Het mag nu al als bewezen beschouwd worden dat de Dourovallei voor gewone rode wijn een uitzonderlijke, als het ware “medoc-achtige” toekomst heeft.

HERWIG VAN HOVE

Elk jaar wordt door de Portugese overheid aan elk wijndomein (quinta) in de Dourovallei een bepaalde hoeveelheid te produceren portwijn toegemeten. Om dit quantum te bepalen houdt de overheid rekening met de marktsituatie : met de te verwachten verkoop en de inkrimping van de voorraden, maar ook met de kwaliteitssituatie, de rating van de quinta zelf. Zo komt het dat er geen problemen van overproduktie zijn en dat de markt relatief gezond blijft. Dit regulerend optreden van de overheid is niet niks : gemiddeld werken de wijngaarden in de Dourovallei voor port maar op halve kracht, ze zouden van de oogst gemakkelijk het dubbele kunnen maken. Vraag is dan natuurlijk wat er met de rest van de druiven gebeurt. Traditioneel maakt men er gewone wijn van die dan kan worden gedistilleerd voor portalkohol van volgend jaar of… men maakt er wijn van die zo goed is dat hij als dusdanig kan gedronken worden. Dit laatste gebeurt meer en meer. En het mag nu al als bewezen beschouwd worden dat de Dourovallei voor gewone rode wijn een uitzonderlijke, als het ware medoc-achtige toekomst heeft.

Traditioneel is de produktie van rode wijn in de Dourovallei een afvalproduktie. Een pak druiven wordt gekneusd met machines of meer traditioneel in de lagares, grote platte granieten treekuipen. Na enkele dagen gisten met schilkontakt laat men ongeveer de helft van deze halfgegiste wijn aflopen terwijl er alkohol wordt aan toegevoegd. De gisting stopt dan onmiddellijk en de nog zoete jonge port is geboren. De rest in de gistingskuip of in de lagares laat men dan verder uitgisten, nu wel met het dubbele van schillen en pitten, tot volkomen droog en dan wordt er wijn uitgeperst. In de Dourovallei met het warme klimaat en de aangeplante druivesoorten is deze wijn gemakkelijk overbeladen met kleur en bitterheid : een ruwe vuist die in deze vorm nauwelijks de internationale wijnmarkt heeft beroerd. Maar de tijden veranderen.

Als men deze gehele procedure halfgegist sap aflaten voor port en de rest laten doorgisten voor wijn door een Franse oenologische bril bekijkt, is dit niets anders dan “faire saigner une cuve” : een gedeelte van het sap in het begin aftappen om de schillenkoek voor minder sap te laten werken en zo de wijn te koncentreren. Van het afgetapte sap maakt men in Frankrijk roséwijn. Het is in Bordeaux sinds jaren de gewoonte, alleszins bij de grote châteaus, om door een flinke “saignée” de komende wijn wat meer koncentratie te geven.

In de Dourovallei is echter koncentratie als dusdanig geen enkel probleem. Het halfgegiste sap voor port is niet rose maar inktzwart van kleur en de doorgegiste rest is meestal overgekoncentreerd. Dit komt niet enkel door het warme klimaat of de druiverassen maar ook door de hektarerendementen. 14 hektoliter per hektare is gewoon, bij 18 spreekt men van een groot rendement, in Bordeaux haalt men gemakkelijk 50 tot wel 60 hektoliter per hektare : de koncentratie moet ergens van komen. Sommige begenadigde wijnmakers hebben echter in de Douro het potentieel voor grote rode wijn herkend : het is gemakkelijker om op een legale manier iets dat overgekoncentreerd is lichter te maken dan iets dat zwak is te versterken. (Het kan geen toeval zijn dat vele flauwe bourgognes vroeger met port werden bijgewerkt… )

DIRK VAN DER NIEPOORT

Een verkeerde aanpak zou zijn dat de wijn alleen zou gemaakt worden als een afvalprodukt van port, enkel van hoger gelegen wijngaarden die voor port toch niet zo geschikt zijn, met andere woorden : als een negatieve selektie. “Het is beter om, jaar in jaar uit, van hetzelfde stel wijngaarden van de quinta enkel rode wijn te maken en geen port”, aldus Dirk van der Niepoort die met zijn rode wijn en trouwens ook met zijn port aan de frontlijn staat van de vooruitgang. Hij experimenteert met rood op de Quinta de Napoles en voor rekening van Dieter Bohrmann uit Hasselt ook op de Quinta do Passodouro.

