekening volgens de antieke normen en stapte ermee naar een aannemer. De verzekering aanvaardde zijn berekening en we begonnen te bouwen: zuilen, fronton, fonteintje…”

Dit tempeltje is nu als een salon in het groen. Zomer en winter zit je er knus en dicht bij de planten, en heb je nog een ander zicht op het geheel. Vormen, structuren en constructies (zoals een Marokkaans geïnspireerd waterbekken vlak bij de keuken) en planten dragen bij tot de charme van het geheel. In de herfst vallen de grote hydrangea’s op, maar het mooist is de tuin in de lente, wanneer de bloembollen beginnen te bloeien en enkele weken later de blauwe regen.

“Ik ben dol op tulpen. Elk jaar plant ik er opnieuw. Ik hou van botanische tulpen, dubbele tulpen, papegaaitulpen… om het even. Hoewel ik overwegend kies voor mooie combinaties, mogen er in de lente ook felle contrasten tussen zitten.”

En ook andere bolgewassen bloeien hier in alle vrijheid: Anemone blanda, witte Muscari, narcissen en later ook irissen. Wanneer de Wisteria sinensis in bloei staat, geeft die bleekblauwe bloemenweelde een soort van tegenwicht voor de prominente Dorische tempel. Maar ook de rest van het jaar blijft dat effect er, door de enorme massa bladeren.

Er groeien nog twee andere, bolvormige exemplaren van Wisteria sinensis vlak bij de tempel. “Ik wilde ze een boog doen vormen. Maar toen ik ze op een dag aan het snoeien was, ben ik gestopt toen ze deze bolle vorm hadden: ik vond dat die er goed bij paste.”

Loekie Schwartz kan haar passie voor tuinieren ook uitleven buiten haar tuinmuren. Jarenlang vertaalde ze kunstboeken voor het Mercatorfonds, maar een tijd geleden werd ze journaliste en later hoofdredactrice van het tijdschrift Onze eigen tuin, 43 jaar geleden opgericht door de bekende Mien Ruys.

Tekst en foto’s Jean-Pierre Gabriel