San Francisco in perspectief

Een van de grappige onhebbelijkheden van de Amerikanen is dat ze te pas en te onpas borden met ‘Caution!’ en ‘Danger!’ aanbrengen. Ze vergaten nochtans iets belangrijks: ze maken de bezoeker aan San Francisco er niet op attent dat hij of zij er misschien wil blijven wonen. Ik doe ze een proces aan.

Tekst en foto’s Marc Goldchstein

Je bent pas een intimus van San Francisco als je er een aardbeving hebt meegemaakt. Begin mei was het dus zover. Het viel best mee: geen schade te melden. De stad is erger gewend: op 18 april 1906 beefde de aarde 47 seconden, 8.3 op de schaal van Richter. Samen met de daaropvolgende brand vernietigde die aardbeving het hele stadscentrum. Regelmatig zijn er kleine bevingen. En de volgende Big One komt er ooit aan, dat staat tektonisch vast.

Dat ik er ooit één zou meemaken, viel te verwachten: ik ben de laatste twee jaar een tiental keer in San Francisco geweest. Mijn werkgever had het goede idee om zijn Amerikaans filiaal te vestigen op een boogscheut van de stad. De dagelijkse tocht met de trein nam ik er graag bij. Ik ben niet de enige: in San Francisco wordt er in tegengestelde richting gependeld, ’s morgens de stad uit, ’s avonds de stad in. Zo heb ik San Francisco op een onthaaste manier kunnen ontdekken. Let me tell you: het is een fascinerende stad. Een lappendeken van etnische minderheden en subculturen in een unieke setting. Ook architecturaal en stedenbouwkundig is het een pareltje, een van de mooiste en meest leefbare steden die ik ken.

San Francisco is ook een stad die regelmatig geschiedenis schrijft. Zo waren San Francisco en de Bay Area drijvende krachten in de maatschappelijke omwentelingen van de jaren zestig en zeventig. Berkeley, de universiteitsstad aan de overkant van de baai, leidde de protesten van de jaren zestig; in Oakland, de havenstad met een grote zwarte gemeenschap, ontstond de Black Panther-beweging. San Francisco zelf wordt vereenzelvigd met de hippiebeweging. De Summer of Love, het hoogtepunt van de psychedelische revolutie, had er plaats in 1967, in de Haight-Ashbury-wijk en het aangrenzende GoldenGate Park.

Ook nu nog waart de hippiesfeer rond in de Haight-wijk. Het centrum, de laatste kilometer van Haight Street aan het Golden Gate Park, is een gezellige winkelstraat met Victoriaanse rijtjeshuizen. Het is nog steeds een levendige, jonge buurt. Zo ben ik er gevallen op de vernissage van Hubert Koenig, een Duits artiest. Het gebeuren in een café-restaurant werd opgefleurd door twee danseressen in Braziliaans carnavalskostuum, van Israëlische en Japanse afkomst. So very San Francisco.

Hubert is een mooi voorbeeld van de permanente toevoer van nieuw bloed in de stad. Veertien jaar geleden verbleef hij een tijdje in San Francisco en Berkeley, en het was meteen duidelijk. ” This is my new heim“. Sindsdien woont hij er, en werkt als huis- en kunstschilder. Nu beoogt hij een carrière als zingende kok; zijn kaartje vermeldt ook avant-garde opera singer.

Het was geen toeval dat de hippiebeweging zich in San Francisco ontwikkelde. Men volgde de grote voorbeelden, de dichters en schrijvers van de Beat Generation. Onder meer Jack Kerouac en Allen Ginsberg hadden zich begin jaren vijftig gevestigd in het wat verpauperde San Francisco. Hun favoriete stek was North Beach, een oude Italiaanse arbeiderswijk, toen en nu zowat de Rive Gauche van Amerika. Je vindt er verschillende plaatsen terug die centraal stonden in de Beat-beweging. Het Vesuvio Café, het Tosca Café en de City Lights Bookstore zijn plekken met een erg on-Amerikaanse authenticiteit. North Beach is een schitterende flaneerbuurt met een uitzonderlijke charme. De hoofdas is Columbus Avenue: één kilometer lange opeenvolging van vooral Italiaanse restaurants, bars en winkeltjes. De zijstraten krioelen van het leven, ’s avonds als uitgaanswijk, overdag als plek om gezellig te niksen.