Hij is een overtuigde voorstander om ook voor rode wijn de traditionele lagaresmetode te gebruiken : hele trossen druiven worden in een ruime granieten treekuip gestort en dan door een twintigtal op blote voeten ronddansende kerels gedurende vier uren “gekneusd”. De zachte voetzolen, mede met het beperkt lichaamsgewicht van deze maratontrappers, malaxeren de trossen zonder de pitten met de gevaarlijke harde bitterheid te breken ; de volgende dag worden ze nog eens voor vier uren aan het werk gezet. Het desastreuze effekt van de open gistkuip, wat oxidatie en vorming van vluchtige zuren betreft, wordt efficiënt tegengewerkt door de dikke laag koolzuurgas die tussen de lage granietwanden boven de gistende massa blijft staan en die maakt dat de lucht er niet bij kan. Na een achttal dagen, als de gisting is uitgewerkt, wordt de kuip afgelaten en de donkerrode wijn is geboren.

Op de Quinta do Passodouro proeven we uit het vat een spectaculaire lagareswijn 1994 gemaakt van 100 procent roriz (tempranillo) wijnstokken van wel 40 jaar oud : een strenge donkere kleur met een diepe nuance van rijp, mooi vol in de mond en juist rijp genoeg van smaak zonder vermoeiende zuiderse toetsen en een ruime strukturerende charge van bitterheid die iets ongedekt uitkomt op het einde. Met iets minder bitterheidsextraktie is dit een schitterende wijn. (De parallelle versie die van dezelfde, maar dan ontriste oogst op de klassieke Franse manier in een gesloten roestvrijstalen tank gedurende 20 dagen is vergist, kan er niet aan tippen : meer maar oppervlakkig fruit en schrale magere onrijpe tannines. De tegenstelling inox-lagares zal typisch blijken voor het wijnmaken in de Douro.)

Met de Redoma-wijnen van de Quinta de Napoles is Dirk van der Niepoort al wat verder. De 1990 is een reus, maar misschien wel iets van het goede te veel, de 1991 is rijk en zachtaardig en de 1994 is van het 1991-type : mooie goed gekoncentreerde rijpe kleur en een attraktieve gevormde smaak. Bij navraag blijkt dat de 1991 gemaakt is na 30 procent saignée voor port, vandaar zijn uiterste koncentratie terwijl er voor 1994 geen port vooraf werd afgenomen, al het sap heeft voor wijn gediend en er werden 12.000 flessen van gemaakt, de vertrekprijs ligt in de buurt van 200 fr. per fles. “Ze zijn nog niet goed genoeg voor de Belgische markt, ” aldus Dirk van der Niepoort, “ik zal ze maar lossen als ze perfekt zijn. ” Ondertussen wordt er nu al in Amerika voor gevochten en heeft hij onder druk van zijn Amerikaanse agent al 100 kisten moeten opsturen. (Invoer : weldra Bleuzé, Groot-Bijgaarden)

DOMINGOS ALVES DE SOUSA

Het parkoers van Domingos Alves de Sousa in Santa Marta de Penaguiao is een schoolvoorbeeld van de revolutionaire ontwikkelingen die het gehele Dourogebied kunnen te wachten staan. “Ik begon met het voorbeeld van mijn vader en grootvader niet te volgen. Ik werd burgerlijk ingenieur en zou een industriële loopbaan uitbouwen”, aldus de wat tegendraadse eigenaar. “In 1987 echter werd de roep van het land te sterk. Mijn quinta’s die van oudsher port hadden gemaakt voor gekende huizen zoals Ferriera en Burgos haalden nog nauwelijks enig financieel rendement en dat zat me behoorlijk dwars. Toen kwam het katastrofale portjaar 1988 en dat deed de deur dicht. Ik besloot om terug te keren en me meer met gewone wijn te gaan bezig houden. Ik ging om te beginnen terug naar school en studeerde oenologie en wijnbouw en op de Quinta da Gaivosa installeerde ik een wijnmakerslijn met roestvrije stalen gistingstanks, koude- en warmtedistributie en zachte horizontale persen. Ik koos dus resoluut voor de moderne manier van wijnmaken. In 1992 maakte ik de eerste rode wijn op “Quinta do Vale da Raposa” (9,5 ha), een soepele aangename wijn, en een steviger “Quinta da Gaivosa” (19 ha) met negen maanden lagering op verse (Portugese) eik. “