Ook vandaag is San Francisco een progressieve stad. Niemand beter om ons door het liberal San Francisco te gidsen dan Tim Redmond, executive editor van de San Francisco Bay Guardian. Je vindt de gratis weekkrant van zo’n 130 bladzijden overal op straat. Het tijdschrift omvat een uitgaansgids, voorafgegaan door geëngageerd journalistiek werk.

“We’re not objective”, zegt Tim. “We hebben een politieke agenda, we zijn openlijk activistliberal. We geloven dat een stad meer is dan een handelscentrum. Het is een plek waar mensen wonen. De planning van de stad moet gebeuren op basis van wat de gemeenschap wil en niet van wat een paar Big Businessesdowntown en vastgoedmakelaars willen.”

“Het eerste dat je vraagt als je iemand ontmoet in San Francisco is: ‘Waar kom je vandaan?’ Nobody’s from here. Het is een stad waar je naartoe komt om te ontsnappen aan armoede of onderdrukking, of het uit Centraal-Amerika is of die zeventienjarige kid uit de Bible Belt, die ontdekt dat hij homo is. Generaties van mensen zijn naar hier gekomen om zichzelf her uit te vinden”, zegt Redmond. Dat is geen gratuite taal. San Francisco is officieel een s anctuary city voor politieke vluchtelingen. Het is de politie verboden om samen te werken met de immigratiediensten.” Als je gearresteerd wordt en je hebt een vreemd accent, dan vraagt men in andere steden onmiddellijk naar je visum of green card en als je er geen hebt, dan word je gerapporteerd aan de immigratiediensten. In San Francisco kunnen ze je veroordelen en in de gevangenis steken zonder dat ze je iets vragen over je immigratiestatus.”

Je komt niet alleen naar San Francisco om aan onderdrukking te ontsnappen. A fast buck, poen scheppen , is een andere pertinente reden. Sinds lang is de stad economisch uiterst ondernemend. Om precies te zijn: sinds 1848. Toen werd op tweehonderd kilometer van San Francisco goud ontdekt. Het piepkleine dorp liep eerst leeg omdat iedereen als een bezetene op de plek van de vondst ging graven. Maar al snel hadden ze door dat het echte geld lag in de toelevering. Binnen de kortste keren landden scheepsladingen avonturiers uit de hele wereld in de baai van San Francisco. In de stad kon je alle nodige diensten en goederen vinden om je geluk te gaan beproeven. Geen twintig jaar later werd zilver ontdekt in het naburige Nevada, opnieuw zorgde San Francisco voor de logistiek. In 1849 verdertigvoudigde de bevolking van de stad, van 800 naar 25.000. Tegen het einde van de eeuw was de bevolking aangegroeid tot 300.000 en sinds 1950 blijft ze stabiel permanent rond de 700.000: er kan niemand meer bij. Maar de g old rush-mentaliteit zit nog diep in de genen van San Francisco. De stad was een van de hoofdrolspelers in de dot.com-rage. Voordien al ontstond in Silicon Valley, op geen vijftig kilometer van de stad, de pc-revolutie. Het Financial District is het hart van het Corporate America in San Francisco. Het is de enige hoogbouwwijk van de stad. Het bekendste gebouw is ongetwijfeld de 48 verdiepingen hoge Transamerica Pyramid die de stad een uniek silhouet geeft. Die wijk is het hart van de zakensector, met de daarbij behorende drukdoende mannen en vrouwen in maatpak, omringd door Fedex-wagentjes en Starbucks-koffieshops.

De confrontatie tussen de progressieve en de entrepreneurial mentaliteit laait soms ferm op, mede dankzij het politiek systeem van Californië: je hebt slechts vijftienduizend handtekeningen nodig om een wetsvoorstel voor te leggen aan de bevolking van de stad. Zo werd een growth control law goedgekeurd, die een jaarlijks maximum aan nieuwbouwkantoorruimte oplegt. Bijna werd de nationalisering van de energiebedeling goedgekeurd. ” It makes politics wild and crazy”, zegt Redmond.

Niet iedereen die naar San Francisco afzakt, maakt het. Het armetierigste aan de stad is ongetwijfeld het enorme aantal daklozen. Elke nacht slapen er zo’n dertienduizend mensen op straat. Overdag vind je ze bedelend in het centrum en naast de doorgangswegen, en ’s avonds liggen ze om het even waar te slapen: aan de ingangen van de chicste winkels, onder de viaducten, aan de kade… Steeds zijn ze in het gezelschap van een winkelwagentje met hun weinige bezittingen.

In Amerika kiest men niet om dakloos te zijn: 95 procent wil een vaste woonplaats. Maar als de torenhoge huur betaald is, houdt een arbeider met een minimumloon amper zeven dollar per dag over voor alle andere kosten. ” Many people are one paycheck away from homelessness”, zegt Redmond.

Op een steenworp van zowel North Beach als het Financial District ligt Chinatown, de grootste Chinese wijk van Amerika. De eerste Chinezen kwamen in 1849 naar de stad als goudzoeker. Een tweede golf volgde in de jaren 1870. Toen bereikte de aanleg van de transcontinentale spoorlijn zijn eindpunt in San Francisco. Daardoor strandden er twaalfduizend Chinese spoorwegarbeiders die zich spoorloos vestigden in Chinatown. De wijk werd een onderwereld van goktenten, opiumbars, prostitutie en gangsterbendes. De Chinese Concessie in het Sjanghai van de Westkust. Van een geluk bij een ongeluk gesproken: de aardbeving van 1906 vernietigde niet alleen Chinatown, maar ook alle archieven van de immigratiediensten. Daardoor konden àlle Chinezen de Amerikaanse nationaliteit opeisen en een beroep doen op gezinshereniging.

Ook vandaag is Chinatown etnisch de meest homogene wijk van San Francisco. De sfeer is er uniek, het is de kleurrijkste plek van de stad. Stockton Street is één Chinese markt met levende padden, gedroogde kruiden, vissen en paddestoelen, bergen fruit en groenten, de typische slagerijen. Alle bordjes zijn er in het Chinees. Misschien zijn de inwoners van Chinatown wel de meest honkvaste van de stad. Het is de enige buurt waar je veel oudjes ziet. Ze hebben zich er in elk geval een thuis gemaakt. Het ochtendritueel in het park van Washington Square is identiek aan dat van Fuxing Park in Sjanghai: tai-ji, salondans, sierschermen. Mijn poging om de tai-jileraar te interviewen na de les mislukt jammerlijk: ” Velly solly, I have to go to wolk!”

Het kruispunt van Broadway en Columbus Avenue is uniek: ten noorden ligt het bohémien North Beach, in het zuidwesten het yuppie Financial District, en in het zuidoosten het onnavolgbare Chinatown, ten oosten ervan licht het neon op van de stripbars en de dancings. Het is van die plek dat ik mijn pleisterplaats heb gemaakt.

Voor de volgende component van de culturele caleidoscoop gaan we naar het zuiden van de stad. Mission Street is een winkelstraat die ook in Latijns-Amerika kon liggen. Het kruispunt met 24th Street is een ideale plek om de sfeer op te snuiven: het komen en gaan van mensen, de rondhangende jongeren, de handeltjes, de taquerias, de drie leden van de Communistische Partij van Amerika die de revolutie prediken, de Jezus- en Mariabeelden… De latino’s van de Mission zijn de verwanten van de eerste kolonisatoren van Californië. Vanaf 1769 begonnen de Spanjaarden de westkust van het continent te veroveren vanuit Mexico. Tot in 1846 had de streek een hoog Zorro-gehalte. Toen brak de Amerikaans-Mexicaanse oorlog uit, waarbij de Verenigde Staten Californië overnamen.

Ten westen van Mission Street vind je smaakvolle buurten met winkels, cafés en restaurants waar je met tegenzin aan voorbijloopt. Even verder bevindt zich het Mission Dolores Park, schitterend aangelegd met plekken om te zonnen, een picknickruimte, grote grasvelden voor frisbeespelers en voetballers, tennisvelden, wat oefenapparatuur. Eén uithoek van het park ligt hoog genoeg om een uitzicht over de stad te hebben, waar je stil van wordt. Je vertoeft er in het gezelschap van een verbazende staalkaart van leefstijlen en seksuele geaardheden. In het Mission Dolores Park merk je het duidelijk: je bent vlakbij het gay centrum van de stad en misschien wel van de wereld: de Castro. Ook hier kan het ontstaan van de gemeenschap vrij precies gesitueerd worden. Gedurende de Tweede Wereldoorlog ‘zuiverde’ het leger de manschappen van homoseksuele militairen. Omdat een groot deel van die schepen opereerde in de Stille Oceaan en aanmeerden in San Francisco, werden homo’s daar ontscheept. Ze bleven er. Ook in de ontvoogding van de holebi-gemeenschap heeft San Francisco een belangrijke rol gespeeld. Reeds in ’64 werd San Francisco door Life Magazine uitgeroepen tot Gay Capital van het land. De overwinningen zijn hier zeer concreet. Om aan overheidsbestellingen te komen, moet een bedrijf health benefits aanbieden aan de homoseksuele partners van werknemers. Stadsbeambten krijgen een eventuele seksoperatie terugbetaald door het ziekenfonds.