Domingos Alves de Sousa wordt bijgestaan door Jorge Dias, een landbouwexpert die gedurende twee jaar in Bordeaux werd opgeleid en een goede vriend werd van Jean-Michel Cazes van Château Lynch-Bages. Deze man wordt naar alle waarchijnlijkheid de Peynaud van de Douro.

De 1992 “Quinta de Gaivosa” (Gaivosa is een naam van een perceel) heeft een rijke diep gestoffeerde neus met mooi, juist hout en een complexe gespannen smaak met grote eenheid en lengte waarin de tannine volkomen is ingebouwd, onbetwistbaar grote wijn. (Hij verlaat de quinta voor 220 fr. per fles en wordt in België nog niet ingevoerd.) De 1994 “Quinta do Vale da Raposa” (120 fr. per fles) is een soepele smakelijke voltreffer met aangename zachte textuur. (Ook nog niet ingevoerd). De kwaliteit van beide wijnen maakt duidelijk hoe jammer het is dat nog zoveel banale port gemaakt wordt, daar waar goede rode wijn te maken is.

CARLOS CHAMPALIMAUD

Samen met Ferreira heeft de Quinta do Côtto van Carlos Champalimaud altijd aan de spits gestaan van het rode wijn maken in de Douro. Juiste gistingstemperatuur, goede selektie van de oogst en vooral diskreet gebruik van hout, maken van de “Grande Escolha” van de Quinta do Côtto één van de beste wijnen van Portugal. De 1990 is fris van kleur en niet overdreven gekoncentreerd, een mooie houtgedragen neus met veel finesse en veel stevig fruit in de onderbouw, grandioze moderne smaak met dragende tannine, stevig én fijn, excellent hout zonder het virulente van verse eik. Grote wijn. (Invoer : Nogueira, 493 fr.)

JOAO NICOLAU DE ALMEIDA

Op de Quinta de Bom Retiro bij Regua van het oude Portugese wijnhuis Ramos Pinto, dat trouwens door het Franse champagnehuis Roederer werd overgenomen, werkt Joao Nicolau de Almeida, een oenoloog die in Bordeaux werd opgeleid. Hij kwam onlangs in het internationale nieuws toen in een grot op de Quinta de Ervamoira, een familiedomein in de hoge Douro op 180 km van Porto, voorhistorische schilderingen werden ontdekt en hij dat “een mirakel van Fatima” noemde. Zo werd alleszins tijdelijk voorkomen dat een stuwdamprojekt de gehele quinta samen met 420.000 pas aangeplante druivestokken, zou onderzetten.

Hij opteert, wat rode wijn betreft, resoluut voor hypermoderne gesloten inox tanks met afkoeling en voor geblende types. “Het was mijn vader die in 1952 de eerste echte rode wijn van de Douro maakte, de Barca Velha van Ferreira en hij had al ondervonden dat we, voor een evenwichtige rode wijn, bijkomende druiven nodig hebben van hogere (600 m) percelen voor meer frisse zuurheid. Daarom noemen we onze wijn Duas Quintas. We werken ook met vier druivesoorten : tinta barroca geeft alkohol en fruit, roriz geeft struktuur maar ook wat ruwheid, touriga francesca is een neutrale basis en touriga nacional geeft volledigheid, harmonie en fijne tannines. We planten zoveel mogelijk in rijen loodrecht op de helling, want zo kunnen we tot 5000 stokken gaan per hektare wat voor de smaakdiepte veel beter is. ” Joao spreekt met de overtuiging van iemand die het weet en de natuur repekteert. Hem zal men niet betrappen op aanzuren of bijwerken met gekoncentreerd druivesap.