Een metershoge regenboogvlag, het symbool van de gay beweging, torent fier boven de wijk uit. Overal in de erg mooie en upper-middle-class-wijk hangt die vlag uit. Ook hier bestaat de wijk uit schitterende losstaande Victoriaanse cottages. De bevolking bestaat voor het overgrote deel uit homoseksuele mannen en vrouwen. Veelal in koppels leiden ze een normaal leven van shoppen, eten en drinken, uitgaan.

Het centrum van de Castro is een sfeervolle winkelbuurt. Naast het gewone aanbod vind je er ook gespecialiseerde zaken. Hamerkes, zaagskes en beitelkes heb ik er niet gevonden. Wat er wel te verkrijgen is, zo leert ons de porn-rubriek van Bay Area Reporter, is de onnavolgbare drilldo. Een brok spitstechnologie waar velen een puntje aan kunnen zuigen. De bijgevoegde actiefoto van de kunstpenis op een soort van zuigstang, vastgezet op een tafel, laat niets aan duidelijkheid te wensen over. De gay gemeenschap is er één met de nodige zelfrelativering. Zoals in de advertentie voor een aperitief: “André was looking for a meaningful relationship based on mutual support and understanding – in the meanwhile, Jim would do.” Laat u vooral niet afschrikken. Castro is een erg leuke, kleurrijke en veilige buurt. Niet overslaan.

Denk niet dat we hiermee de ronde hebben gedaan. Zo is er het chique winkelcentrum rond Union Square. Je kan er ook het toeristisch cliché van San Francisco nemen: de kabeltram naar Lombard Street, the crookedest street in the world. Op een steenworp ligt de SoMa-wijk, met onder meer het San Francisco Museum of Modern Art, dat gehuisvest is in een schitterend gebouw. SoMa is een grote en gevarieerde wijk met veel oude opslagruimtes en gebouwen voor lichte industrie. De gebouwen worden nu gebruikt als nightclubs, lofts en behuizing voor dot.com-bedrijven. In de Marina vind je de swingende urban professionals van de stad. Aan de andere kant van de stad, richting oceaan, liggen uitzonderlijk smaakvolle woonwijken. Het uitgaansleven van San Francisco is eindeloos: restaurants, bars, cafés, cultuur… Er is te veel om op te noemen. Lees er de plaatselijke kranten en de Lonely Planet maar op na.

Ik vertel liever over die andere doorslaggevende reden om San Francisco te bezoeken: de setting. De stad, aan de punt van een heuvelachtig schiereiland tussen San Francisco Bay en de Stille Oceaan, heeft een ligging waar alleen Rio en Hongkong tegenop kunnen. Je kan nagenoeg het hele traject langs de waterkant te voet afleggen. Vanaf het baseballstadion en de jachthaven aan de baai wandel je noordelijk, onder de imposante SF-Oakland Bay Bridge, langs het Financial District. Je komt voorbij het oude ferrygebouw, ooit het transitcentrum van de stad. Zo beland je aan de kaden van de oude haven, die één na één een nieuwe bestemming krijgen. Sommigen zijn flaneerplekken met een schitterend uitzicht op de baai en de brug; Fishermans Wharf is een uitgebreid toeristisch centrum. Vervolgens kom je aan het Aquatic Park, van op de lange kaaimuur lijkt de stad op Istanbul. In de baai varen talloze zeilboten.

Over een heuvel bereik je de Marina, langs een kilometerslange esplanade die wordt ingenomen door joggers, fietsers en frisbeespelers. Even verder kom je uit in het Presidio Park. De kust wordt er steil en woest. Een paar kilometer verder sta je aan de voet van de Golden Gate-brug, op het water deinen surfers met de golven mee. Via het heuvelachtige Presidio Park bereik je de noordwestelijke punt van het schiereiland. Een steile rotskust, met bovenaan onder meer een museum, een golf course en de duurste wijk van de stad, en aan de voet een aantal smalle zandstranden met een prachtig uitzicht op de Golden Gate Bridge.