De Duas Quintas 1992 heeft een goede, flink gekoncentreerde, zachte kleur en een wat gladde smaak met frisheid, grote eenheid en volkomen getemd bitter. De vertrekprijs is 120 frank. De 1992 Reserva versie, met iets meer touriga nacional en voor 15 procent gemaakt in de lagares, is gedrongen en streng met groot potentieel zonder één enkele toegeving, grote wijn voor de toekomst. De vertrekprijs is 160 frank. In zijn korf heeft Joao ook nog een landwijn onder de naam Tras-Os-Montes, waar 15 procent merlot en rijpe cabernet sauvignon werd bijgemengd ; een wijn met een bordeaux-achtige smaaktonus en goed hout. De vertrekprijs is 140 frank. (Deze uiterst interessante wijnen worden ingevoerd door De Coninck in Waterloo)

FRANCISCO JAVIER DE OLAZABAL

Francisco Javier de Olazabal is niet alleen de achter-achter-kleinzoon van Dona Antonia Ferreira (deze van Vesuvio, zie Weekend Knack van 5 april 1995), maar ook verwant met alle grote koningshuizen van Europa. Hij staat nog altijd aan het hoofd van het Ferreira-imperium dat in 1986 door de Portugese firma Sogrape werd overgekocht van de meer dan 150 Ferreira-erfgenamen. Sogrape is flink op weg om in Portugal een kwaliteitsrol te vervullen die te vergelijken is met deze van Antinori in Italië, Torres in Spanje of Mondavi in Californë. Hoofdaandeelhouder van Sogrape is Fernando Guedes, een verre neef van Olazabal. Sogrape is gekend voor de Mateus Rose, maar ook voor de Mateus Signature en maakt van alle grote appellations in Portugal een kwaliteitswijn. Zo maakt Sogrape in de Douro zijn Villa Regia, een zacht smakende, fruitige, wat gemakkelijke maar attraktieve rode wijn, de stijl van Vale da Raposa, en in de Dao de Duque de Viseu, een diepe rijpe wijn die mooi openplooit aan de neus en met grote eenheid in de mond. (Invoer Nogueira, Brussel).

FERREIRA

Olazabal is ook de schoonzoon van Fernando Nicolau de Almeida die sinds 1952 bij Ferreira de beroemdste rode wijn maakte van Portugal : de Barca Velha. Ferreira maakt vier verschillende rode Dourowijnen, de meest eenvoudige komt onder de naam Esteva, een soepele, gewoon goede, aangename rode wijn die gemakkelijk drinkt en smakelijk is, gemaakt van wijngaarden op halve hoogte (150 m) en zonder houtlagering.

De Vinha Grande komen al voor een aanzienlijk gedeelte uit wijngaarden in de Opper-Douro en krijgen wat houtlagering mee. De 1991 is breed aan de neus met grote eenheid in de mond en vol smakelijk diep fruit met sappige lengte en goed toegedekte tannines tot op het einde ; vertrekprijs 200 frank.

Dan komt er nog een “second vin” van Barca Velha, de Reserva Speciale die in de 1986 versie wat tegenvalt : ongedekte zelfs wat ruwe tannines op het einde ; vertrekprijs 500 frank.

De Barca-Velha-wijnen komen integraal uit wijngaarden van de Opper-Douro, hebben minstens een jaar verse eik en dan nog 6 jaar fles. Men verwacht dan een rijpe moderne reduktief verouderde rode wijn. De 1991 die nog niet op de markt is heeft een heel mooi gekoncentreerde kleur, maar een neus met droog hout en een smaak met vegetale tannines. De 1983 daarentegen is een voltreffer : rijke stevige neus met een goed ontwikkelde rijke smaak vol finesse en met grote lengte. De vertrekprijs van deze wijn is dan ook 800 frank.

(Invoer : Nogueira, Brussel)

De wijngaarden in de Dourovallei werken voor port maar op halve kracht.

De “Grande Escolha” van de Quinta do Côtto, een van de beste wijnen van Portugal, en de Barca Velha, de eerste echte rode wijn van de Douro.