Geleidelijk aan komt de Stille Oceaan in beeld. Een ruwe, koude zee, een woest natuurelement aan de rand van de stad. Aan het Cliff House heb je een wijds uitzicht op het oceaanstrand. Je hebt er dan een kleine twintig kilometer opzitten, nu kan je nog tien kilometer langs het strand wandelen tot aan de zuidelijke grens van de stad. Dit is echt wel einde van de wereld. Het eerste wat de zon doet nadat ze in de Stille Oceaan is gezakt, is de volgende dag opkomen in het Verre Oosten.

De oceaan is de grote klimatologische boeman van de stad. Door het enorme temperatuurverschil tussen het koude water en het land dat baadt in een mediterrane zon, ontstaan er gigantische wolkenmassa’s die landinwaarts gezogen worden. De mist trekt San Francisco binnen tussen de heuvels en bedekt de stad in een oogwenk in een koude, vochtige en winderige deken. Never leave without a sweater, ook al is het dertig graden. Het is een extreem lokaal fenomeen: geen twintig kilometer verder straalt de zon. Het is surreëel om op het half uur dat je op de boemeltrein zit, het weer te zien veranderen van dertig graden en volle zon, naar zestien graden en mist.

Naast de majestueuze kustlijn wordt de stad getypeerd door de 43 heuvels waarop ze gespreid ligt. De wegen en gebouwen volgen gedwee de hoogteverschillen, hellingen lopen op tot 31 procent. Een van de leukste bezigheden is rondrijden en genieten van de perspectieven die je op de stad krijgt van op de verschillende heuvels.

De stad heeft ook een uitzonderlijk aanbod aan parken. Het Golden Gate Park is een rechthoek van vijf kilometer bij één, die uitgeeft op de oceaan. Je vindt er een schitterende Japanse tuin, botanische parken, meren, sportaccommodaties en een bizonpaddock. Het Presidio, aan de voet van de Golden Gate-brug, is een oude militaire basis omgevormd tot immens park. Op de andere oever van de Golden Gate is de oceaankust kilometers lang een nagenoeg ongerept bergachtig natuurgebied.

Eigenlijk moet je gek zijn om er te willen wonen. Het is een van de duurste steden van Amerika, elk ogenblik kan ze vernietigd worden door de natuurkrachten. De koudste winter die MarkTwain ooit heeft meegemaakt, was de zomer in San Francisco . En toch…

Praktisch

Reis: vanuit verschillende grote Europese luchthavens (Parijs, Londen, Frankfurt) zijn er rechtstreekse vluchten naar San Francisco. Vanuit Brussel is er altijd een tussenstop in de VS. Mijn voorkeur gaat uit naar de TGV tot Charles de Gaulle bij Parijs en dan een rechtstreekse vlucht met Air France of Delta Airlines. Prijzen variëren sterk: zoek naar goede vertrekdata en aanbiedingen. Ter plaatse neemt u een shuttlebus naar de stad, de prijs ligt rond 13 dollar.

Documenten: een geldig paspoort.

Klimaat: de beste periodes om San Francisco te bezoeken zijn maart-juni en september-november. De zomers zijn door het microklimaat soms erg fris en mistig.

Tijd: als het 12 uur ’s middags is in Brussel is het 3 uur ’s morgens in San Francisco: het is er dus dus 9 uur vroeger dan hier.

Verblijf: door de economische terugval is de prijs van hotels sterk gedaald, tot enigszins aanvaardbare niveaus. Zoek naar speciale aanbiedingen. Mijn favoriet is de verre van luxueuze maar schitterend gelegen Royal Pacific Motor Inn (+1 415 781 6661), op de grens van North Beach en Chinatown. Het gros van de hotels ligt rond Union Square.

Eten en drinken: voor elk wat wils. Elke wijk heeft een immens aanbod aan restaurants uit de hele wereld.

Transport: te voet en met het openbaar vervoer. Koop een stadsplan met de buslijnen (San Francisco Transit Map and Street Map)

Gids: Lonely Planet: San Francisco, 19 euro.

Tips: voor alles wat betreft cultuur, restaurant- en uitgaanstips raadpleegt u best de twee gratis bladen: San Francisco Bay Guardian en SF Weekly.

Een overzicht van evenementen: http://bayarea.citysearch.com

http://www.sanfranciscoonline.com

de lokale krant: http://www.sfgate.com

San Francisco Bay Guardian: http://www.sfbg.com